Του Ελευθέριου Χονδρού,
Την τελευταία δεκαετία, η Τσεχική Δημοκρατία –όπως αναφέρθηκε και στο α’ μέρος του άρθρου– υπέστη ριζικές αλλαγές στο πολιτικό της περιβάλλον, αλλαγές που ασκούν σημαντική επιρροή ακόμη και στο τοπίο των επερχόμενων προεδρικών εκλογών της δεύτερης εβδομάδας του Ιανουαρίου. Σύμφωνα με την Ένωση Διεθνών Υποθέσεων (AFA), που εδρεύει στην Πράγα, τα τελευταία έξι χρόνια έντονης πολιτικής πόλωσης οδήγησαν σε όλο και πιο ισχυρά εθνικιστικά και λαϊκιστικά κινήματα, που θέτουν υπό απειλή τη δημοκρατία του έθνους.
Πιο συγκεκριμένα, οι εκλογές του 2013 και του 2017 χαρακτηρίστηκαν από τις αξιοσημείωτες επιτυχίες νέων πολιτικών κομμάτων και ταυτόχρονα την αντίστοιχη πτώση στην υποστήριξη των καθιερωμένων. Αυτό που είναι σημαντικό από την άποψη της ανάπτυξης του κομματικού συστήματος είναι το γεγονός ότι τρία από τα τέσσερα νέα κόμματα δόμησαν τις καμπάνιες τους γύρω από τη λαϊκιστική ρητορική με μια έντονη απήχηση κατά του καθεστώτος. Το πιο επιτυχημένο από αυτά τα κόμματα ήταν το λαϊκιστικό κόμμα ANO 2011, με επικεφαλής τον δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία Andrej Babiš. Στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν το 2017, το κόμμα αναδείχθηκε πρώτο, κερδίζοντας –σχεδόν– το 30% των ψήφων. Ως αποτέλεσμα σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού με το CSSD και το KDU-CSL, με τον Babiš να υπηρετεί ως Πρωθυπουργός. Λίγο αργότερα το 2018, ο Milos Zeman επανεξελέγη Πρόεδρος της Τσεχικής Δημοκρατίας για δεύτερη φορά.
Η κυβέρνηση αυτή αντιμετώπισε μια σειρά από προκλήσεις, όπως σκάνδαλα διαφθοράς, αύξηση της ξενοφοβίας και του αντιμεταναστευτικού αισθήματος και συγκρούσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) για ζητήματα, όπως το κράτος δικαίου και η προσφυγική κρίση. Ο Babiš κατηγορήθηκε, επίσης, για σύγκρουση συμφερόντων, καθώς ήταν ιδιοκτήτης ενός μεγάλου ομίλου ΜΜΕ και είχε επιχειρηματικά συμφέροντα σε διάφορους τομείς. Το 2018, το κοινοβούλιο της Τσεχίας ψήφισε υπέρ της αφαίρεσης της βουλευτικής του ασυλίας, επιτρέποντας να διενεργηθεί έρευνα για απάτη και κατάχρηση εξουσίας.
Παρόλα αυτά, στις βουλευτικές εκλογές του 2021 το κόμμα ΑΝΟ 2011 αναδείχθηκε ξανά το μεγαλύτερο κόμμα, αλλά (ευτυχώς) έχασε αρκετό έδαφος σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές. Έτσι, το κόμμα βρέθηκε στην αντιπολίτευση απέναντι σε μια κυβέρνηση συνασπισμού, αποτελούμενη από το ODS, τους «Πειρατές» κ.α., με Πρωθυπουργό τον Petr Fiala. Ως αποτέλεσμα αυτής της «ήττας», ο Babiš σε ένα μεγάλο στοίχημα έθεσε υποψηφιότητα για τις Προεδρικές εκλογές του ‘23.
