Του Δημήτρη Σπυριδάκη,
Το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας προκάλεσε η πρόσφατη παραβίαση του εναέριου χώρου της Ταϊβάν από αεροπλάνα της κινεζικής πολεμικής αεροπορίας. Το γεγονός δίνει μια εξαιρετική ευκαιρία για σχολιασμό της γενικότερης κατάστασης που επικρατεί στη περιοχή, η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ιδιαίτερα «εύφλεκτη». Οι σχέσεις Ταϊβάν και Κίνας ήταν πάντοτε τεταμένες, με πολλούς να θεωρούν πως μια σύγκρουση ανάμεσά τους να είναι αργά ή γρήγορα αναπόφευκτη. Ας προσπαθήσουμε, όμως, να βρούμε την άκρη του νήματος και να κατανοήσουμε την αντιπαλότητα και τους συσχετισμούς που έχουν αναπτυχθεί ανάμεσα στα δύο κράτη.
Ποιο είναι το ιστορικό υπόβαθρο;
Η Ταϊβάν –επισήμως αυτοαποκαλούμενη ως «Δημοκρατία της Κίνας»– είναι ένα νησιωτικό, μερικώς αναγνωρισμένο, κράτος στην Ανατολική Ασία. Συγκριτικά, οφείλουμε να αναφέρουμε πως η Κίνα ονομάζεται επισήμως «Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας». Όσον αφορά την Ταϊβάν, πρόκειται για μία χώρα που αριθμεί περίπου 23 εκατομμύρια κατοίκους. Ουσιαστικά, η Κυβέρνησή της θεωρεί τον εαυτό της ως την επίσημη Κυβέρνηση όλης της Κίνας, παρόλο που διεθνώς η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είναι αυτή που λαμβάνει την αναγνώριση.
Η ιστορία ξεκινάει τη δεκαετία του 1950 με το τέλος του κινεζικού εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στους Κομμουνιστές και τους Εθνικιστές, με την οριστική επικράτηση των πρώτων στην ηπειρωτική χώρα. Τότε, οι εθνικιστικές δυνάμεις υποχώρησαν στο νησί της Ταϊβάν, συνεχίζοντας να θεωρούνται η επίσημη Κυβέρνηση της Κίνας. Ταυτόχρονα, η κομμουνιστική Κυβέρνηση, που επικράτησε στον εμφύλιο και έλεγχε την ηπειρωτική χώρα, θεώρησε και συνεχίζει να θεωρεί το νησί ως επίσημη επαρχία της Κίνας και αναπόσπαστο κομμάτι της επικράτειάς της. Διεθνώς, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είναι εκείνη που λαμβάνει αναγνώριση από όλα σχεδόν τα κράτη του κόσμου και διαθέτει μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Ποια είναι η κατάσταση σήμερα;
Οι παραβιάσεις στην επικράτεια της Ταϊβάν από την Κίνα αποτελούν σύνηθες φαινόμενο. Η προκλητικότητα του Πεκίνου είναι εμφανής, ενώ το ζήτημα της αναγνώρισης της Ταϊβάν ως ξεχωριστό κράτος δεν φαίνεται να ξεχνιέται ή να παραμερίζεται από την κινεζική εξωτερική πολιτική. Οι Η.Π.Α. τα τελευταία χρόνια διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον τους στην περιοχή και φαίνεται ότι εστιάζουν ολοένα και περισσότερο στην Ταϊβάν, καθώς και στη μείωση της προκλητικότητας της «αναδυόμενης» υπερδύναμης, της Κίνας. Πριν λίγες μέρες, σύμφωνα με το Υπουργείο Άμυνας της Ταϊβάν, στάλθηκαν 71 αεροπλάνα και 7 πλοία από τις κινεζικές ένοπλες δυνάμεις στις ακτές της, με σκοπό την έμπρακτη εκδήλωση της δυσαρέσκειας του Πεκίνου απέναντι στη στενή αμυντική συνεργασία που έχει το αυτοδιοικούμενο νησί με τις Η.Π.Α. Μάλιστα, 47 από αυτά τα αεροσκάφη διείσδυσαν στη ζώνη αεροπορικής άμυνας του νησιού. Βέβαια, σύμφωνα με την αντίθετη πλευρά, οι παραβάσεις αυτές έλαβαν χώρα στα πλαίσια της στρατιωτικής άσκησης των κινεζικών ενόπλων δυνάμεων, όπως ανακοινώθηκε από τις κινεζικές πηγές.
Έχοντας αναφέρει τα παραπάνω, είναι σκόπιμο να κάνουμε έναν σχολιασμό της κατάστασης. Οι Η.Π.Α. φαίνεται να στρέφουν ολοκληρωτικά το ενδιαφέρον τους στον Ειρηνικό και να αντιλαμβάνονται τη χρησιμότητα της Ταϊβάν ως σημαντικό έταιρο και συνεργάτη της Washington. Παρόλο που δεν διατηρούν επίσημες διπλωματικές σχέσεις με το νησί, αποτελούν τον μεγαλύτερο πάροχο όπλων του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ως προς αυτό αποτελεί η ψήφιση από το Κογκρέσο των Η.Π.Α. του αμυντικού νομοσχεδίου για το 2023, που προβλέπει τη χορήγηση σημαντικής αρωγής στην Ταϊβάν. Το γεγονός αυτό είναι λογικό να ενοχλεί την κινεζική Κυβέρνηση, η οποία δεν φαίνεται να έχει αφαιρέσει την Ταϊβάν από τη ατζέντα της, ενώ, παράλληλα, αποτελεί θέμα γοήτρου για εκείνη. Από τη μεριά της, η Κυβέρνηση του νησιού προσπαθεί να ενισχύσει κατά το πλείστον την αποτρεπτική της ικανότητα. Πρόσφατα, μάλιστα, αυξήθηκε το διάστημα της στρατιωτικής θητείας των στρατεύσιμών της που πλέον ανέρχεται στον έναν χρόνο.
Κλείνοντας, οι σχέσεις Κίνας–Ταϊβάν βρίσκονται σε τεντωμένο σχοινί ήδη από το μακρινό 1949. Πρόκειται για μια ιδιόρρυθμη σχέση με πολύπλοκους συσχετισμούς που πολλές φορές δύσκολα μπορούν να γίνουν αντιληπτοί. Οριστική λύση στο ζήτημα της Ταϊβάν δεν διαφαίνεται πάντως στον ορίζοντα. «Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» θα έλεγε κανείς, αναφερόμενος σε αυτό το δίκοπο μαχαίρι. Όσο οι Η.Π.Α. στρέφουν το ενδιαφέρον τους στον Ειρηνικό και στην Ταϊβάν, τόσο η Κίνα θα νιώθει ότι «στραγγαλίζεται» και με τη σειρά της θα κλιμακώνει την ένταση. Χρειάζονται προσεκτικοί χειρισμοί και από τις δύο πλευρές για την εύρεση μιας αμφιταλαντευόμενης ισορροπίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- China ‘sends record number of fighter jets’ toward Taiwan, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- China stages ‘strike drills’ around Taiwan, citing provocation, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- China carries out military exercises near Taiwan and Japan, sending 47 aircraft across Taiwan Strait in ‘strike drill’, CNN, διαθέσιμο εδώ
- China stages big military incursion, Taiwan says, BBC, διαθέσιμο εδώ
