Διαρκείς οι διαμάχες ανάμεσα σε Κυβερνήσεις και Big Oil

Του Κωνσταντίνου Γκότση, 

Σε παλαιότερο άρθρο είχαν αναφερθεί οι διάφοροι παράγοντες, αλλά και τα ιδιόμορφα χαρακτηριστικά στην αγορά πετρελαίου που δημιουργούν αστάθεια και υψηλή διακύμανση ανά περιόδους στην τιμή αυτού του εμπορεύματος. Όπως είχε επισημανθεί, σε περιόδους πολέμου –ειδικά σε αυτούς που εμπλέκονται χώρες παραγωγοί ή χώρες που αποτελούν εμπορικούς κόμβους διέλευσης– δημιουργούνται ανοδικές πιέσεις στην τιμή του πετρελαίου, κυρίως λόγω της ελλειμματικότητας στην προσφορά του προϊόντος ή/και των εμποδίων στη μεταφορά του.

Από τους μεγαλύτερους κερδισμένους του πολέμου στην Ουκρανία είναι οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες, τόσο αυτές των κρατών της συμμαχίας του OPEC όσο και των δυτικών εταιρειών του κλάδου. Εστιάζοντας στις πετρελαϊκές της Δύσης, οι επονομαζόμενες Big Oil εταιρείες, γνωστές και ως supermajor (ExxonMobil, Shell, Total, BP, Chevron, ConocoPhillips, κ.ά.), έχουν όλες σχεδόν διπλασιάσει τα κέρδη τους από την άνοδο στην τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Βέβαια, όπως έχει ειπωθεί αρκετές φορές, ο πόλεμος δεν είναι η μοναδική παράμετρος της αυξημένης τιμής των ορυκτών καυσίμων –άρα και της κερδοφορίας τους–, καθώς μετά το πέρας των lockdown υπήρξε μεγάλη και απότομη αύξηση της ζήτησης για τα συγκεκριμένα εμπορεύματα.

Λίγα λόγια για τους πετρελαϊκούς γίγαντες

Οι Big Oil δεν αποτελούν απλώς ένα κομμάτι της αλυσίδας αξίας στον κλάδο του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Oι κύριες λειτουργίες τους επεκτείνονται λίγο πολύ σε όλους τους τομείς του κλάδου. Δηλαδή, δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά σε upstream, midstream, downstream λειτουργίες, καθώς και στη χημική βιομηχανία. Ο πρώτος τομέας αφορά κατά κύριο λόγο την εξερεύνηση, εξόρυξη και χονδρική πώληση του πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ο δεύτερος αναφέρεται στην αποθήκευση, τη μαζική διανομή μέσω αγωγών, σιδηροδρομικών γραμμών, φορτηγίδων (μαούνες), πετρελαιοφόρων ή φορτηγών, καθώς και τη χονδρική εμπορία. Τα δύο τελευταία περιλαμβάνουν τη διύλιση αργού πετρελαίου, την επεξεργασία του ακατέργαστου φυσικού αερίου, την παραγωγή πετροχημικών προϊόντων, το λιανικό εμπόριο και τη διανομή όλων των παραγόμενων προϊόντων τους.

Για την ιστορία, οι περισσότεροι πετρελαϊκοί κολοσσοί προέρχονται από την ίδια αμερικάνικη εταιρεία, τη Standard Oil. Ιδρυτές της ήταν ο Henry Flagler και ο John Davison Rockefeller Sr., με τον δεύτερο να θεωρείται ο πλουσιότερος Αμερικάνος όλων των εποχών. H συγκεκριμένη εταιρεία δραστηριοποιήθηκε στην παραγωγή, τη μεταφορά, τη διύλιση και την πώληση πετρελαίου από το 1870 μέχρι το 1911. Η διάλυσή της επήλθε έπειτα από απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Η.Π.Α., καθώς έκρινε πως αποτελούσε ένα παράνομο μονοπώλιο στον κλάδο –στον οποίο υπήρχε η δυνατότητα να αναπτυχθεί ανταγωνισμός–, έχοντας συγκεντρώσει σημαντική δύναμη. Άμεσοι απόγονοι της Standard Oil αποτελούν οι πετρελαϊκοί κολοσσοί ExxonMobil, Chevron, BP, Marathon Oil και ConocoPhillips, με τις τρεις εξ αυτών να βρίσκονται εντός της πεντάδας των εταιρειών του κλάδου με την υψηλότερη κεφαλαιοποίηση.

