Της Φένιας Γιαννακοπούλου,
Το leasing, ή –παρ’ ημίν– η χρηματοδοτική μίσθωση, αποτελεί μία σύγχρονη μέθοδο χρηματοδότησης για την απόκτηση παγίων στοιχείων προς επαγγελματική χρήση. Αφουγκραζόμενος τον παλμό της διεθνούς και εγχώριας αγοράς και επιθυμώντας να υπαγάγει αυτή τη νέα μορφή οικονομικής δραστηριότητας σε ένα οργανωμένο θεσμικό πλαίσιο, ο εθνικός νομοθέτης προέβη στη διαμόρφωση του ν.1665/1986 περί συμβάσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης. Αναγκαία για την πληρέστερη και ευχερέστερη κατανόηση των επιμέρους διατάξεων του κρίσιμου νομοθετήματος παρίσταται η –σε αδρές γραμμές– περιγραφή του μηχανισμού της χρηματοδοτικής μίσθωσης. Όλα ξεκινούν με την –εκ μέρους ορισμένου κεφαλαιούχου– διάθεση κεφαλαίων για την απόκτηση αγαθών όχι προς ίδια χρήση, αλλά προς παραχώρηση έναντι ανταλλάγματος σε τρίτο πρόσωπο (μισθωτή). Προϊόντος του χρόνου, ο μισθωτής καθίσταται το κραταιό συμβαλλόμενο μέρος, καθώς είναι εκείνος που καθορίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες των αγαθών.
Πιο συγκεκριμένα, στο μεν άρθρο 1 του ν.1665/1986 ορίζεται ότι: «Με τη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης ο –κατά την παρ.1 του άρθρου 2– εκμισθωτής υποχρεούται να παραχωρεί έναντι μισθώματος τη χρήση πράγματος, κινητού ή ακινήτου, ή και των δύο μαζί, που προορίζεται αποκλειστικά για επαγγελματική χρήση του αντισυμβαλλομένου, παρέχοντας στον αντισυμβαλλόμενό του, συγχρόνως, το δικαίωμα είτε να αγοράσει το πράγμα είτε να ανανεώσει τη μίσθωση για ορισμένο χρόνο. Οι συμβαλλόμενοι έχουν την ευχέρεια να ορίσουν ότι το δικαίωμα αγοράς μπορεί να ασκηθεί και πριν από τη λήξη του χρόνου της μίσθωσης. Αντικείμενο χρηματοδοτικής μίσθωσης μπορεί να είναι κινητό ή ακίνητο που αγόρασε προηγουμένως ο εκμισθωτής από τον μισθωτή. Εξαιρείται η αγορά ακινήτου από ελεύθερο επαγγελματία […]. Το Δημόσιο δύναται, μέσω της Κτηματικής Εταιρίας του Δημοσίου (Κ.Ε.Δ.), η οποία ενεργεί ως πληρεξούσια του, κατόπιν σχετικής απόφασης του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών, να συνάπτει, ως μισθωτής, συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης επί ακινήτων». Στο δε άρθρο 5 προβλέπεται ότι: «Ο μισθωτής οφείλει να διατηρεί ασφαλισμένο το πράγμα κατά του κινδύνου τυχαίας καταστροφής ή χειροτέρευσής του σε όλη τη διάρκεια της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης». Από τον συνδυασμό των ανωτέρω συνάγονται τα εξής χρήσιμα συμπεράσματα:
Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης τυποποιείται ως:
- εμπράγματη (έχει ως αντικείμενο τη μετάθεση εμπράγματου δικαιώματος επί κινητού/ακινήτου)
- εκποιητική (επιφέρει μεταβολές στις εμπράγματες σχέσεις των μερών)
- αμφοτεροβαρής (ο εκμισθωτής οφείλει να παραχωρήσει τη χρήση του πράγματος στον μισθωτή και να του παράσχει τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ επέκτασης του χρόνου ισχύος της σύμβασης μίσθωσης ή μετατροπής της σε σύμβαση αγοράς. Ο μισθωτής οφείλει να καταβάλει το συμφωνηθέν μίσθωμα και να διατηρεί το πράγμα ασφαλισμένο κατά συγκεκριμένων κινδύνων)
- διαρκής (οι υποχρεώσεις των μερών δεν εκπληρώνονται στιγμιαία, αλλά εξακολουθούν να υφίστανται και να είναι απαιτητές καθ’ όλη τη διάρκεια της μίσθωσης)
–Μισθωτής μπορεί να είναι οποιοσδήποτε ασκών επάγγελμα/επιχείρηση, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου.
–Αντικείμενο της χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι η παραχώρηση χρήσης κινητού/ακινήτου ή αμφότερων.
–Το παραχωρούμενο κινητό/ακίνητο πρέπει να χρησιμοποιείται από τον μισθωτή –αποκλειστικά– προς κάλυψη των αναγκών της επιχείρησής/του επαγγέλματός του.
