Της Νικολέττας Παπαθανασίου,
Αναμφίβολα, στον κόσμο της «δίαιτας» και της «υγιεινής διατροφής» τη σκυτάλη της δημοσιότητας λαμβάνουν τα λεγόμενα «διαιτητικά αναψυκτικά/ποτά». Δεδομένης της υψηλής δημοτικότητας αυτών στον γενικό πληθυσμό, είναι πολύ σύνηθες τα άτομα που ακολουθούν ένα υγιεινό διατροφικό πρόγραμμα να προσφεύγουν σε «υγιεινά» υποκατάστατα, προκειμένου να μην απωλέσουν την απόλαυση που οι ανάλογες «βόμβες θερμίδων» προσφέρουν. Τι πραγματικά, όμως, γνωρίζουμε για αυτές τις «εναλλακτικές λύσεις»; Μήπως απλώς επαναπαυόμαστε στην ανάγνωση της ετικέτας «Χωρίς θερμίδες/Χωρίς ζάχαρη», έχοντας την ψευδαίσθηση πως η υγεία μας δεν απειλείται από αυτά; Το παρόν άρθρο επικεντρώνεται στη διερεύνηση αυτού του αμφιλεγόμενου ζητήματος, του οποίου πρωταγωνιστής είναι η ασπαρτάμη.
Τι είναι η ασπαρτάμη;
Η ασπαρτάμη είναι ένα τεχνητό γλυκαντικό, ευρέως γνωστό για τις ολιγοθερμιδικές ιδιότητές του. Αξιοποιείται κατά κόρον ως υποκατάστατο της ζάχαρης, σε προϊόντα που φέρουν ετικέτες όπως «διαίτης», “sugar-free”, “low calories”, “no calories”, “light”, “zero sugar” κ.ο.κ.
Εκτιμάται ότι τόσο ένα γραμμάριο ασπαρτάμης όσο και ένα γραμμάριο ζάχαρης ισοδυναμούν με 4 θερμίδες. Ωστόσο, η ασπαρτάμη κρίνεται έως και 200 φορές γλυκύτερη από τη ζάχαρη, με αποτέλεσμα να απαιτείται μηδαμινή ποσότητα αυτής για να επιτευχθεί το ίδιο γευστικό αποτέλεσμα με αυτό της ζάχαρης.
Πόσο θερμιδικά αθώα είναι η ασπαρτάμη;
Όπως προαναφέρθηκε, το θερμιδικό αποτύπωμα της ασπαρτάμης που περιέχεται στα ποικίλα διαιτητικά προϊόντα είναι ήσσονος σημασίας. Ωστόσο, για την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα χρειάζεται να λάβουμε υπόψιν και μια άλλη παράμετρο. Ειδικότερα, στην εξίσωση χρειάζεται να προσθέσουμε και την επίδραση της ασπαρτάμης στην όρεξη.
Ορισμένες έρευνες καταδεικνύουν πως η κατανάλωση προϊόντων που περιέχουν ασπαρτάμη διεγείρει την όρεξη, με τελικό αποτέλεσμα την πρόσληψη σωματικού βάρους. Συγκεκριμένα, κατά τη δίοδο ενός γλυκού στη γαστρεντερική οδό, ο οργανισμός αναμένει πως οι προσλαμβανόμενες θερμίδες θα επιφέρουν την αποστολή σημάτων για να επέλθει εν τέλει ο κορεσμός. Ωστόσο, κατά τη δίοδο μιας Coca-Cola Zero –για παράδειγμα–, ο οργανισμός λαμβάνει λιγότερες (στην πραγματικότητα μηδαμινές) θερμίδες από αυτές που προσδοκούσε. Το γεγονός αυτό είναι δυνατόν μακροπρόθεσμα να έχει ως αποτέλεσμα τη διατάραξη των συσχετιζόμενων σηματοδοτικών μονοπατιών, με συνέπεια ο οργανισμός να απαιτεί όλο και περισσότερες θερμίδες για να αποστείλει το σήμα του κορεσμού και το άτομο να οδηγείται αναπόδραστα στην υπερφαγία.