Τα παραπάνω αναφέρθηκαν για να αντιληφθούμε τη διαχρονική δύναμη αυτών των επιχειρήσεων, σε έναν κλάδο που αποτελεί βασικό μοχλό λειτουργίας των οικονομίων. Επιπλέον, η μεγάλη ανάπτυξή τους τις τελευταίες δεκαετίες έχει βοηθήσει σημαντικά και στην αποδυνάμωση του καρτέλ OPEC και των συμμάχων του ως προς τον βαθμό χειραγώγησης της τιμής των ορυκτών καυσίμων διεθνώς, γεγονός που ευνόησε το καταναλωτικό κοινό.

Έντονη διαμάχη μεταξύ αμερικάνικων πετρελαϊκών και Λευκού Οίκου

Το τελευταίο διάστημα, που τα υψηλά επίπεδα πληθωρισμού και η ενεργειακή κρίση «ροκανίζουν» ραγδαία την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και διογκώνουν σημαντικά τα κόστη των επιχειρήσεων, η κερδοφορία ρεκόρ των Big Oil έχει βρεθεί στο επίκεντρο διαμάχης μεταξύ Wall Street και αμερικανικής Κυβέρνησης.

Ειδικότερα, οι αμερικάνικοι πετρελαϊκοί όμιλοι δέχονται ισχυρές πιέσεις από τους επενδυτές στο χρηματιστήριο της Wall Street για να διανείμουν τα έκτακτα κέρδη στους ίδιους, μέσω αύξησης των μερισμάτων και επαναγοράς μετοχών στις τρέχουσες τιμές διαπραγμάτευσης. Επίσης, τα διευθυντικά στελέχη ζητούν γενναιόδωρα bonuses για τις υψηλές επιδόσεις που πέτυχαν το 2022. Από την άλλη, ο Λευκός Οίκος έχει κάνει επανειλημμένες εκκλήσεις προς τις πετρελαϊκές να ενισχύσουν την παραγόμενη ποσότητα πετρελαίου και φυσικού αέριου, επενδύοντας μεγάλο μέρος των πρόσφατων κερδών τους, ώστε να συμβάλλουν στην αποκλιμάκωση του οριακά αδάμαστου (βάσει των δεδομένων) πληθωρισμού. Παράλληλα, πολλοί οικονομολόγοι προειδοποιούν για επιδείνωση των αναταραχών στην παγκόσμια αγορά ενέργειας, ειδικά στην Ευρώπη, καθώς οι αντιπαραθέσεις μεταξύ Μόσχας και Δύσης θα συνεχίζουν να εντείνονται και για τους πρώτους μήνες του 2023.

Σύμφωνα με την S&P Capital IQ, οι ExxonMobil και Chevron (2^η και 3^η μεγαλύτερη πετρελαϊκή σε κεφαλαιοποίηση παγκοσμίως, αντίστοιχα) αναμένεται να καταγράψουν συνολικά κέρδη ύψους σχεδόν $100 δις από όλες τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες για το 2022 ($56 δις και $37 δις αντίστοιχα). Επιπρόσθετα, παρά το γενικευμένο sell-off στις αγορές, η μετοχή της ExxonMobil ολοκλήρωσε το 2022 με 80% άνοδο από τα τέλη του 2021 και της Chevron με 53%.

Όπως φαίνεται, οι εταιρείες είναι περισσότερο διατεθειμένες να ενδώσουν στην επιθυμία των επενδυτών, καθώς αυτό τους συμβουλεύουν να πράξουν και οι χρηματοοικονομικοί αναλυτές για να συνεχίζουν να ενισχύουν τις χρηματιστηριακές τους αξίες. Εκπρόσωποι της Exxon έχουν γνωστοποιήσει πιθανά σχέδια επαναγοράς μετοχών της αξίας $50 δις μέχρι το 2024, στο οποίο βέβαια συμπεριλαμβάνονται και $15 δις (σε μετοχές) που έχουν ήδη αγοραστεί.

Βάσει των ισχυρισμών κάποιων στελεχών από τις αμερικάνικες Big Oil, τα windfall profits τα δικαιούνταν έπειτα από τις απώλειες που είχαν σημειώσει πριν περίπου 18 μήνες, εξαιτίας της μειωμένης ζήτησης πετρελαίου και φυσικού αερίου (συν των παραγώγων τους) που προκλήθηκε από τις επιπτώσεις της πανδημίας.