Αφού δώσαμε απάντηση στο ποιος μπορεί να είναι μισθωτής, ας δούμε τώρα ποιος μπορεί να αναλάβει το ρόλο του εκμισθωτή. Στην παρ.1 Α του άρθρου 2 του ν.1665/1986 προβλέπονται τα εξής: «Συμβάσεις χρηματοδοτικής μίσθωσης μπορούν να συνάπτουν ως εκμισθωτές μόνο:
(α) οι ανώνυμες εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης, οι οποίες συνιστώνται με σκοπό τη διενέργεια εργασιών του άρθρου 1 του νόμου αυτού,
(β) τα πιστωτικά ιδρύματα κατά την έννοια της περ. α΄ του στοιχείου 1 του άρθρου 2 του ν.2076/1992, όπως ισχύει, τα οποία έχουν συσταθεί και λειτουργούν στην Ελλάδα,
(γ) τα πιστωτικά ιδρύματα, κατά την παραπάνω έννοια, τα οποία εδρεύουν σε κράτος–μέλος του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (Ε.Ο.Χ.) και εγκαθίστανται στην Ελλάδα μέσω υποκαταστήματος, ή παρέχουν στην Ελλάδα διασυνοριακώς υπηρεσίες κατά την έννοια των άρθρων 11 και 13 του ν.2076/1992, καθώς και πιστωτικά ιδρύματα, κατά την παραπάνω έννοια, που εδρεύουν σε τρίτο κράτος και εγκαθίστανται στην Ελλάδα μέσω υποκαταστήματος,
(δ) τα χρηματοδοτικά ιδρύματα, κατά την έννοια του στοιχείου 6 του άρθρου 2 του ν.2076/1992, τα οποία εδρεύουν σε κράτος–μέλος του Ε.Ο.Χ. και εγκαθίστανται στην Ελλάδα μέσω υποκαταστήματος ή παρέχουν στην Ελλάδα διασυνοριακώς υπηρεσίες, σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν.2076/1992,
(ε) τα χρηματοδοτικά ιδρύματα, τα οποία εδρεύουν στην αλλοδαπή και εγκαθίστανται στην Ελλάδα μέσω υποκαταστήματος και δεν εμπίπτουν στην περ. δ΄ του παρόντος εδαφίου».
Τα ουσιώδη στοιχεία της σύμβασης χρηματοδοτικής μίσθωσης δεν εξαντλούνται στα υποκείμενα και το αντικείμενό της, αλλά περιλαμβάνουν και τη διάρκεια και τον τύπο, τον οποίο αυτή πρέπει να περιβληθεί προκειμένου να αναπτύξει έννομες συνέπειες έναντι τρίτων. Όσον αφορά τη διάρκεια, στην παρ.1 του άρθρου 3 προβλέπεται ότι: «Η διάρκεια της χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι πάντοτε ορισμένη και δεν μπορεί να συμφωνηθεί μικρότερη από τρία (3) έτη για τα κινητά, πέντε (5) έτη για τα αεροσκάφη και δέκα (10) έτη για τα ακίνητα. Αν συμφωνηθεί μικρότερη, ισχύει για την ως άνω καθοριζόμενη ελάχιστη διάρκεια». Μνεία στον τύπο παρατηρείται σε δύο διαφορετικά άρθρα:
- άρθρο 1 παρ.3: «Η σχετική σύμβαση, καθώς και κάθε τροποποίησή της καταρτίζεται υποχρεωτικά, στην περίπτωση ακινήτων, με συμβολαιογραφικό έγγραφο, στις δε άλλες περιπτώσεις με ιδιωτικό έγγραφο. Οι συμβάσεις αυτές εγγράφονται στα βιβλία μεταγραφών της περιφέρειας του μισθούμενου ακινήτου και στα μητρώα αεροσκαφών, σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν για τις μεταβιβάσεις ακινήτων και αεροσκαφών, αντίστοιχα. Όλες οι συμβάσεις της παραγράφου αυτής καταχωρίζονται, σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ.2, στο βιβλίο του άρθρου 5 του ν. δ/τος1038/1949 του Πρωτοδικείου Αθηνών».
- άρθρο 4 παρ.1-2: «Η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης καταρτίζεται εγγράφως. Οι δικαιοπραξίες της παρ.1 καταχωρίζονται στο βιβλίο του άρθρου 5 του ν. δ. 1038/1949 (ΦΕΚ 179) του Πρωτοδικείου της κατοικίας ή της έδρας του μισθωτή και του Πρωτοδικείου Αθηνών. Από την καταχώριση αυτή τα δικαιώματα του μισθωτή από τη σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης αντιτάσσονται κατά παντός τρίτου και τρίτοι δεν μπορούν έως τη λήξη της χρηματοδοτικής μίσθωσης να αποκτήσουν με οποιονδήποτε τρόπο κυριότητα ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα πάνω στο πράγμα. Οι διατάξεις για την καλόπιστη κτήση κυριότητας ή άλλου εμπράγματου δικαιώματος από μη κύριο, για το τεκμήριο κυριότητας κατά το ΑΚ1110 και για την τακτική χρησικτησία, καθώς επίσης οι διατάξεις των ΑΚ1057 και 1058 και του άρθρου 1 παρ.2 του ν.4112/1929 δεν εφαρμόζονται».
Όπως πιθανότατα κατέστη κατανοητό, η σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης είναι σαφώς διαφοροποιημένη από την απλή σύμβαση μίσθωσης του Αστικού Κώδικα, καθώς συνδυάζει στοιχεία σύμβασης μίσθωσης, σύμβασης εντολής, εκχώρησης απαίτησης και συμφώνου προαίρεσης. Δεδομένου του μεικτοτυπικού χαρακτήρα της σύμβασης leasing και ενόψει του ενδεχομένου ύπαρξης ανάγκης ταυτόχρονης εφαρμογής πλειόνων διατάξεων, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει –πάντοτε– να ζητούν την αρωγή έμπειρων νομικών, προτού προβούν στη σύναψή της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το Leasing-Μέρος Α: Μια μορφή χρηματοδότησης “σε είδος”, διαθέσιμο εδώ
- Η Σύμβαση Χρηματοδοτικής Μίσθωσης (Leasing), διαθέσιμο εδώ
- Νόμος 1665/1986, διαθέσιμο εδώ
