Του Σίμου Κωνσταντίνου,
«…Και στην Πρεσλάβα στάθηκε, κι ήρθε κι από την Πρέσπα,
τον τόπο το νησόχτιστο και σα ζωγραφισμένο,
στη λίμνη την αξέχαστη με τα δασά λιβάδια,
με τα μεγάλα τα βουνά τα λογγωμένα γύρω. ..»
Κωστής Παλαμάς, Η φλογέρα του βασιλιά, «Λόγος Τρίτος» 28-31.
Βόρεια και εξίσου δυτικά, στα σύνορα της χώρας μας, βρίσκουμε τη γεωγραφική ενότητα της Πρέσπας. Η Πρέσπα είναι ένα σύνολο χωριών γύρω από τις δύο λίμνες (μικρή και μεγάλη). Σήμερα είναι ο Δήμος Πρεσπών. Δύο λίμνες, τρεις χώρες, ένα υδάτινο πάρκο, το λεγόμενο υδάτινο τριεθνές. Φτάνοντας στην περιοχή των Πρεσπών το κυρίαρχο χρώμα είναι το μπλε. Το νερό χωρίζει τις τρεις χώρες αλλά ταυτόχρονα είναι αυτό που τις ενώνει, ίσως και τις καθορίζει θα έλεγε κανείς. Η πρώτη εικόνα μένει ανεξίτηλη, είναι ένας τόπος προκλητικά όμορφος, ένας τόπος ασυνήθιστα γαλήνιος.
Η Πρέσπα έχει αποτελέσει κατά τη διάρκεια των χρόνων τόπο έμπνευσης για πολλές επιστήμες και τέχνες. Με μία μοναδικότητα η περιοχή θέλγει τις αισθήσεις των περαστικών ανά τους αιώνες· ασκητές, βασιλιάδες, ιστορικοί, πεζοπόροι, μουσικοί, τουρίστες, πουλιά. Πολλούς από τους οποίους δεν τους άφησε να φύγουν ποτέ και της αφήσαν «δώρα» κοσμήματα με το πέρας της ζωής τους ως αντάλλαγμα σε όσα εκείνη τους προσέφερε. Ενδεικτικά, η Βασιλική του Αγίου Αχιλλείου από τον Τσάρο Σαμουήλ (10ο αι.), οι βραχογραφίες γύρω από τις λίμνες και τα ασκηταριά στις σπηλιές της μεγάλης Πρέσπας, όπου κανείς μπορεί να θαυμάσει και να επισκεφτεί κάνοντας βαρκάδα. Επίσης, μεταγενέστερα, η σπηλιά του Κόκκαλη που κατά τον εμφύλιο υπήρξε μέρος φιλοξενίας και φροντίδας. Ο τόπος υπήρξε πάντα μια αγκαλιά. Άνθρωπος και φύση με μία ευλαβική σχέση δούναι και λαβείν συνυπήρχαν αρμονικά. Αυτή τη στιγμή ο υδροβιότοπος της Πρέσπας φιλοξενεί 250 σπάνια είδη πουλιών.
Διασχίζοντας τον πλατύ κάμπο της Πρέσπας, αισθάνεσαι να τυλίγεσαι από τη ζεστασιά που εκπέμπουν τα χωριά και οι κάτοικοί της. Κάτοικοι οι οποίοι αποτελούν ένα κράμα φυλών και πολιτισμικών ποικιλοτήτων σε βαθμό που η Πρέσπα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως ένα πολυπολιτισμικό κέντρο των Βαλκανίων. Βλάχοι, Αρβανίτες, Ηπειρώτες, Πόντιοι, Σαρακατσάνοι και Ντόπιοι. Ομάδες ανθρώπων που ζούσαν και ζουν μαζί κρατώντας η καθεμία τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, έχοντας συμβάλει με αυτόν τον τρόπο, ώστε να δημιουργηθεί ο πολιτισμικός πλούτος της περιοχής. Το πολιτισμικό ύφος και χρώμα, λοιπόν, καθορίζεται από τα διαφορετικά ήθη, έθιμα, χορούς, τραγούδια της κάθε φυλετικής ομάδας και προφανώς η μοναδικότητα της περιοχής έγκειται στο σύμπλεγμα όλων αυτών. Θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε με ένα ψηφιδωτό, όπου κάθε πετραδάκι που υπάρχει σε αυτό είναι ξεχωριστό. Έτσι, όλα μαζί συντελούν μία μοναδικότητα.