Η άνοδος του λαϊκισμού στην Τσεχία είχε ανεπιθύμητες συνέπειες τόσο για τη φήμη της χώρας στο εξωτερικό όσο και για την εσωτερική ενότητα. Παρά το γεγονός ότι ανέβηκε στην εξουσία σε μια πλατφόρμα αντιευρωπαϊκών συναισθημάτων και έδωσε υποσχέσεις για μια νέα προσέγγιση στην πολιτική, η ρητορική του Πρωθυπουργού Andrej Babiš και του Προέδρου Miloš Zeman έχει «εκληφθεί ως πόλωση εντός της χώρας», που οδηγεί σε αυξημένες εντάσεις. Στο εσωτερικό, οι δύο άνδρες «ευνοούσαν σταθερά το ίδιο σύνολο συμφερόντων» εις βάρος των φωνών της μειονότητας και της αντιπολίτευσης, αποδυναμώνοντας περαιτέρω την οικονομία της χώρας, την κοινωνία των πολιτών και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Αυτές οι εντάσεις έχουν αυξηθεί μόνο από τότε, οδηγώντας σε διάσπαση του παραδοσιακού πολιτικού περιβάλλοντος και αυξημένο έλεγχο του Προέδρου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αυξανόμενη απαίτηση από μέρους των ψηφοφόρων για μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία. Έτσι, το κοινωνικό και πολιτικό τοπίο της Τσεχικής Δημοκρατίας θα διαμορφώσει αναμφίβολα την πορεία των επερχόμενων προεδρικών εκλογών. Αυτές θα έχουν υποψήφιους για την προεδρία από μια ποικιλία διαφορετικών ιδεολογιών, από αριστερούς έως ακροδεξιούς, συνεπώς οι εκλογές αναμένεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο μέλλον της χώρας και του λαού της, ειδικά επειδή θα σημάνουν το τέλος της ηγεσίας του Zeman.
Εννέα είναι οι συνολικοί υποψήφιοι που διεκδικούν την εξουσία, με τους έξι να θεωρούνται ως βασικοί, ενώ τρεις υποστηρίζονται από την κεντροδεξιά και εθνικο–συντηρητική συμμαχία SPOLU (περιλαμβάνει εκτός των άλλων το ODS, το KDU- ČSL και το TOP 09). Αυτοί που υποστηρίζονται από τη συμμαχία είναι: Petr Pavel, ενός ακομμάτιστου και πρώην στρατιωτικού αρχηγού, της ακομμάτιστης Danuše Nerudová καθηγήτριας οικονομικών, και του Fischer, πρώην διπλωμάτη και Γερουσιαστή. Οι πρώτοι δύο λαμβάνουν περί του 25% στις δημοσκοπήσεις, ενώ ο Fischer έχει λίγες μόνο πιθανότητες να περάσει στον δεύτερο γύρο, με την τρέχουσα δημοσκόπηση να του αποδίδει μόλις 6%.
Το ANO 2011 εκπροσωπείται από τον επικεφαλής του κόμματος και τέως Πρωθυπουργό Andrej Babiš, ο οποίος φαίνεται να λαμβάνει ένα ποσοστό της τάξης του 27% στις δημοσκοπήσεις. Οι δύο ακόμη υποψήφιοι είναι ο Marek Hilšer, επικεφαλής του κεντρώου κόμματος MHS, και του κεντροαριστερού Josef Středula, που υποστηρίζεται από το ČSSD. Κανένας από τους δύο δεν ξεπερνά το 5% στις δημοσκοπήσεις. Κάθε κόμμα έχει διαφορετικούς στόχους για το μέλλον της Τσεχικής Δημοκρατίας και τα σχέδιά τους μπορεί να έχουν αντίκτυπο στη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, στην οικονομία, στην εγκληματικότητα και στις εξωτερικές σχέσεις. Οι αναλυτές εικάζουν ήδη ποιο κόμμα μπορεί να καταλήξει με την πλειοψηφία των ψήφων και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο.
Οι προεδρικές εκλογές της Τσεχίας του 2023 είναι βέβαιο ότι θα είναι ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον γεγονός για κάθε παρατηρητή της σύγχρονης ευρωπαϊκής πολιτικής. Μετά από χρόνια της συχνά αμφιλεγόμενης διακυβέρνησης του Προέδρου Milos Zeman, οι ψήφοι που δίνονται σε αυτές τις εκλογές μπορεί να έχουν τη δύναμη να σηματοδοτήσουν εάν οι αμφιλεγόμενες πολιτικές του θα παραμείνουν ή όχι στις σκέψεις και τις πολιτικές των Τσέχων πολιτών. Είναι σαφές πως εάν επιλεγεί ο Babiš, ουσιαστικά αυτές οι πολιτικές δε θα εξαφανιστούν. Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των εκλογών του 2023, η «βασιλεία» του Zeman είναι σίγουρο ότι θα χαρακτεί στην πολιτική ιστορία της Τσεχίας, καθώς η θητεία του έχει –ήδη– προκαλέσει μεγάλη αίσθηση διχασμού μεταξύ του λαού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- First round of the Czech presidential election on 13-14 January 2023: 3 out of 9 candidates are running neck and neck, La Fondation Robert Schuman, διαθέσιμο εδώ
- The Czech Republic heading to the polls in 2023, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
- The Czech Republic may bring Babiš back again, Politico, διαθέσιμο εδώ
- Nine candidates to succeed Miloš Zeman as president of Czechia, Visegrad Post, διαθέσιμο εδώ
