Της Ευσταθία Παππά,
Ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την «εικόνα του σώματός» μας και η ανάγκη που αισθανόμαστε να εξυπηρετήσει τις υπάρχουσες κοινωνικές επιταγές, δεν είναι μια απλή υπόθεση. Παρόλο που προοδευτικά, ανά τα χρόνια, προκύπτουν διαρκώς νέα πρότυπα ομορφιάς, η δεκαετία των 90’s φαίνεται να υπήρξε καθοριστική για τη θεμελίωση ενός και μόνο. Το πρότυπο του λεπτού –και ενίοτε γυμνασμένου– σώματος, το οποίο εδώ και χρόνια προσπαθούμε να απορρίψουμε, έχει αποτυπωθεί τόσο έντονα κοινωνικά, εξαιτίας του απόλυτου συγχρονισμού του με την είσοδο του διαδικτύου και την ανεξέλεγκτη πλέον μετάδοση και αναπαραγωγή της εικόνας.
Αναπόφευκτα, την ίδια περίοδο παρακολουθούμε συγχρόνως την εμφάνιση συμπεριφορών και μεθόδων μιας συνολικής αφομοίωσης του αντίστοιχου τρόπου ζωής. Βλέπουμε την πρωτοφανή έκταση που λαμβάνει η «κουλτούρα της δίαιτας», μια κοινωνική πρακτική, η οποία όμως δεν αφορά αποκλειστικά σε μια νοοτροπία με κεντρικό της άξονα την απώλεια βάρους, όπως θα μπορούσε κανείς απλοϊκά να συμπεράνει. Δεδομένου ότι η εικόνα του σώματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γενικότερη αυτοεικόνα μας, η «κουλτούρα της δίαιτας» επηρεάζει καταρχάς ψυχοσυναισθηματικές πτυχές μας, ενώ φαίνεται να έχει αποτελέσει την αιτία για την αύξηση του αριθμού των ασθενών με διατροφικές διαταραχές, ασκώντας πλήρη έλεγχο στη διαδικασία λήψης της τροφής και διαμορφώνοντας μια συγκρουσιακή σχέση με την εικόνα μας.
Σε μια προσπάθεια απάλειψης των χρόνιων αισθητικών προτύπων που έχουν εγκαθιδρυθεί και, τελικά, αποδοχής της εμφάνισής μας, παρακολουθούμε τη συζήτηση που εκτυλίσσεται στο πλαίσιο των μίντια αναφορικά με τα κοινωνικά κινήματα των “body positivity” και “body neutrality”. Τι πρεσβεύει, όμως, η κάθε θεωρία και ποια από τις δύο είναι η ορθότερη προσέγγιση για τη διαχείριση της εικόνας μας;
Το κίνημα του “body positivity” δε συμβάλλει απλώς στην αποδοχή, αλλά μάλλον στον εκθειασμό όλων των σωματοτύπων, ανεξάρτητα από το χρώμα του δέρματός τους, το μέγεθος ή το βάρος τους. Σκοπός της δράσης του είναι η απόκτηση μιας εξαιρετικά θετικής και απενοχοποιημένης στάσης απέναντι στο σώμα μας, αποβλέποντας στην ανατροπή της ιδέας πως το «ιδανικό» κατέχει μία μορφή, εφόσον αναγνωρίζει την τοξικότητα που μπορεί να εμπεριέχουν τα κυρίαρχα κοινωνικά πρότυπα ομορφιάς. Επιμένει στην έκφραση της αγάπης για την εμφάνισή μας και στην αποδοχή χαρακτηριστικών που απέχουν από τα κοινωνικώς αποδεκτά, στοχεύοντας στην ψυχική ενδυνάμωση και την αύξηση της αυτοπεποίθησης.
Η βάση του κινήματος εδράζεται στη συμπεριληπτικότητα και στο γεγονός ότι ο ορισμός της ελκυστικότητας είναι απλώς προϊόν κοινωνικής κατασκευής και δε θα πρέπει να καθορίζει το άτομο κοινωνικά. Αν και οι προθέσεις της δράσης μοιάζουν απόλυτα θετικές, η αποτελεσματικότητά της είναι στην πραγματικότητα αμφιλεγόμενη. Αυτό συμβαίνει διότι για ακόμη μια φορά, στο κέντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται η εξωτερική εμφάνιση και η ανθρώπινη ανάγκη για επιβεβαίωση. Στο πεδίο των social media, οι αναπαραστάσεις της «θετικής εικόνας σώματος» επικεντρώνονται στην αυστηρή αποδοχή του σώματός μας «έτσι ακριβώς όπως είναι» και όχι σε μια διαδικασία ουσιαστικής αυτοαποδοχής, αυτοεκτίμησης και αυτοφροντίδας.
Έτσι, στο σημείο αυτό προκύπτει η προσέγγιση του “body neutrality”. Ο στόχος αυτού του κινήματος δεν εστιάζει στο πώς μοιάζουμε εξωτερικά, αλλά υπερθεματίζει το πώς αισθανόμαστε για τον εαυτό μας, ανεξάρτητα με το αν συμβαδίζουμε με τα αισθητικά πρότυπα της εποχής. Απορρίπτει την εσωτερικευμένη μας ιδέα πως η αψεγάδιαστη εμφάνιση είναι ο απόλυτος σκοπός της ζωής του ανθρώπου, προτείνοντας αντ΄ αυτού την εκτίμηση για το σώμα μας και την προσπάθειά μας να προσφέρουμε ό,τι χρειάζεται για τη δόμηση ενός ψυχικά και σωματικά υγιούς εαυτού.
Το να αποδεχτούμε το σώμα μας δεν αποτελεί μια εύκολη διαδικασία, αν αναλογιστεί κανείς τον βαθμό στον οποίο τα πρότυπα ομορφιάς δηλητηριάζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας. Αν καταφέρουμε να κατανοήσουμε σε βάθος πως το σώμα μας αποτελεί πεδίο προσωπικής έκφρασης και όχι σκληρής κριτικής και αποδοκιμασίας και να αποδεσμευτούμε από αμφιβολίες και κοινωνικές προσταγές, θα μπορέσουμε να βρεθούμε λίγο πιο κοντά σε αυτό που επιθυμούμε να γίνουμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What’s the Difference Between Body Positivity and Body Neutrality?, health.clevelandclinic.org, διαθέσιμο εδώ
- Body Positivity vs. Body Neutrality, verywellmind.com, διαθέσιμο εδώ
