Της Μαρίας Βέργου,
Η ρητορική μίσους είναι η ομιλία που υπακούει στη βία, στην υποτίμηση και στο μίσος απέναντι σε ένα άτομο ή σε μία ομάδα ατόμων που έχει ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό και μία συγκεκριμένη ταυτότητα. Η ρητορική μίσους μπορεί να υφίσταται με ποικίλες μορφές, όπως με τη μορφή προσωπικής επίθεσης, διαδικτυακού εκφοβισμού ή ηθικής παρενόχλησης. Αυτός ο τρόπος έκφρασης επεκτείνεται σε ανησυχητικά μεγάλο βαθμό στις σύγχρονες κοινωνίες ανθρώπων, ενώ κυριαρχεί πλέον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και έχει επιζήμιες επιπτώσεις στο άτομο που βιώνει την εκάστοτε επίθεση, αλλά και στην κοινωνία γενικότερα.
Τι, όμως, είναι ικανό να προκαλέσει τη ρητορική μίσους, και μάλιστα σε τόσο έντονο βαθμό σε εξελιγμένες κοινωνίες, που σε θεωρητικό τουλάχιστον υπόβαθρο έχουν επενδύσει σε αρχές και αξίες όπως η ισότητα, ο αλληλοσεβασμός, το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και τη διαφορετικότητα και στην ελευθερία; Ο βομβαρδισμός κάποιου με αρνητικά σχόλια στηρίζεται συνήθως στην καταγωγή, το φύλο, τις πεποιθήσεις αναφορικά με κάποια ζητήματα, τον σεξουαλικό προσανατολισμό και πολλά άλλα. Άρα, το κύριο πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι πρώτα από όλα ως άνθρωποι, και στη συνέχεια ως πολίτες μίας πολιτισμένης κοινωνίας, δεν έχουμε διδαχθεί τον σεβασμό απέναντι στον συνάνθρωπο. Για αυτό πολλές φορές μπορεί να ευθύνονται οι άνθρωποι με τους οποίους αλληλεπιδρούμε, το περιβάλλον στο οποίο αναπτυσσόμαστε, όπως για παράδειγμα το οικογενειακό, το σχολικό και ο φιλικός και κοινωνικός μας περίγυρος και τα ερεθίσματα τα οποία δεχόμαστε από διαδικτυακές πηγές.
Ακόμη, η διαστρέβλωση του όρου της ελευθερίας του λόγου αποτελεί ένα μεγάλο πρόβλημα, το οποίο πολλές φορές μπορεί να οδηγήσει σε ρητορική μίσους, είτε εκ προθέσεως είτε όχι. Σε αυτήν την αιτία αναφέρεται η φράση που υποστηρίζει ότι «το δικαίωμα κάποιου ανθρώπου σταματάει εκεί που αρχίζει το δικαίωμα κάποιου άλλου συνανθρώπου του». Αυτή τη φράση είναι επιτακτική ανάγκη να τη μαθαίνουμε και να την κατανοούμε όλοι, καθώς το φαινόμενο της έκφρασης μίσους, που είναι πλέον εκτός ελέγχου, δε θα μπορέσει να περιοριστεί επιτυχώς. Όλες οι απόψεις που προωθούν τη βία, τη μισαλλοδοξία, τον ρατσισμό και την επιθετικότητα είναι αναγκαίο να κατακρίνονται ως ανεπίτρεπτες και οι άνθρωποι που τις στηρίζουν να δέχονται τις αντίστοιχες κυρώσεις. Συνάμα, σοβαρό πρόβλημα είναι και η μη θέσπιση και η μη τήρηση κώδικα δεοντολογίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που θα μπορούσε να είναι ένας εν δυνάμει τρόπος καταπολέμησης του ζητήματος.
Η ρητορική μίσους μπορεί να έχει πληθώρα αρνητικών συνεπειών στο άτομο που τη βιώνει. Αρχικά, έχουν παρατηρηθεί συχνά φαινόμενα καταθλιπτικών συμπεριφορών σε άτομα που βιώνουν βίαιες λεκτικές συμπεριφορές, ενώ πολλές φορές εμφανίζουν και υψηλά επίπεδα άγχους και στρες, που υπάρχει σημαντική πιθανότητα να οδηγήσουν σε κρίσεις πανικού, σε ψυχολογικά προβλήματα και, σε ακραίες περιπτώσεις, σε φαινόμενα αυτοκτονικών τάσεων. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που παιδιά βιώνουν διαδικτυακό εκφοβισμό από συμμαθητές τους, με αποτέλεσμα να περιθωριοποιούνται και να αυτοπεριορίζονται από το κοινωνικό σύνολο, φοβούμενα για τη σωματική τους ακεραιότητα και νιώθοντας ντροπή για αυτό που τους συμβαίνει. Έτσι, καταλήγουν στη μοναξιά και αποκτούν μία λανθασμένη εικόνα για τον εαυτό τους, που δεν τους επιτρέπει να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν με ελευθερία στην κοινωνία.
Εμείς, λοιπόν, οι ίδιοι πρέπει να κάνουμε κάτι για να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Ο στόχος δεν είναι να κατακρίνουμε ο ένας τον άλλον, ούτε να αντλούμε χαρά και ικανοποίηση υποβαθμίζοντας ανθρώπους ή σχολιάζοντάς τους με χυδαίο και βίαιο τρόπο. Στόχος πρέπει να είναι η αρμονική συνύπαρξη μεταξύ μας. Είναι ανάγκη να κατανοήσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες του καθενός από εμάς, ώστε να επιτύχουμε την ουσία, δηλαδή το ότι όλοι είμαστε ισάξιοι σε αυτόν τον κόσμο και ήρθαμε για να ζήσουμε όπως θέλουμε, ώστε να είμαστε ευτυχισμένοι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Hate speech and violence, coe.int, διαθέσιμο εδώ
- Countering hate speech, unecso.org, διαθέσιμο εδώ
- Ρητορική του μίσους, politropi.greek-language.gr, διαθέσιμο εδώ
