Του Δημήτρη Τσελίκα,
Ένας από τους πιο ωραίους, και παλιούς μύθους της ελληνικής μυθολογίας είναι ο μύθος του Φαέθοντα. Στο πρώτο μέρος θα δούμε τον μύθο όπως τον διηγούνταν οι αρχαίοι Έλληνες, στο δεύτερο θα δούμε τους πολλούς αποσυμβολισμούς που έχει.
Ο Φαέθων ήταν γιος του θεού Ήλιου, και της ωκεανίδας Κλυμένης. Ήξερε για τη θεϊκή καταγωγή του, όμως ζούσε με την μητέρα του στην γη. Ήταν πολύ καλοί φίλοι με τον Έπαφο, γιο του Δία και της Ιούς. Μια μέρα, ο Έπαφος (ο οποίος ήταν πολύ περήφανος για την καταγωγή του) τον προσέβαλε. Του είπε ότι δεν είναι γιος του Ήλιου, αλλά κάποιου αγνώστου, θνητού πατέρα, και ότι δεν θα μάθει ποτέ ποιανού γιος πραγματικά είναι. Ο Φαέθων πόνεσε πολύ με αυτά τα λόγια, και έτρεξε στην μητέρα του, κατηγορώντας την πως του έλεγε ψέματα όλα αυτά τα χρόνια. Η Κλυμένη δεν μπορούσε να τον μεταπείσει, γι’ αυτό τον παρότρυνε να πάει το ίδιο βράδυ κιόλας στα παλάτια του Ήλιου και να του μιλήσει.
Ο Φαέθων πράγματι το έκανε. Μόλις τον είδε του εξέφρασε το παράπονό του, και τον παρακάλεσε να του πει την αλήθεια. Ο Ήλιος εξοργίστηκε και απείλησε να κάψει αυτόν, που έλεγε τέτοια αισχρά ψέματα στον γιο του. Όταν ο Φαέθων του αποκάλυψε πως τα λόγια αυτά ήταν του Έπαφου, ο Ήλιος γέλασε και του είπε να μην δίνει σημασία σε αυτόν. Ο νέος όμως δεν είχε πειστεί ακόμα. Έβαλε τον πατέρα του να δώσει όρκο ότι θα του κάνει όποια χάρη του ζητήσει, για να αποδείξει ότι είναι γιος του. Ο Ήλιος, πολύ αφελώς, ορκίστηκε στα ύδατα της Στυγός, και ο Φαέθων του ζήτησε να οδηγήσει το άρμα του για μια ημέρα. Του κάκου προσπάθησε ο θεός να αλλάξει την γνώμη του γιου του, περιγράφοντας όλους τους κινδύνους του ουρανού. Του μιλούσε για τους αστερισμούς και τα τέρατα που θα βρει στο διάβα του, του μιλούσε για τα άγρια άλογα που δεν θα τον ακούν και θα λοξοδρομήσουν. Μάταια όμως. Ο παρορμητικός έφηβος ήταν αδύνατον να μεταπειστεί.
Μη μπορώντας παρά να τηρήσει τον όρκο του, ο Ήλιος άλειψε το κορμί του Φαέθοντα με μια μαγική αλοιφή για να μην τον κάψουν οι φλόγες του ηλιακού δίσκου. Μετά άρχισε να του δίνει οδηγίες: να κρατά συνέχεια με τα δυο του χέρια τα χαλινάρια, ώστε να μην καταλάβουν τα άλογα ότι έχουν αδύναμο αναβάτη. Παράλληλα να μην χρησιμοποιήσει μαστίγιο, να ακολουθεί τις προκαθορισμένες αρματοτροχιές στον ουρανό, να μην κοιτάξει κάτω και ζαλιστεί, και κυρίως να έχει συνέχεια το άρμα υπό τον έλεγχό του. Τότε, έφτασε η ώρα να βγει ο ήλιος στον ουρανό. Ο Φαέθων ξεχύθηκε με το άρμα και τον ηλιακό δίσκο, από πίσω του.
