Της Ελένης Μπαλγκουράνου,
Τα ζητήματα εργασίας απασχόλησαν ήδη από τα μεταπολεμικά έτη ολόκληρο τον κόσμο. Η πληθώρα των νομοθεσιών και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, από τις εργοδοτικές οργανώσεις και τα εργατικά συνδικάτα, μαρτυρούν τους αγώνες και τις διακυμάνσεις των εργασιακών σχέσεων έως και τη σήμερον ημέρα. Πράγματι, εξαιτίας των δυσκαμψιών και των συνεχών προσπαθειών εξισορρόπησης των αντίρροπων δυνάμεων, δηλαδή εργαζόμενων-εργοδοτών, η πρώτη προσπάθεια εφαρμογής της εργασιακής ευελιξίας παρατηρείται κατά το 1994, με την πρόταση του Ο.Ο.Σ.Α. –στο πλαίσιο της Ετήσιας Έκθεσης για την Απασχόληση. Το περιεχόμενό της προσανατολιζόταν στη δημιουργία κενών θέσεων εργασίας στις Η.Π.Α., εν αντιθέσει με την Ευρώπη, καθώς στην πρώτη οι συνθήκες ήταν πιο ευνοϊκές.
Τι είναι, όμως, ο όρος «ευελιξία» και σε τι αναφέρεται; Αρκετοί ορισμοί έχουν προσπαθήσει να διασαφηνίσουν το περιεχόμενό της, ωστόσο, σύμφωνα με έναν γενικευμένο ορισμό, ευελιξία είναι η δυνατότητα προσαρμογής και ανταπόκρισης στις αλλαγές. Όσον αφορά το σαφές περιεχόμενό της, αυτό έχει προσδιοριστεί από διάφορους αναλυτές, οι οποίοι την εξηγούν επαρκώς, παρά τις διαφοροποιήσεις που ενείχε το εγχείρημα προσδιορισμού μιας τόσο ρευστής έννοιας. Ο H. Jorgensen, χαρακτήρισε την εργασιακή ευελιξία ως ένα είδος εργοδοτικής στρατηγικής, με κύριο μέλημα την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, γιατί στηρίζεται στη ρητορική αιτιολόγηση αντεργατικών πολιτικών. Στη συνέχεια, ο R. Boyer στην ανάλυσή του αναφέρει ότι ο όρος «ευελιξία» αναφέρεται στην εύρεση νέων μεθόδων, ώστε να προσαρμοστεί η επιχείρηση στις εξελίξεις της αγοράς, στη λειτουργική ευελιξία, αλλά και στην καθιέρωση νέων μορφών εργασίας, όπως η μερική απασχόληση. Πρόσθεσε, επίσης, ότι είναι σημαντική η ύπαρξη φορολογικής και μισθολογικής ελάφρυνσης. Τέλος, ο Beatson διακρίνει δύο επίπεδα ευελιξίας: στο μακροοικονομικό επίπεδο, το οποίο απαντά στο ερώτημα κατά πόσο ο μισθός και η απασχόληση ανταποκρίνονται στις σύγχρονες μακροοικονομικές συνθήκες και στο μικροοικονομικό επίπεδο, δηλαδή το εύρος της λειτουργικής ευελιξίας, των μισθών και των προσλήψεων-απολύσεων.
Οι θεωρητικές προσεγγίσεις προσπάθησαν να φωτίσουν τον δρόμο προς την όσο πιο εφικτή ακρίβεια του όρου της «ευελιξίας». Σύμφωνα με μελέτες που συντελέστηκαν από το 1984 έως και σήμερα, εξαιτίας του τεταμένου οικονομικού, αλλά και επιχειρησιακού γίγνεσθαι, υπήρξαν αρκετές διακυμάνσεις και δυσκαμψίες. Συγκεκριμένα, ο δείκτης κινητικότητας προκύπτει από τις εξής μεταβλητές (αριθμητικά δεδομένα): α) από τη δημιουργία θέσεων εργασίας και δη, την αύξηση απασχόλησης μέσω μείωσης της ανεργίας και την είσοδο στην αγορά εργασίας, β) τις έντονες ανακατανομές εργασίας, την ταυτόχρονη δημιουργία θέσεων εργασίας και την εξάλειψη θέσεων εργασίας και τέλος, γ) την εξάλειψη των θέσεων εργασίας, η οποία συντελείται μέσω της μείωσης της απασχόλησης με αύξηση της ανεργίας και έξοδο από το εργατικό δυναμικό. Το καθαρό αποτέλεσμα προκύπτει από την αφαίρεση της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και την εξάλειψή τους. Σύμφωνα με την ΕΛ.ΣΤΑΤ., ο δείκτης κινητικότητας παρουσιάζει αύξουσα τάση, με προφανείς διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο φύλων. Ειδικότερα, σημειώνεται φθίνουσα τάση για τους άνδρες και αύξουσα για τις γυναίκες, αποδεικνύοντας την όξυνση των ανισοτήτων μεταξύ των δύο φύλων, δημιουργώντας ένα αγεφύρωτο ρήγμα, το οποίο αντικατοπτρίζεται και στον εργασιακό τους βίο.
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, το εργαλείο της λειτουργικής ευελιξίας είναι αρκετά χρήσιμο, καθώς επικουρεί στον υπολογισμό της αριθμητικής και μισθολογικής ευελιξίας. Οι μορφές λειτουργικής ευελιξίας είναι δύο και αφορούν το περιβάλλον της επιχείρησης. Αυτές είναι: α) η υποκατάσταση των θέσεων εργασίας, δηλαδή, η ανάληψη άλλων θέσεων εργασίας όταν απαιτείται από την εργοδοσία και β) αποδυνάμωση των αυστηρών οριοθετημένων αρμοδιοτήτων μεταξύ των εργαζομένων, αντί να επιλαμβάνονται νέα καθήκοντα.
Το ζήτημα μιας ευέλικτης εργασιακής ζωής, με γνώμονα τις επιταγές του σύγχρονου τρόπου ζωής είναι γεγονός. Σύμφωνα με τη μελέτη που διενεργήθηκε το 2021, μετά τα χρόνια της πανδημίας στα οποία μονοπώλησε το φαινόμενο της τηλεργασίας, πάνω από το 50% των ερωτηθέντων για το εργασιακό τους περιβάλλον απάντησαν ότι θα προτιμούσαν περισσότερη ευελιξία. Επίσης, ακολουθώντας τον ρου των τεχνολογικών απορροιών, οι εργαζόμενοι απάντησαν ότι οι εταιρείες οφείλουν να ανανεώσουν τον τεχνολογικό τους εξοπλισμό, ώστε να επιτύχουν τη ζητούμενη εργασιακή ευελιξία ή ακόμα, επειδή μερικοί εργαζόμενοι θα προτιμούσαν να ταξιδεύουν και παράλληλα να εργάζονται. Στο σημείο αυτό, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ακόμα και οι μη προβλέψιμες υγειονομικές ανακατατάξεις έχουν άμεσο αντίκτυπο στην εργασιακή ευελιξία, διαμορφώνοντας άλλοτε με δειλά και άλλοτε με βαρύγδουπα βήματα την εξέλιξη και τη ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ερευνα EY: Εννέα στους δέκα εργαζόμενους ζητούν ευελιξία στον χώρο και στο ωράριο εργασίας, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ευελιξία στην αγορά εργασίας: Μια έρευνα για την ελληνική αγορά εργασίας κατά την περίοδο 1983-2008, Μπερδέκλη Χριστίνα, Διδακτορική Διατριβή στο Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Μάρτιος 2013, 8η και 9η Μελέτη