Είναι ασφαλής η ασπαρτάμη;
Η ασπαρτάμη συνίσταται σε 2 αμινοξέα, το ασπαραγινικό οξύ και τη φαινυλαλανίνη. Κατά τον καταβολισμό αυτής από τον ανθρώπινο οργανισμό, παράγεται μεθανόλη και έπειτα, ως τελικό προϊόν, φορμαλδεΰδη, η οποία θεωρείται καρκινογόνος ουσία. Ωστόσο, οργανισμοί όπως ο F.D.A. και η E.F.S.A. υποστηρίζουν πως η διαιτητική πρόσληψη της ασπαρτάμης δεν ενέχει τέτοιον κίνδυνο.
Η πλειοψηφία των ερευνών συγκλίνει στο γεγονός ότι η κατανάλωση προϊόντων που περιέχουν ασπαρτάμη δε θέτει την υγεία του γενικότερου πληθυσμού σε κίνδυνο. Αν και ορισμένα πρώιμα ερευνητικά δεδομένα τη συσχετίζουν με αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2, καρκίνο, πρόωρο τοκετό και νεφροτοξικότητα, αυτά δεν αρκούν για τη συναγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.
Παρά τη γενικότερη ασφάλεια της ασπαρτάμης, υπάρχουν συγκεκριμένες ομάδες ασθενών που χρειάζεται να ελέγχουν ή ακόμα και να αποφεύγουν την πρόσληψη αυτής. Ειδικότερα:
- Ασθενείς με Φαινυλκετονουρία (PKU): Η PKU αποτελεί μια σπάνια γενετική διαταραχή, όπου ο οργανισμός αδυνατεί να διασπάσει το αμινοξύ φαινυλαλανίνη, λόγω μιας ενζυματικής έλλειψης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση της φαινυλαλανίνης σε τοξικά επίπεδα, θέτοντας σε κίνδυνο πρωτίστως τον εγκέφαλο. Οι συγκεκριμένοι ασθενείς απαιτείται να ελέγχουν αυστηρά τη διαιτητική πρόσληψη αυτού του αμινοξέος, με συνέπεια να συνιστάται να αποφεύγουν την κατανάλωση προϊόντων με ασπαρτάμη (αφού ένα εκ των δύο συστατικών αυτής είναι η φαινυλαλανίνη).
- Σχιζοφρενείς: Είναι γνωστό πως οι σχιζοφρενείς ασθενείς χρειάζεται να ακολουθούν αγωγή με αντιψυχωσικά φάρμακα εφόρου ζωής. Μία από τις συνηθέστερες παρενέργειες αυτών είναι η όψιμη δυσκινησία. Έχει αποδειχθεί πως η φαινυλαλανίνη (που βρίσκεται και στην ασπαρτάμη) εντείνει την παρενέργεια αυτή.
- Ασθενείς με ηπατική νόσο τελικού σταδίου: Δεδομένου του γεγονότος ότι το ήπαρ είναι το κύριο υπεύθυνο όργανο μεταβολισμού μιας πληθώρας ουσιών, η προσληφθείσα ασπαρτάμη από τους προκειμένους ασθενείς δε θα μπορέσει να αποβληθεί από τον οργανισμό.
Συμπερασματικά, τα διαιτητικά αναψυκτικά κρίνονται ως μια ασφαλής και ιδιαίτερα προσφιλής εναλλακτική επιλογή για τα άτομα που υιοθετούν υγιεινά διατροφικά πρότυπα. Αν και κρίνεται αδήριτη η ανάγκη διεξαγωγής περαιτέρω ερευνών για τη διαλεύκανση του τοπίου της ασπαρτάμης, η επιστημονική κοινότητα προβλέπεται καθησυχαστική. Αδιαφιλονίκητα, όσο η κουλτούρα της δίαιτας θα κυριαρχεί και θα προωθείται, το ερευνητικό ενδιαφέρον της ασπαρτάμης θα παραμένει αμείωτο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Truth About Aspartame Side Effects, healthline.com. Διαθέσιμο εδώ
- Is aspartame safe, and what are its side effects and health risks?, medicalnewstoday.com. Διαθέσιμο εδώ