Στην αρχή έκανε ό,τι του είχε πει ο πατέρας του, και το άρμα ακολουθούσε την σταθερή πορεία του. Σε κάποια στιγμή, όμως, χαλάρωσε λίγο την προσοχή του χαζεύοντας την γη από ψηλά, και τα άλογα έμειναν ανεξέλεγκτα. Και τότε ξεκίνησε η καταστροφή. Ο σκορπιός (αστερισμός) πετάχτηκε μπροστά του, ο Φαέθων άφησε τα χαλινάρια και γραπώθηκε από το άρμα για να μην πέσει κάτω. Η άμαξα, ανεξέλεγκτη, πότε ανέβαινε πολύ ψηλά και καιγόταν ο ουρανός, πότε κατέβαινε πολύ χαμηλά και καιγόταν η γη. Πήραν φωτιά όλα τα όρη και τα δάση της γης: ο Παρνασσός, το Πήλιο, ο Καύκασος. Από εκείνη την ξέφρενη πορεία οι Αιθίοπες απέκτησαν το σκούρο χρώμα στο δέρμα τους και η Αίγυπτος ξεράθηκε τελείως, όπως και ο Νείλος. Άνθρωποι πέθαιναν, πόλεις αφανίζονταν.
Τότε, η Γαία σήκωσε απελπισμένη τα χέρια της στον ουρανό και φώναξε τον Δία. Τον παρακάλεσε να σταματήσει το κακό, αλλιώς όλη η γη θα καταστρεφόταν και το χάος θα επικρατούσε ξανά. Τότε, ο Δίας ξεπρόβαλε μέσα από ένα σύννεφο. Κρατούσε δύο κεραυνούς στα χέρια του. Με τον έναν προκάλεσε βροχή, έτσι ώστε να σβήσουν οι πυρκαγιές που είχαν ξεσπάσει. Τον άλλον, τον φύλαγε για τον άτυχο νέο. Τίναξε το χέρι του ο γιος του Κρόνου, και κατακεραύνωσε το άρμα του Φαέθοντα, κάνοντάς το κομμάτια. Με τα μαλλιά του να φλέγονται, ο Φαέθων έπεφτε σαν κομήτης από τον ουρανό. Το σώμα του κατέληξε στον ποταμό Ηριδανό (ίσως σημερινό Πάδο της Ιταλίας), ο οποίος το έπλυνε και το έθαψε στην όχθη του. Οι αδερφές του, οι Ηλιάδες, οι οποίες έκλαιγαν γοερά πάνω από το σώμα του, μεταμορφώθηκαν από τον Δία που τις λυπήθηκε σε δέντρα, τις κλαίουσες ιτιές. Έτσι, πέθανε ο Φαέθων, ο τολμηρός γιος του Ήλιου.
Ύστερα, ο Δίας διέταξε τον Ήλιο να μαζέψει τα άλογά του που είχαν σκορπίσει, και να επισκευάσει γρήγορα το άρμα του, διότι η γη δεν μπορούσε να μείνει χωρίς το φως του. Αυτός ξεπλήρωσε τις ζημιές που είχαν γίνει στους άλλους θεούς, όμως δεν βγήκε αμέσως στον ουρανό. Από τη θλίψη του έμεινε στο παλάτι του για μια ημέρα, κι έτσι η γη έμεινε στο σκότος. Φωτιζόταν μόνο από τις λιγοστές φωτιές που είχαν απομείνει να σιγοκαίνε στις κορυφές των βουνών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σταγειρίτης Αθανάσιος (2015), Ωγυγία ή Αρχαιολογία, τμ. A΄, Αθήνα: Εκδόσεις Διανόηση.
- Ovid (2009), Metamorphoses, Oxford: Oxford University Press.