Αν, ας πούμε, πάμε σε ένα γλέντι ή πανηγύρι της περιοχής θα ακούσουμε από πουστσένο έως και πωγωνίσιο, από κότσαρι έως και αρβανιτοβλάχικο με μία ξεχωριστή μουσική αίσθηση της περιοχής. Όλα αυτά τα ακούσματα μαζί είναι πολύ σπάνιο να τα συναντάς στο ίδιο γλέντι με αρμονία και χώρο έκφρασης για την κάθε μία φυλετική ομάδα. Είναι αντικείμενο μελέτης, λοιπόν, αυτό το ιδιόμορφο μουσικοχορευτικό ψηφιδωτό που υπάρχει στην περιοχή.
Οι σπουδές μου αφορούν την Ιστορία και την Εθνολογία και για εμένα οι Πρέσπες είναι ήδη ένα αντικείμενο μελέτης και ένας από τους λόγους που αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτόν τον κλάδο επιστήμης. Ένα αντικείμενο απαιτητικό που χρειάζεται υπομονή, έρευνα και «σκάλισμα» μέχρι να ανθίσει, παρόλα αυτά σου προσφέρει και στιγμές καταλυτικές. Θα μοιραστώ έναν διάλογο σε ένα γλέντι όπου και βρέθηκα στο χωριό Λαιμός Πρεσπών κάποιους χειμώνες πριν. Ενώ ο χορός καλά κρατούσε, μου έκανε μεγάλη εντύπωση η παραγγελία στην ορχήστρα από έναν κύριο μεγάλης ηλικίας που παρήγγειλε κατά λέξη «Του λαμπράκη το ζάραμο βάλτε μωρέ παιδιά..». Ήταν εντυπωσιακό πως όλοι άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο υπήρχαν τόση ώρα για να ακούσουν αυτή τη μελωδία. Τη δικιά τους μελωδία, του δικού τους μουσικού. Ο Λαμπράκης για τους τοπικούς, Λάμπρος Κωστόπουλος στο όνομα, αποτελούσε-αποτελεί και θα συνεχίσει να αποτελεί θεματοφύλακα της μουσικής παράδοσης της Πρέσπας.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως πέρα από την παράδοση και τα γλέντια, που είναι το πιο ισχυρό πολιτισμικό κομμάτι της περιοχής, πραγματοποιούνται και άλλες δράσεις και πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως τα Πρέσπεια –ένας θεσμός που έχει καθιερωθεί κάθε Αύγουστο στην περιοχή – που προσελκύουν κόσμο και από γύρω περιοχές, θεατρικές ομάδες ξεναγήσεις σε γύρω τοποθεσίες. Αυτά θα τα επιβεβαιώσει κανείς αν έρθει στις Πρέσπες, κάτι που σίγουρα αξίζει να επισκεφθεί κανείς στη ζωή του!
Ο πολιτισμός της περιοχής καλά κρατεί. Οι κάτοικοι των Πρεσπών ξέρουν το παρελθόν τους. Τηρούν τα έθιμά τους και σέβονται την ιστορίας τους. Σύσσωμοι σας προσκαλούν να γνωρίσετε τις Πρέσπες!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 10 εμπειρίες που αξίζει να ζήσετε στις Πρέσπες – travel.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πρέσπα – O τόπος της εύλαλης σιωπής, διαθέσιμο εδώ
