Της Νεφέλης Στούπα,
«Κυκλοφορούν πολλές ιώσεις», «πρόσεχε μην κολλήσεις» και «κάναμε το εμβόλιο για να προστατευτούμε» αποτελούν φράσεις, που είναι αρκετά οικείες από την καθημερινότητά μας και αφορούν διάφορες μολυσματικές ασθένειες, οι οποίες είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο. Βακτήρια, ιοί, μύκητες και παράσιτα μπορούν όλα να προκαλέσουν μολυσματικές ασθένειες. Δηλαδή, ασθένειες οι οποίες είναι μεταδοτικές. Η ελονοσία, η γρίπη και πολλές άλλες ασθένειες του αναπνευστικού συστήματος αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα μολυσματικών ασθενειών. Βέβαια, πολλές μολυσματικές ασθένειες, όπως η ιλαρά και η ανεμοβλογιά, μπορούν να προληφθούν με εμβόλια. Παράλληλα, το συχνό και σχολαστικό πλύσιμο των χεριών μπορεί να συνδράμει στην προστασία από τις περισσότερες μολυσματικές ασθένειες. Εύλογα, όμως, προκύπτει το ερώτημα: «ποιοι είναι οι τρόποι μετάδοσης μιας ασθένειας;»
Αρχικά, προκειμένου να μελετήσουμε τους τρόπους μετάδοσης διαφόρων ασθενειών, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ποια είναι η διαφορά των μολυσματικών ασθενειών από των μη μολυσματικών ασθενειών. Οι μολυσματικές ασθένειες προκαλούνται από επιβλαβείς οργανισμούς που εισέρχονται στο σώμα μας από το εξωτερικό περιβάλλον, όπως μύκητες και βακτήρια ή κάποιος ιός. Οι μη μολυσματικές ασθένειες δεν προκαλούνται από οργανισμούς ή ιούς, στους οποίους μπορεί να εκτεθούμε, αλλά από διάφορες γενετικές διαταραχές, τη γήρανση και διάφορες άλλες συνήθειες που έχουμε υιοθετήσει (π.χ. κάπνισμα). Δεν μπορούμε να «κολλήσουμε» μη μολυσματικές ασθένειες από άλλους ανθρώπους, ερχόμενοι σε επαφή με κάποιο ζώο ή από το φαγητό μας. Ο H.I.V., ο στρεπτόκοκκος, ο COVID-19 και η σαλμονέλα είναι όλα παραδείγματα μολυσματικών ασθενειών. Ο καρκίνος, ο διαβήτης, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και η νόσος του Alzheimer αποτελούν παραδείγματα μη μολυσματικών ασθενειών.
Οι μολυσματικές ασθένειες μπορεί να είναι ιογενείς, βακτηριακές, παρασιτικές ή μυκητιασικές λοιμώξεις. Υπάρχει, επίσης, μια σπάνια ομάδα μολυσματικών ασθενειών, που είναι γνωστές ως μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες (Μ.Σ.Ε.).
Αναλυτικότερα τα είδη των μολυσματικών ασθενειών:
- Ιογενείς λοιμώξεις (οι οποίες οφείλονται σε ιούς): Οι ιοί αποτελούν ενδοκυτταρικά παράσιτα (χρειάζονται ένα κύτταρο ξενιστή για να επιβιώσουν) και διαθέτουν το γενετικό τους υλικό (DNA ή RNA) μέσα σε ένα προστατευτικό κέλυφος (καψίδιο) πρωτεϊνικής φύσης. Συνήθεις μολυσματικές ασθένειες που προκαλούνται από ιούς είναι: το κοινό κρυολόγημα, η γρίπη, ο COVID-19, η γαστρεντερίτιδα, η ηπατίτιδα.
- Βακτηριακές λοιμώξεις (οι οποίες οφείλονται σε βακτήρια): Τα βακτήρια είναι μονοκύτταροι μικροοργανισμοί, που βρίσκονται παντού γύρω μας, ενώ, ταυτόχρονα, τα συναντάμε και μέσα στο εσωτερικό του σώματός μας και πάνω στο δέρμα μας. Πολλά βακτήρια είναι αβλαβή ή ακόμα και χρήσιμα για διάφορες μεταβολικές μας διεργασίες. Ωστόσο, ορισμένα βακτήρια απελευθερώνουν τοξίνες που μπορεί να προκαλέσουν κάποια ασθένεια. Συχνές μολυσματικές ασθένειες που προκαλούνται από βακτήρια είναι: η σαλμονέλα, η φυματίωση, τα χλαμύδια, η γονόρροια και άλλες σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις.
- Μυκητιασικές λοιμώξεις (οι οποίες οφείλονται σε μύκητες): Όπως και στα βακτήρια, υπάρχουν, επίσης, πολλά διαφορετικά είδη μυκήτων, οι οποίοι ζουν μέσα και πάνω στο σώμα μας. Όταν οι μύκητες, που διαθέτουμε στο εσωτερικό του σώματος μας, αυξηθούν σε μέγεθος υπερβολικά ή όταν επιβλαβείς μύκητες εισέλθουν στο σώμα μας μέσω του στόματός μας, της μύτης μας ή μιας πληγής στο δέρμα μας, μπορεί να αρρωστήσουμε. Συχνές μολυσματικές ασθένειες που προκαλούνται από μύκητες είναι οι μυκητιασικές λοιμώξεις των νυχιών και η κολπική καντιντίαση, η οποία οφείλεται στην παρουσία ενός είδους μυκήτων στο κολπικό επιθήλιο και στο επιθήλιο του αιδοίου.
