Της Ελισάβετ Τσολάκη,
Έχεις να πλύνεις μια στοίβα πιάτα, «Τόσα πολλά; Θα τα κάνω αργότερα». Θες γενικά και αόριστα να φτιάξεις ένα καλύτερο σώμα, αλλά αυτό το σουφλέ σοκολάτας μπρος στα μάτια σου σε «φλερτάρει» τόσο έντονα, που φυσικά υποκύπτεις: «Από αύριο μωρέ θα αρχίσω δίαιτα». Είσαι φοιτητής, έχεις προθεσμία μέχρι τις 23 του μηνός να παραδώσεις την εργασία σου, και εννοείται ότι θα την ξεκινήσεις το νωρίτερο στις 22, και εννοείται –ακόμη περισσότερο– ότι θα την παραδώσεις στις 23, ώρα 23:59. Πόσο κλασικές και επαναμβανόμενες ιστορίες, που δε θα σταματήσουν να «διαδραματίζονται». Ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων αναβάλλει τις υποχρεώσεις και τους στόχους του ή το κάνει κοντά στη λήξη μιας προθεσμίας υπό τη σχετική πίεση. Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό;
Σύμφωνα με τον Sigmund Freud, η αναβολή οφείλεται στην «αρχή της ευχαρίστησης», δηλαδή σε έναν μηχανισμό που χρησιμοποιεί ο οργανισμός μας, για να αποφύγει τα δυσάρεστα συναισθήματα. Έτσι, μια δουλειά που μας προκαλεί δυσφορία ή ακόμα και ένας στόχος, την επίτευξη του οποίου, τελικά, δεν επιθυμούμε τόσο, ώστε να συμμορφωθούμε στις θυσίες που απαιτείται να κάνουμε, μπορούν να μας οδηγήσουν στο να τα αναβάλλουμε, γιατί δεν είμαστε έτοιμοι ψυχολογικά να έρθουμε αντιμέτωποι με αυτά τα «κακής φύσεως» συναισθήματα.
Κατά μεγάλο ποσοστό, ακόμη, η αναβλητικότητα είναι χαρακτηριστικό των τελειομανών και των ατόμων με χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αν ανήκουμε σε αυτές τις κατηγορίες, επιθυμούμε το τέλειο αποτέλεσμα και φοβόμαστε υπερβολικά την αποτυχία. Έτσι, δεν ξεκινάμε άμεσα κάτι, καθώς πρέπει να έχουμε προετοιμαστεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ενώ εστιάζουμε περισσότερο στο τελικό αποτέλεσμα, παρά στη διαδικασία.
Πολύ συχνά, μάλιστα, η αναβλητικότητα αποτελεί μέρος κάποιας διαταραχής, και πιο συγκεκριμένα της Διαταραχής Διάσπασης Προσοχής ή και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ), ενώ λιγότερο συχνά τη συναντάμε ως μέρος κάποιας μορφής κατάθλιψης ή αγχώδους διαταραχής. Φυσικά, δεν εννοείται ότι αν αναβάλλουμε, έχουμε οπωσδήποτε κάποια από τις παραπάνω διαταραχές. Αν θέλουμε να διερευνήσουμε το τελευταίο, καλό είναι να το κάνουμε με τη βοήθεια ειδικού και να μη βγάζουμε αυθαίρετα συμπεράσματα μόνοι μας.
Πολλοί από εμάς αφήνουμε εργασίες για την τελευταία στιγμή, καθώς λειτουργούμε καλύτερα υπό πίεση και με προθεσμίες. Με αυτόν τον τρόπο ενεργοποιείται η αδρεναλίνη, μια ορμόνη που συνδέεται με την κινητοποίηση, τον ενθουσιασμό και το κίνητρο για δράση, με αποτέλεσμα να συγκεντρωνόμαστε περισσότερο υπό αυτές τις προϋποθέσεις.
Εν γένει, η αναβλητικότητα ως συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας μας για αυτορρύθμιση, δηλαδή της ικανότητας να ρυθμίσουμε τις πράξεις μας για να πετύχουμε τους στόχους μας. Παραδινόμαστε στην ευχαρίστηση του τώρα εις βάρος των μακροπρόθεσμων βλέψεών μας. Κάτι τέτοιο, όμως, αυξάνει τα επίπεδα του στρες και τα αισθήματα των ενοχών μας, με ό,τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν αυτά για την υγεία μας. Πώς μπορεί κάτι τέτοιο να αντιμετωπιστεί;
Προκειμένου να διαχειριστούμε την αναβλητικότητα, οφείλουμε να έχουμε ως σύμμαχο τη συνειδητοποιημένη σκέψη. Να συνειδητοποιήσουμε, δηλαδή, και να έχουμε επίγνωση των εξής: αρχικά, το τι χάνουμε με το να αναβάλλουμε και ποιες αρνητικές συνέπειες ενέχει αυτή η τακτική και έπειτα, ποια τα πλεονεκτήματα του να κάνουμε κάτι τώρα.
Στη συνέχεια, καλό θα ήταν να αναγνωρίσουμε ότι την ώρα που αφήνουμε κάτι για αργότερα, αποφεύγουμε ένα αρνητικό συναίσθημα, την ενδεχόμενη δυσφορία να εκτελέσουμε μια εργασία. Αυτό θα μας κάνει να είμαστε πιο συνειδητοποιημένοι και –ενδεχομένως– να πείσουμε τον εαυτό μας ότι με το να αποφεύγουμε τον κόπο της στιγμής δεν καταφέρνουμε τίποτα, ούτε θα υποστούμε κάτι κακό αν τον αντιμετωπίσουμε.
Θα βοηθούσε, ακόμη, να καταγράψουμε πιθανές δικαιολογίες που έχουμε εντοπίσει να λέμε στον εαυτό μας, προκειμένου να αφήσουμε μια εργασία για αργότερα. Με αυτόν τον τρόπο, θα ξεδιαλύνουμε πολλά πράγματα στο μυαλό μας.
Να έχουμε στον νου μας, μάλιστα, ότι τις επόμενες μέρες κάτι μπορεί να πάει στραβά, και εν τέλει, να μην υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες για να το κάνουμε. Ας εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητες που μας δίνονται τώρα, καθώς αύριο –πιθανόν– να υπάρξουν εμπόδια. Να προβλέψουμε, επιπλέον, και τα πράγματα που μπορεί να μας διακόψουν και να αποσπάσουν την προσοχή μας (π.χ. ένα τηλεφώνημα από κάποιον φίλο) και να είμαστε έτοιμοι να τα αντιμετωπίσουμε, βάζοντας σε προτεραιότητα την ολοκλήρωση της υποχρέωσής μας.
Ως συμπέρασμα των παραπάνω, με το να αναβάλλουμε, ουσιαστικά «αναβάλλουμε» και τη ζωή μας. Σπαταλάμε πολύτιμο χρόνο που θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε, πραγματοποιώντας τους στόχους μας, συμβάλλοντας στο αίσθημα της αυτοπραγμάτωσής μας. Δεν είναι κακό το αποτέλεσμα της προσπάθειάς μας να μην είναι το ιδανικό, ας απολαύσουμε τη διαδικασία και ας εκτιμήσουμε την προσπάθειά μας. Γιατί, λοιπόν, να αναβάλλουμε και να απομακρυνόμαστε από τις επιδιώξεις μας;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Αναβλητικότητα: ξεκίνα να κάνεις!, mariospagkratis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αναβλητικότητα: Γιατί αναβάλλουμε και πώς θα το αντιμετωπίσουμε; psychologynow.gr, διαθέσιμο εδώ