Επιπρόσθετα, ισχυρίζονται πως αυτή η κερδοφορία αποτελεί αντίτιμο της αντίστασης που επέδειξαν απέναντι στις πιέσεις κρατών και περιβαλλοντικών Μ.Κ.Ο. για να μειώσουν τις δραστηριότητές τους, που επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή. Πιο συγκεκριμένα, αρκετοί πετρελαϊκοί γίγαντες δαπανούν δισεκατομμύρια σε επενδύσεις, που αφορούν κυρίως upstream λειτουργίες. Εντός των δύο προηγούμενων ετών, επενδύθηκαν περίπου $58 δις σε έργα που αφορούν το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, ενώ το 2023 εκτιμάται πως θα γίνουν ακόμα επενδύσεις αξία $23 δις. Ενδεικτικά:

• Από τα πιο πρόσφατα σημαντικά projects της εταιρείας Chevron είναι η συμφωνία το 2021 με την Κυβέρνηση της Ισημερινής Γουινέας για εξόρυξη πετρελαίου στο offshore block EG-09 της χώρας.
• Η Shell, τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, ολοκλήρωσε το deal για την εξαγορά της Corallian Energy Ltd (εμπόριο πετρελαίου), η οποία ανήλθε στα $ 36,71 εκατ.
• Η ExxonMobil, η οποία παράγει περίπου το 3% του παγκόσμιου πετρελαίου και το 2% της παγκόσμιας ενέργειας, προβλέπεται πως θα επεκταθεί το επόμενο διάστημα στον χώρο της ναυτιλίας μέσω της θυγατρικής της, SeaRiver Maritime Inc. Τον περασμένο Οκτώβριο πραγματοποίησε συμφωνία με μια ναυτιλιακή επιχείρηση από τη Μαλαισία, τη MISC Berhad, για τη ναύλωση δύο νέων πλοίων L.N.G. Carriers, τα οποία θα παραδοθούν στις αρχές του 2023. Τα πλοία θα ανήκουν στον Μαλαισιανό όμιλο και θα λειτουργούν από τη θυγατρική του Eaglestar, ενώ κατασκευάστρια εταιρεία είναι η κορεάτικη Samsung Heavy Industries. Παρόμοια deals προβλέπεται να σημειωθούν και εντός του 2023 από τις υπόλοιπες πετρελαϊκές υπό αυτή τη μορφή, δηλαδή με outsourcing έργων.

Ποιες οι στρατηγικές τους όσον αφορά την «πράσινη» μετάβαση;

Ουσιαστικά, όσον αφορά τα πιο μακροπρόθεσμα έργα, επενδύουν στο ενδεχόμενο να υπάρξει μια «κλιματική καταστροφή». Αποδόσεις από αυτά τα έργα θα αποκομίσουν μόνο αν μελλοντικά αυξηθεί η ζήτηση για ορυκτά καύσιμα, αποτελώντας το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδιώκουν οι στόχοι που έχουν θέσει οι χώρες στη Συνθήκη του Παρισιού. Πολλοί από τους πετρελαϊκούς κολοσσούς –κυρίως αυτών των Η.Π.Α.– εκτιμούν ότι το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο θα συνεχίσουν να αποτελούν κύριες πηγές ενέργειας στην παγκόσμια οικονομία, παρά τις προσπάθειες για «πράσινη» μετάβαση. Σε πρόσφατη έρευνα της ExxonMobil, προβλέπεται ότι η ζήτηση για πετρέλαιο θα συνεχίσει να αυξάνεται σίγουρα μέχρι το 2040, καθώς, επίσης, και η κατανάλωση φυσικού αερίου θα ενισχυθεί περίπου κατά 50% μέσα στα επόμενα χρόνια.

Στον αντίποδα, κάποιες άλλες πετρελαϊκές έχουν αντίθετη οπτική και αναθεωρούν σταδιακά τις στρατηγικές τους, θέτοντας στόχους που συμβαδίζουν εν μέρει με αυτών των δυτικών κρατών. Ωστόσο, αυτό γίνεται με αρκετά επιφυλακτικό τρόπο, καθώς η ενεργειακή κρίση δείχνει πως δεν είναι ακόμη αρκετά ευνοϊκό το περιβάλλον για γρήγορη μετάβαση. Για παράδειγμα, η BP έχει δεσμευτεί μέχρι το 2030 να συρρικνώσει την παραγωγή πετρελαίου, αναμένοντας, βέβαια, πως από το 2030 μέχρι το 2050 η ζήτηση για πετρέλαιο θα υποχωρήσει κατά 20%. Μάλιστα, κάποιες εταιρείες του κλάδου αναζητούν και εξαγοράζουν επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο των Α.Π.Ε., αλλά και ευρύτερα των εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Ενδεικτικά:

• Η Shell ανακοίνωσε τον περασμένο Σεπτέμβριο deal, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2023. Αφορά την απόκτηση της εταιρείας Daystar Power Group, η οποία δραστηριοποιείται σε αφρικανικές χώρες στον τομέα των φωτοβολταϊκών. Επιπλέον, τον προηγούμενο Ιανουάριο ολοκληρώθηκε η εξαγορά της ιταλική εταιρείας Solar-Konzept Italia Srl από τη Shell, η οποία, επίσης, βρίσκεται στον τομέα της ανάπτυξης φωτοβολταϊκών.
• Η Chevron, αν και είναι σχετικά αντίθετη στην αναθεώρηση της μέχρι τώρα στρατηγικής της στην αγορά πετρελαίου και φυσικού αερίου, απέκτησε την επιχείρηση Renewable Energy Group Inc, η οποία αποτελεί παγκόσμιο παραγωγό και προμηθευτή βιοκαυσίμων.

Στα «μαχαίρια» ExxonMobil και Ε.Ε.

Έντονες διαμάχες παρατηρούνται και μεταξύ Ε.Ε. και Big Oil. Πρόσφατα, θυγατρικές της ExxonMobil στη Γερμανία και την Ολλανδία μήνυσαν την Ε.Ε., θέλοντας να πιέσει την Ένωση να μην επιβάλει έκτακτη φορολογία στους πετρελαϊκούς ομίλους. Υποστηρίζεται από την Exxon ότι η Ε.Ε. υπερβαίνει τη «νόμιμη εξουσία» της. Τα “windfall taxes” (ή αλλιώς Excess Profit Taxes – E.P.T.) αφορούν τις υποσχέσεις €25 δις της Ευρώπης για μεταβιβαστικές πληρωμές προς τα πληγέντα νοικοκυριά και επιχειρήσεις από την ενεργειακή κρίση. Ο νέος φόρος αφορά το νέο έτος και θα επιβάλει εισφορά τουλάχιστον 33 τοις εκατό σε τυχόν φορολογητέα κέρδη την περίοδο χρήσης 2022-23. Σύμφωνα με την πετρελαϊκή επιχείρηση, η ενέργεια αυτή της Ε.Ε. κρίνεται ως «αντιπαραγωγική» και πρόκειται να «αποθαρρύνει τις επενδύσεις στην ήπειρο, αυξάνοντας την εξάρτησή της στην εισαγόμενη ενέργεια».

Σε προηγούμενο άρθρο είχε γίνει ανάλυση σχετικά με το αν αποτελεί μια αποτελεσματική λύση η έκτακτη φορολόγηση των κερδών του πετρελαϊκού κλάδου. Η συγκεκριμένη πολιτική αναδιανομής του πλούτου είδαμε πως ενέχει πολλά προβλήματα, καθώς μπορεί να αποθαρρύνει τις επενδύσεις στον κλάδο και να ωθήσει τις επιχειρήσεις σε υψηλότερη χρηματοοικονομική μόχλευση.

Συνοψίζοντας, η αντιπαράθεση ανάμεσα στις πετρελαϊκές και τις δυτικές Κυβερνήσεις αναμένεται πως θα συνεχιστεί καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023 και μάλιστα με δικαστικές διαμάχες. Από τη μία, αν οι πετρελαϊκοί όμιλοι ενδώσουν στις πιέσεις για αύξηση της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου, με σκοπό τη δημιουργία ενεργειακών αποθεμάτων και δεχτούν την επιβολή έκτακτων φόρων θα καταγράψουν σημαντικές απώλειες. Επίσης, θα χαθεί η επενδυτική εμπιστοσύνη, προκαλώντας αρνητικές επιπτώσεις στη χρηματοδότηση και την αγοραία αξία των πετρελαϊκών. Ταυτόχρονα, θα κατευθυνθεί αλλού το επενδυτικό τους ενδιαφέρον, επιφέροντας αρνητικές επιπτώσεις στην εγχώρια οικονομία των Η.Π.Α. και της Ευρώπης. Το 2023 προβλέπεται ακόμα ένα έτος γεμάτο αναταραχές στην αγορά της ενέργειας με έντονες διακυμάνσεις στις τιμές, ακόμη και αν τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Exxon and Chevron share $100bn in profit after surge in oil prices, ft.com, διαθέσιμο εδώ
• FirstFT: Opposition to shale drilling is ‘un-American’, ft.com, διαθέσιμο εδώ
• Big Oil: Ποντάρουν δισεκατομμύρια για την… παγκόσμια «κλιματική καταστροφή», newmoney.gr, διαθέσιμο εδώ
• Exxon sues EU in move to block new windfall tax on oil companies, ft.com, διαθέσιμο εδώ
• Investors ramp up pressure on Big Oil firms to set 2030 climate targets, reuters.com, διαθέσιμο εδώ