Της Μαρίας Ιορδανίδου,
Ο αντισημιτισμός αποτελούσε ένα σταθερό φαινόμενο στη Γηραιά Ήπειρο. Τα δώδεκα χρόνια του ναζιστικού καθεστώτος στην εξουσία φανέρωσαν την πιο ολοκληρωτική και εξτρεμιστική δράση κατά του εβραϊκού λαού που έγινε ποτέ. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι ο αντισημιτισμός ήταν αποκλειστικά προνομιακό συναίσθημα της ναζιστικής Γερμανίας στη διάρκεια του 20ου αιώνα. Ο δυτικός κόσμος, με το τέλος του πολέμου, αποκάλυψε για άλλη μια φορά το αντιεβραϊκό πρόσωπό του, μέσω της πολιτικής που επέλεξε να ακολουθήσει. Θα μπορούσε κανείς να πει πως εγκαινιάστηκε ένα ανανεωμένο, μεταπολεμικό κύμα αντισημιτισμού.
Το εβραϊκό έθνος βρισκόταν σε μια συνεχή αναζήτηση για το ανήκειν σε μία πατρίδα, με την Παλαιστίνη να αποτελεί την ιδανική υποψήφια. Ειδικότερα μετά τη Διακήρυξη Μπάλφουρ το 1917, η οποία έθρεψε με ελπίδα τον λαό του ανυπόστατου ακόμα κράτους του Ισραήλ, πυροδοτήθηκε σημαντικά ο αγώνας του σιωνιστικού κινήματος. Η μεγάλη Βρετανία, βέβαια, προσπάθησε, όπως πάντα, να φερθεί διπλωματικά στο όλο παλαιστινιακό ζήτημα, επιδιώκοντας να ικανοποιήσει και τις δύο πλευρές. Ήθελε κατά κάποιον τρόπο να έχει και την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο. Στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου εκμεταλλεύτηκε την αραβική εξέγερση κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, υποσχόμενη την εγκαθίδρυση ανεξάρτητου, αυτόνομου αραβικού κράτους στα εδάφη της Παλαιστίνης.
Βέβαια, μετά τον πόλεμο η Παλαιστίνη περνάει επίσημα υπό την κυριαρχία της Μεγάλης Βρετανίας και ενώ εγγυάται θεωρητικά τη διατήρηση των αραβικών δικαιωμάτων στην περιοχή, εστιάζει ταυτόχρονα στην υλοποίηση της Διακήρυξης Μπάλφουρ, όχι, όμως, όπως ακριβώς την είχε υποσχεθεί. Επέτρεπε μεν την εβραϊκή παρουσία στην Παλαιστίνη, αλλά χωρίς να αποτελέσει την πλειοψηφία. Δεν έπρεπε, δηλαδή, να ξεπεράσουν ένα συγκεκριμένο ποσοστό του πληθυσμού που θα απειλούσε την αραβική κυριαρχία, καθώς δεν επιδίωκαν την αναδιαμόρφωση ολόκληρης της Παλαιστίνης σε εβραϊκό κράτος. Αυτή η απόφαση των βρετανικών αρχών απέρρεε κυρίως από τις αραβικές εξεγέρσεις κατά της βρετανικής παρουσίας, που λαμβάναν χώρα ήδη από το 1920.
Τα πράγματα χειροτέρεψαν ακόμα περισσότερο τη δεκαετία του ’30 για τους Εβραίους και για τους Παλαιστίνιους. Η πλειοψηφία της παλαιστινιακής αγροτικής τάξης δυσκολευόταν να επιβιώσει, ενώ η παρουσία των αποικιοκρατών Βρετανών τους επέφεραν μεγάλη φορολογική πίεση. Λόγω των συχνών εξεγέρσεων, σημειώνονταν κατά καιρούς δολοφονίες Εβραίων από Παλαιστίνιους και το αντίστροφο, ενώ οι βρετανικές αρχές είχαν οργανωθεί στρατιωτικά, ώστε να ενισχύσουν την κυριαρχία τους όχι μόνο στην Παλαιστίνη, αλλά γενικότερα στη Μέση Ανατολή. Εξάλλου, αυτός ήταν εξαρχής ο σκοπός τους: η αναβίωση του υπό κατάρρευση αποικιοκρατικού βρετανικού ονείρου, προσαρμοσμένο σε μια νέα ανανεωμένη μορφή έμμεσης οικονομικής εκμετάλλευσης. Την ίδια στιγμή κατέστειλαν τις εξεγέρσεις, κηρύσσοντας στρατιωτικό νόμο και πολλές φορές βομβαρδίζοντας παλαιστινιακά χωριά.
Το 1939, μετά τις επαναλαμβανόμενες εξεγέρσεις, η Βρετανία είχε αρχίσει να μειώνει όλο και περισσότερο το ποσοστό των Εβραίων που θα μπορούσαν να μεταναστεύσουν στην περιοχή (Λευκή Βίβλος), ενώ ήδη είχαν καταγραφεί χιλιάδες απώλειες Παλαιστίνιων. Φαινόταν πλέον σαν η αγγλική διοίκηση να εγκαταλείπει τις προγενέστερες υποσχέσεις τις στους σιωνιστές αλλά και στους αραβικούς λαούς. Η αρχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου περιέπλεκε ακόμα πιο πολύ την κατάσταση, ενώ άφηνε απροστάτευτο τον εβραϊκό λαό. Εποφθαλμιούσε, βέβαια, η Αγγλία στην επίτευξη καλύτερων σχέσεων με τους Άραβες, με σκοπό να ενισχύσει τα οικονομικά της συμφέροντα στη Μέση Ανατολή.
