Της Ιωάννας Κουτσοτόλη,
Μία από τις χαρακτηριστικότερες εικόνες τις ημέρες των γιορτών είναι αυτή ενός ζευγαριού που ετοιμάζεται να δώσει το χριστουγεννιάτικο φιλί κάτω από το περίφημο γκι. Ο ιξός, γνωστός και ως γκι, αφενός αντιπροσωπεύει πλούσια πολιτισμική ιστορία εξαιτίας του ξακουστού φιλιού και αφετέρου αποτελεί ένα φυτό που χρησιμοποιείται παραδοσιακά ανά τους αιώνες ως θεραπεία σε αμέτρητες περιπτώσεις ασθενειών. Ιδιαίτερα τον τελευταίο αιώνα, ο ιξός έχει κερδίσει αρκετή φήμη και τα εκχυλίσματά του έχουν προταθεί από πολλούς ως πιθανά αντικαρκινικά φάρμακα, υπόθεση την οποία εξετάζουν διάφορες κλινικές μελέτες. Ποιο είναι, όμως, το συγκεκριμένο φυτό που χρησιμοποιείται ως θεραπευτικό μέσο ήδη από τα χρόνια του Ιπποκράτη και πιθανώς αποτελεί ισχυρό σύμμαχο της επιστήμης στην καταπολέμηση του καρκίνου;
Ο ιξός είναι ένα ημιπαρασιτικό φυτό, δηλαδή η επιβίωση και ανάπτυξή του εξαρτώνται από την πρόσληψη νερού και θρεπτικών συστατικών από ένα άλλο φυτό ξενιστή. Στην Ευρώπη χρησιμοποιείται από τα αρχαία χρόνια, συνεισφέροντας στη θεραπεία των επιληψιών, της δερματίτιδας, των μολύνσεων του πνεύμονα, καθώς και παθήσεων του συκωτιού και του σπλήνα. Επιπλέον, θεωρούνταν πανάκεια σε πολλές περιοχές του αρχαίου κόσμου, όπως στην Ιαπωνία, στην Ινδία, στην Αφρική και στην Αίγυπτο, μέρη στα οποία ήταν ευρέως διαδεδομένη η δράση του. Περίπου στα τέλη του 19ου αιώνα απορρίφθηκε από τους επιστήμονες ως παραδοσιακό θεραπευτικό βότανο, μέχρι το 1920, όταν προτάθηκε σαν αντικαρκινικό φάρμακο από τον φιλόσοφο Rudolf Steiner.
Φυτά του είδους Viscum θεωρείται ότι κατέχουν σημαντική αντικαρκινική δράση, η οποία οφείλεται στις εξής ενώσεις: λεκτίνες (πρωτείνες που προσδένουν υδατάνθρακες με υψηλή ειδικότητα και συγγένεια), βισκοτοξίνες (μικρές πρωτεΐνες που είναι τοξικές έναντι ορισμένων τύπων κυττάρων), φαινολικές ενώσεις και τριτερπενικά οξέα. Η συνεισφορά αυτών των ουσιών γίνεται με δύο τρόπους.
Βελτίωση ποιότητας ζωής καρκινοπαθούς
Οι παραπάνω ενώσεις έχουν αποδειχτεί ότι προσφέρουν θετική επίδραση στην εξουθένωση, στις ναυτίες, στην όρεξη, στην κατάθλιψη, στο άγχος και στον πόνο των ασθενών. Ένα, επίσης, μεγάλο πλεονέκτημα της χρήσης τους αποτελεί η ελαχιστοποίηση των παρενεργειών που εγκυμονούν οι περιπτώσεις χημειοθεραπείας για τους καρκινοπαθείς.
Κυτταρική δράση ουσιών
Οι προαναφερθείσες ουσίες που απομονώνονται από τον ιξό έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν διακοπή του κυτταρικού κύκλου, κάτι το οποίο μπορεί να εκμεταλλευτεί κανείς σε καρκινικά κύτταρα, τα οποία διαφεύγουν του αυστηρού και ελεγχόμενου τρόπου πολλαπλασιασμού των φυσιολογικών κυττάρων. Επιπροσθέτως, είναι δυνατό να προκληθεί απώλεια της διαπερατότητας της μιτοχονδριακής μεμβράνης των κυττάρων, εξαιτίας της επίδρασης αυτών των ενώσεων.