- Παρασιτικές λοιμώξεις (οι οποίες οφείλονται σε παράσιτα): Τα παράσιτα χρησιμοποιούν τα σώματα άλλων οργανισμών για να ζήσουν και να αναπαραχθούν. Στα παράσιτα περιλαμβάνονται τα σκουλήκια (ελμινθοί) και ορισμένοι μονοκύτταροι οργανισμοί (πρωτόζωα).
- Μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες (Μ.Σ.Ε./νόσος prion). Οι Μ.Σ.Ε. προκαλούνται από prions – ελαττωματικές πρωτεΐνες, που οδηγούν στην έλλειψη λειτουργίας και άλλων πρωτεϊνών στο σώμα μας, συνήθως στον εγκέφαλό μας. Το σώμα μας δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτές τις πρωτεΐνες, αλλά ούτε και να απαλλαγεί από αυτές. Έτσι, συσσωρεύονται και οδηγούν στην πρόκληση ασθένειας. Βέβαια, τα prions είναι μια σπάνια αιτία μολυσματικών ασθενειών.
Όσον αφορά τους τρόπους μετάδοσης των μεταδοτικών ασθενειών, οι μολυσματικές ασθένειες μεταδίδονται συχνά μέσω άμεσης επαφής. Οι τύποι μετάδοσης μέσω άμεσης επαφής είναι οι εξής:
- Άμεση επαφή από άτομο σε άτομο: Οι μολυσματικές ασθένειες μεταδίδονται συνήθως μέσω της άμεσης επαφής από άτομο σε άτομο. Η μετάδοση συμβαίνει όταν ένα άτομο με κάποια μολυσματική ασθένεια αγγίζει ή ανταλλάσσει σωματικά υγρά με κάποιον άλλον. Για παράδειγμα, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (Σ.Μ.Ν.) και οι γαστρεντερικές λοιμώξεις μπορούν να μεταδοθούν με αυτόν τον τρόπο .Οι έγκυες μπορούν, επίσης, να μεταδώσουν μολυσματικές ασθένειες στα αγέννητα έμβρυα μέσω του πλακούντα. Ορισμένα Σ.Μ.Ν., όπως η γονόρροια, μπορούν να μεταδοθούν από τον γονέα που κυοφορεί στο μωρό κατά τη διάρκεια του τοκετού.
- Διασπορά σταγονιδίων: Τα σταγονίδια σάλιου, τα οποία προκύπτουν κατά τον βήχα και το φτέρνισμα, μπορούν να οδηγήσουν στην μετάδοση μιας μολυσματικής ασθένειας. Μετάδοση μέσω σταγονιδίων μπορεί να προκληθεί ακόμα και σε δύο άτομα, που απλώς συζητάνε βρισκόμενοι σε κοντινή απόσταση, χωρίς όμως να απαιτείται στενή επαφή.
Οι μολυσματικές ασθένειες μπορούν επίσης να μεταδοθούν έμμεσα μέσω του αέρα και άλλων μηχανισμών. Για παράδειγμα:
- Μετάδοση μέσω του αέρα: Ορισμένοι μολυσματικοί παράγοντες μπορούν να ταξιδέψουν μεγάλες αποστάσεις και να παραμείνουν αιωρούμενοι στον αέρα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Υπάρχει πιθανότητα να «κολλήσουμε» ιλαρά μπαίνοντας σε ένα δωμάτιο μετά την αναχώρηση κάποιου, ο οποίος έχει ιλαρά.
- Μετάδοση μέσω μολυσμένων αντικειμένων: Μερικοί μικροοργανισμοί μπορούν να επιβιώσουν σε αντικείμενα για μικρό χρονικό διάστημα. Εάν αγγίξουμε ένα αντικείμενο, όπως ένα πόμολο πόρτας, αμέσως μετά από ένα άτομο με μολυσματική ασθένεια, μπορεί να μολυνθούμε και εμείς. Η μετάδοση συμβαίνει όταν αγγίζουμε το στόμα, τη μύτη ή τα μάτια μας χωρίς να έχουμε πλύνει καλά τα χέρια μας.
- Μετάδοση μέσω του φαγητού και πόσιμου νερό: Οι μολυσματικές ασθένειες μπορούν να μεταδοθούν μέσω τροφής και νερού που περιέχει κάποιον ιό ή κάποιο βακτήριο.
- Μετάδοση μέσω επαφής ατόμου με ζώο: Ορισμένες μολυσματικές ασθένειες μπορούν να μεταδοθούν από ένα ζώο σε ένα άτομο. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν ένα ζώο με μόλυνση μας δαγκώσει, μας γρατσουνίσει ή όταν χειριζόμαστε ζωικά απόβλητα. Για παράδειγμα, το παράσιτο Toxoplasma gondii μπορεί να βρεθεί στα κόπρανα της γάτας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How are diseases transmitted? , healthline. Διαθέσιμο εδώ
- Infectious diseases, Clevelandclinic. Διαθέσιμο εδώ
- Infectious diseases, Mayo Clinic. Διαθέσιμο εδώ
- How infectious diseases spread, Ministry of Health. Διαθέσιμο εδώ
