Της Βασιλικής Βραχάτη,
Casus belli στη γλώσσα της διπλωματίας σημαίνει αιτία πολέμου. Casus belli για την Ελλάδα και την Τουρκία ήταν και παραμένει η επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο, όπως προβλέπει το Άρθρο 3 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Το κυρίαρχο αυτό δικαίωμα, έχουν εξασκήσει όλα τα κράτη ήδη από το 1970. Η συζήτηση για τη νόμιμη επέκταση των χωρικών υδάτων είναι ένα μόνιμο «αγκάθι» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Το ζήτημα επανήλθε στην επικαιρότητα με επίκεντρο το νησί της Κρήτης, με νέες απειλές να εξαπολύονται από την τουρκική Κυβέρνηση.
H έναρξη ερευνών για εύρεση υδρογονανθράκων στα νοτιοδυτικά της Κρήτης, έφερε ανησυχία στην Άγκυρα. Το casus belli έχει ψηφιστεί από το τουρκικό Κοινοβούλιο ήδη από το 1995. Ο Υπουργός Εξωτερικών, Mevlüt Çavuşoğlu, δήλωσε πως δεν θα επιτρέψει στην Ελλάδα την επέκταση των χωρικών της υδάτων ούτε κατά 1 ναυτικό μίλι. Στον ίδιο τόνο συνέχισε και ο Τούρκος Υπουργός Άμυνας Hulusi Akar. Οι έρευνες αποτελούν έμπρακτη αμφισβήτηση του λεγόμενου Τουρκο-Λυβικού μνημονίου, που οριοθετεί τις θαλάσσιες ζώνες Τουρκίας–Λιβύης, παρακάμπτοντας το νησί της Κρήτης και δημιουργώντας μία οικονομική ζώνη εκμετάλλευσης, που παραβιάζει την ελληνική και την κυπριακή Α.Ο.Ζ. Το μνημόνιο έχει ήδη κριθεί παράνομο, καθώς είναι ενάντια στο Δίκαιο της Θάλασσας.
Το συγκεκριμένο σχέδιο στην Κρήτη υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια. Έχει συζητηθεί και από προηγούμενες Κυβερνήσεις, πριν ακόμη από το σχέδιο για την οριοθέτηση Α.Ο.Ζ. με την Ιταλία και την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο. Μάλιστα, έχει πολλές προεκτάσεις που έχουν όλες παρουσιαστεί από το Υπουργείο Εξωτερικών στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Μία από αυτές είναι και η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια νότια της Κρήτης, γεγονός που θα έβαζε φρένο στο όραμα της «γαλάζιας πατρίδας» της Τουρκίας. Όλες όμως, θα εξαρτηθούν από τα αποτελέσματα των ερευνών στα νοτιοδυτικά του νησιού, τα οποία αναμένονται να ανακοινωθούν τον Μάιο του 2023.
Η τουρκική Κυβέρνηση φαίνεται να επεκτείνει το casus belli και εκτός Αιγαίου, κάτι που δηλώνει μία γενικευμένη ανησυχία για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι καλές σχέσεις Ελλάδας–Αιγύπτου επισφραγίζονται με τη «συμφωνία θαλάσσιων περιοχών ευθύνης», που καθορίζει τα όρια της δικαιοδοσίας και των περιοχών ευθύνης για την έρευνα και διάσωση και των δυο χωρών και ορίζει την περιοχή νότια και ανατολικά της Κρήτης έως τις αιγυπτιακές ακτές, υπό τη δικαιοδοσία της Αθήνας και του Καΐρου. Η συμφωνία αποτελεί άλλη μία ισχυρή αμφισβήτηση στο Τουρκο–Λυβικό μνημόνιο. Ταυτόχρονα, το ενεργειακό παραμένει ένα ζήτημα που απασχολεί την Τουρκία, καθώς φαίνεται να έχει μείνει εκτός από τις προσπάθειες επίλυσής του στην Ανατολική Μεσόγειο. Μεταστροφή παρατηρείται και στην πολιτική των Η.Π.Α., που φαίνεται να έχει επιστρέψει στην περιοχή με στόχο την περιφερειακή ενεργειακή ανάπτυξη, με την Αίγυπτο να συμμετέχει ενεργά στους σχεδιασμούς της.
Η θέση και η επιρροή της Τουρκίας αν και έχει δυναμώσει σε άλλες περιοχές, έχει αποδυναμωθεί αρκετά στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι απειλές και ο επιθετικός τόνος συνεχίζονται, με την Άγκυρα να κατηγορεί τη χώρα και να ισχυρίζεται πως θα διακόψει την εισροή πλοίων στο Αιγαίο σε περίπτωση επέκτασης των χωρικών υδάτων νότια της Κρήτης. Ταυτόχρονα, απαιτεί την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, με την ελληνική πλευρά αντίθετα, να ενισχύει τις δυνάμεις της στην περιοχή. Το 2023 έχει ήδη ξεκινήσει με πολλές εναέριες παραβιάσεις και στις 5 Ιανουαρίου ανιχνεύτηκε τουρκικό drone, που πραγματοποίησε πτήση πάνω από τα ελληνικά νησιά. Η κατάσταση παραμένει τεταμένη και το ερώτημα είναι εάν η Τουρκία μπορεί να πραγματοποιήσει τις απειλές της και πως η Ελλάδα μπορεί να απαντήσει σε αυτές. Η επέκταση του casus belli στην Κρήτη είναι η νέα πραγματικότητα ή πρόκειται να αλλάξει άρδην το σκηνικό με τις επικείμενες εκλογές το καλοκαίρι του 2023 και στις δύο χώρες;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ελληνοτουρκικά: Γιατί η Άγκυρα επεκτείνει το casus belli, kathimerin.gr, διαθέσιμο εδώ
- Άρθρο του Κ. Φίλη στην «Κ»: Οι ανομολόγητοι φόβοι της Τουρκίας για τη Μεσόγειο, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Turkey: What’s behind the restoration of the casus belli against Greece, ot.gr, διαθέσιμο εδώ
- Συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου: «Έπεσαν» οι υπογραφές – Τι προβλέπει, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πιο ενεργός ο ρόλος των ΗΠΑ στην Ανατ. Μεσόγειο, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τρεις υπερπτήσεις από τουρκικό drone στο Αιγαίο, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
