Της Δήμητρας Αργυρού,
Πριν από 3000 χρόνια, το ναυτικό δίκαιο της Ρόδου περιείχε την έννοια των ναυτιλιακών δανείων, η οποία ουσιαστικά αντιστοιχούσε σε δύο πράγματα ταυτοχρόνως: σε ένα δάνειο και μια θαλάσσια ασφάλιση, δεδομένου ότι δεν θα πρέπει ο δανειζόμενος να καταβάλλει τη δόση του δανείου, αν το πλοίο βυθιστεί. Αυτά τα δάνεια είναι γνωστά ως δάνεια με ενέχυρο το σκάφος. Η θαλάσσια ασφάλιση, λοιπόν, είναι η παλαιότερη από όλες τις κατηγορίες ασφάλισης και –για αιώνες– ήταν και η μοναδική.
Πλέον, με τη ραγδαία ανάπτυξη του ναυτιλιακού κλάδου, το ναυτικό δίκαιο, προσπαθώντας να ακολουθήσει τις εξελίξεις, πραγματεύεται σε μεγάλο μέρος του τη θαλάσσια ασφάλιση. Περαιτέρω, η θαλάσσια ασφάλιση προστατεύει από τα λεγόμενα ναυτικά ατυχήματα (π.χ. σύγκρουση[1], προσάραξη[2] κτλ.).
Αναλυτικότερα, η ναυτική ασφάλιση ορίζεται ως το συμβόλαιο, βάσει του οποίου ο ασφαλιστής αναλαμβάνει την ασφαλιστική κάλυψη του ασφαλιζόμενου κατά συμφωνούμενο τρόπο και έκταση έναντι ναυτικών απωλειών, δηλαδή απωλειών που ανακύπτουν από τη ναυτική δραστηριότητα. Επιπροσθέτως, η ναυτική ασφάλιση είναι δυνατόν να καλύπτει το σύνολο ή ένα μέρος μόνο του ασφαλιστικού αντικειμένου και μπορεί να αντασφαλίζεται. Το ασφαλιστικό συμβόλαιο είναι βασισμένο στην –απόλυτα– καλή πίστη το συναλλασσομένων και σε περίπτωση που αποδειχθεί το αντίθετο, οι παρεπόμενες υποχρεώσεις από αυτό για την άλλη πλευρά μπορούν να μην ισχύουν. Τα άτομα που έχουν συμφέρον από τη ναυτική ασφάλιση, με σκοπό την προστασία τους από ασφαλίσιμους κινδύνους, είναι οι μεταφορείς φορτίων και οι πλοιοκτήτες.
- Ασφάλιση του φορτίου/ Ασφάλιση του φορτωτή:
Η κύρια ασφαλιστική κάλυψη του κυρίου του φορτίου είναι σαφώς η ασφάλιση του φορτίου. Συνήθως, όμως, ο ιδιοκτήτης του φορτίου προμηθεύεται ασφαλιστική κάλυψη όχι μεμονωμένα, αλλά για όλα τα ταξίδια που πραγματοποιεί μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα (χρονοναύλωση). Oι μεταφορείς, εν προκειμένω, μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τυχόν ζημίες στο φορτίο, όχι, όμως, για περιστατικά ανωτέρας βίας (π.χ. θεομηνία). Μάλιστα, η ευθύνη του μεταφορέα εξαρτάται από το μεικτό βάρος του φορτίου και όχι από την αξία του.
- Ασφάλιση του πλοιοκτήτη:
Η συγκεκριμένη ασφάλιση για τον ιδιοκτήτη του πλοίου συνήθως αφορά τις οικονομικές συνέπειες των ζημιών στο πλοίο του, στον θάνατο ή στον τραυματισμό ατόμων ή στη ζημιά σε ξένη περιουσία. Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι της θαλάσσιας ασφάλισης για τους πλοιοκτήτες:
2α) Ασφάλιση της γάστρας του πλοίου και των μηχανών του (hull and machinery insurance)
2β) Ασφάλιση προστασίας και αποζημίωσης (P & I): Τα αρχικά “P & I” παραπέμπουν στις λέξεις ‘’Protection’’ & ‘’Idemnity’’, δηλαδή προστασία (protection) από κινδύνους που προκύπτουν από τους ανθρώπους, από τα πλοία κτλ. Αντίστοιχα, αποζημίωση (indemnity) είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις υποχρεώσεις των πλοιοκτητών, που προκύπτουν από τη μεταφορά του φορτίου.
Τέλος, κάποιες ακόμα απαιτήσεις του πλοιοκτήτη, οι οποίες μπορούν να ασφαλιστούν είναι οι εξής:
- Ασφάλιση των σταλιών και η ασφάλιση άμυνας (Freight demurrage and defence insurance (FD&D)): Αυτή παρέχει ασφάλιση για την κάλυψη του κόστους παροχής νομικής και τεχνικής συνδρομής, για να υπερασπίσει ή να διώξει ποινικά ανασφάλιστες απαιτήσεις και διαμάχες.
- Ασφάλιση για απεργίες (Strike insurance)
- Ασφάλιση από τον κίνδυνο του πολέμου (War risks insurance)
Εν κατακλείδι, το ανθρώπινο λάθος είναι –ενδεχομένως– η κύρια αιτία των περισσότερων ναυτικών ατυχημάτων. Ενώ γίνεται αντιληπτό πως το ανθρώπινο λάθος είναι –εν μέρει– αναπόφευκτο, παρόλα αυτά η συνεχής βελτίωση της ασφάλειας και της εκπαίδευσης των μελών του πληρώματος μπορεί να μειώσει ουσιωδώς τον αριθμό των θαλάσσιων ατυχημάτων, που προκαλούνται εξαιτίας ανθρώπινων λαθών.
[1] Σύγκρουση αποκαλείται όταν δύο πλοία, ενώ κινούνται, έρθουν σε άμεση επαφή μεταξύ τους με βίαιο τρόπο, ή προσκρουστούν.
[2] Προσάραξη γίνεται όταν το πλοίο ή μέρος αυτού επικάθεται στον βυθό ή σε ύφαλο. Μετά την προσάραξη το πλοίο μπορεί να αποκολληθεί με δικά του μέσα ή με την εκφόρτωση του φορτίου του ή με τη βοήθεια ρυμουλκού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
«Θαλάσσια Ασφάλιση Πλοίου», διπλωματική εργασία του Απόστολου Κ. Αντωνίου, διαθέσιμη εδώ