Από το 1945 και μετά, προσπαθούσε να διαχειριστεί το κύμα παράνομης μετανάστευσης των επιζώντων από τα ναζιστικά στρατόπεδα Εβραίων στην Παλαιστίνη. Η Ευρώπη τους έδιωχνε μέρα με τη μέρα, εκμεταλλευόμενη την πληθυσμιακή κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στα χρόνια του πολέμου από το ναζιστικό καθεστώς. Στην καλύτερη περίπτωση, οι Εβραίοι πρόσφυγες θα έπρεπε να παλέψουν για την κυριότητα των περιουσιών τους, ενώ στη χειρότερη να επιβιώσουν μέσα σε άθλιες συνθήκες ζωής, όντας άστεγοι και εξουθενωμένοι, αλλά και από τα αντιεβραϊκά πογκρόμ που ξεσπούσαν αρκετά συχνά. Η εχθρική αυτή συμπεριφορά κατά των Ισραηλιτών συνέβαλε στο αυξανόμενο κύμα μετανάστευσης στην Παλαιστίνη.
Εκατοντάδες πλοία ξεκινούσαν παράνομα από διάφορα ευρωπαϊκά λιμάνια με προορισμό την περιοχή του σημερινού Ισραήλ. Τα περισσότερα, όμως, δεν προλάβαιναν να ξεμπαρκάρουν, καθώς τα σταματούσαν οι βρετανικές αρχές και τα έστελναν πίσω στα ευρωπαϊκά λιμάνια ή μεταφέρονταν στην Κύπρο. Στην Κύπρο είχαν δημιουργηθεί στρατόπεδα συγκέντρωσης-κράτησης εκτοπισμένων Εβραίων, με σκοπό να δώσουν οι Βρετανοί μία προσωρινή λύση στο πρόβλημα της έκνομης μετανάστευσης στην Παλαιστίνη.
Ένα από τα πιο γνωστά πλοία που σάλπαρε παράνομα για την Παλαιστίνη ήταν το Exodus 1947. Το συγκεκριμένο πλοίο ήταν αμερικανικής ιδιοκτησίας από τη δεκαετία του ’20, αλλά αγοράστηκε από τη Χαγκάνα, την παραστρατιωτική οργάνωση του εβραϊκού έθνους, και μετονομάστηκε σε Haganah Exodus 1947. Το πλοίο, ξεκινώντας από τη Γαλλία, μετέφερε πάνω από 4.500 Εβραίους, όταν αποκλήθηκε η είσοδος του στη Παλαιστίνη από τις αγγλικές αρχές. Στη συνέχεια, μετέφεραν τους επιβάτες σε τρία άλλα διαφορετικά πλοία, τα οποία έπλευσαν πίσω προς τη Γαλλία. Εκεί οι γαλλικές αρχές επέτρεπαν την αποβίβαση μόνο σε όλους όσοι ήθελαν να παραμείνουν στη χώρα, την οποία και αρνήθηκαν. Εκατοντάδες τραυματίστηκαν μετά από προσπάθειες βίαιης αποβίβασής τους. Το πλοίο αποτέλεσε μια προσωρινή φυλακή, καθώς έμειναν εκεί αρκετές εβδομάδες κλεισμένοι, μέχρι που μεταφέρθηκαν εν τέλει στο Αμβούργο και μετά σε στρατόπεδα εκτοπισμένων της Γερμανίας.
Το συγκεκριμένο γεγονός προκάλεσε μεγάλες διαδηλώσεις, κυρίως κατά της κακομεταχείρισης των επιζώντων από το βρετανικό ναυτικό πλήρωμα. Οι βρετανικές αρχές καλούσαν τα ευρωπαϊκά λιμάνια, κυρίως της Γαλλίας, να μην επιτρέπουν σε πλοία να σαλπάρουν παράνομα για την Παλαιστίνη, καθώς θα τα έστελναν όλα πίσω χωρίς εξαιρέσεις, ενώ όσοι Εβραίοι βρίσκονταν ήδη έκνομα εκεί θα συλλαμβάνονταν. Οι υποστηρικτές όμως, της σιωνιστικής μετακίνησης στην Παλαιστίνη αυξάνονταν καθημερινά, ειδικά μετά το διαδεδομένο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες περιστατικό του Exodus.
Η διχοτόμηση της Παλαιστίνης και η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ τον Μάιο του 1948 μπορεί να αποτέλεσαν μια δικαίωση για τον εβραϊκό λαό, δεν επέφεραν, όμως, την ειρήνη στην περιοχή, όπως ήταν αναμενόμενο. Θα ακολουθήσουν κάποιες αρκετά δύσκολες δεκαετίες αραβοϊσραηλινών διενέξεων και πολέμων, που θα ταλαιπωρήσουν τα δύο έθνη. Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ θα μεγαλώνει και θα εξαπλώνεται στην ευρύτερη περιοχή, παίρνοντας τη σημερινή μορφή που όλοι γνωρίζουμε, ενώ με την είσοδο στον 21ο αιώνα, η αμφιλεγόμενη συμπεριφορά της ισραηλινής κυβέρνησης εις βάρος του Παλαιστινιακού λαού θα προκαλέσει ένα κύμα διεθνούς κατακραυγής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Δημητρίου Χριστίνα(2003), Τα Βρετανικά στρατόπεδα της Κύπρου και η παράνομη μετανάστευση Εβραίων στην Παλαιστίνη, 1946-1949, ΙΑΚΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
- Πάχου Σταματίνα(2016), Το Παλαιστινιακό Ζήτημα από τη ίδρυση του Ισραήλ το 1948 ως τη Συμφωνία ειρήνης του Κάμπ Ντέιβιντ το 1979, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Διαθέσιμο εδώ
- Holoacaust Encyclopedia, EXODUS 1947, Διαθέσιμο εδώ