Στην Ευρώπη, εκχυλίσματα που προέρχονται από το φυτό γκι είναι διαθέσιμα στο εμπόριο ως ενέσιμα συνταγογραφούμενα φάρμακα, ενώ κυρίως σε γερμανόφωνες χώρες χρησιμοποιούνται συνδυαστικά με γνωστές θεραπευτικές μεθόδους αντιμετώπισης του καρκίνου (π.χ. χημειοθεραπεία). Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής δεν έχει δοθεί έγκριση για τη χρήση αυτών των ουσιών, εκτός των πλαισίων της αυστηρής διεξαγωγής κλινικών ερευνών. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί ότι φυτά του είδους Viscum παρέχουν εκχυλίσματα που φαίνεται ότι συνεισφέρουν στην αύξηση των λευκοκυττάρων και των λεμφοκυττάρων, καθώς και στην ενίσχυση της κυτταρικής και χυμικής ανοσολογικής απόκρισης.
Εκτός αυτών των τεσσάρων βασικών ουσιών, διάφοροι συνδυασμοί εκχυλισμάτων του ιξού έχουν χρησιμοποιηθεί σε κλινικές δοκιμές, σε κάποιες από τις οποίες αναφέρθηκαν ορισμένες παρενέργειες, οι οποίες, όμως, είναι μικρές σε αριθμό και μη θανατηφόρες. Επίσης, σε περιπτώσεις καρκινοπαθών που πάσχουν από αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η νόσος Graves, η θυρεοειδίτιδα Hashimoto, η ελκώδης κολίτιδα και η ψωρίαση, βρέθηκε ότι η χορήγηση ουσιών του ιξού είναι ασφαλής. Κάποιες από τις παρενέργειες είναι οι εξής:
- Πόνος και φλεγμονή στα σημεία της ένεσης
- Πονοκέφαλος
- Πυρετός
- Ήπιες αλλεργίες
Παρόλα αυτά, όλα τα συμπεράσματα που αναφέρθηκαν και αναλύθηκαν κατέχουν ένα σημαντικό μειονέκτημα. Έχουν προέλθει από ερευνητικά αποτελέσματα μικρού ποσοστού ανθρώπων που συμμετείχαν σε κλινικές μελέτες επικεντρωμένες στις αντικαρκινικές ιδιότητες του ιξού. Συνεπώς, το στατιστικό δείγμα δεν επαρκεί για τη εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Με βάση αυτό το γεγονός και την πιθανότητα ότι ο κάθε συμμετέχοντας μιας μελέτης μπορεί να κατέχει και κάποιο επιπλέον προσωπικό θέμα υγείας που επηρεάζει τα αποτελέσματα, η περαιτέρω έρευνα σε μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού είναι αναγκαία.
Η διαχρονική επίδραση του ιξού στον τομέα της υγείας αποτελεί αδιαμφησβήτητο γεγονός, καθώς σύγχρονες έρευνες επικεντρώνονται και στη συνεισφορά του σε τομείς όπως ο διαβήτης, η νευρολογία και νευροπροστασία και η μιτοχονδριακή λειτουργία. Αν οι έρευνες που στοχεύουν συγκεκριμένα στην αντικαρκινική δράση εξελιχθούν, είναι αρκετά πιθανό το συγκεκριμένο φυτό να προσθέσει ένα λιθαράκι στο οικοδόμημα των γνώσεων για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Μπορεί φέτος τις γιορτές οι καρκινοπαθείς να καταφέρουν να εναποθέσουν τις ελπίδες τους σε αυτό το γιορτινό φυτό και ίσως καταφέρει η επιστημονική κοινότητα, βασισμένη στον ανθρωποκεντρικό της χαρακτήρα, να πραγματοποιήσει το θαύμα των Χριστουγέννων!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Biological activity of mistletoe: in vitro and in vivo studies and mechanisms of action, ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Mistletoe Extracts (PDQ®)–Health Professional Version, cancer.gov. Διαθέσιμο εδώ
