Της Ευστρατίας Καραμπατζάκη,
Τον Νοέμβριο του 2022, ξεκίνησε μία νέα σοβαρή προσπάθεια εκ μέρους της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για την επίλυση της χρόνιας διαμάχης τους σχετικά με την περιοχή του Nagorno–Karabakh. Μετά τις σχετικά πρόσφατες εχθροπραξίες το 2020, οι δύο χώρες προέβησαν σε ανταλλαγή πυρών τον περασμένο Σεπτέμβριο, που σκοτώθηκαν περίπου 280 άτομα, με τη διεθνή κοινότητα να ανησυχεί για μια νέα ενδεχόμενη σοβαρή σύρραξη μεταξύ τους. Ερχόμενοι στο εγγύς παρελθόν, τον Νοέμβριο οι διαπραγματευτικές διαδικασίες ξεκίνησαν υπό την επιμέλεια των Αμερικανών διπλωματών, ενώ με τα πρόσφατα δεδομένα η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει ρόλο διαπραγματευτή με το Αζερμπαϊτζάν να ασκεί βέτο στην εμπλοκή τη Γαλλίας στις διαδικασίες.
Ο Πρόεδρος της χώρας, Ilham Aliyev, αρνήθηκε τη συμμετοχή της Γαλλίας στις ειρηνευτικές διαδικασίες με το πρόσχημα ότι η στάση της χώρας και ο ίδιος ο Πρόεδρος προσέβαλαν την αζαρική πλευρά. Ο Πρόεδρος Aliyev δήλωσε: «Ο Μακρόν… επιτέθηκε στο Αζερμπαϊτζάν και μας κατηγόρησε για ό,τι δεν έχουμε κάνει», σε πρόσφατη διάσκεψη με διεθνείς εκπροσώπους στο Μπακού. Παράλληλα, υπογράμμισε πως κάτω από αυτές τις συνθήκες η Γαλλία δεν μπορεί να συμμετέχει στις ειρηνευτικές διαδικασίες. Από την άλλη, η αρμενική πλευρά κατηγόρησε την αζερική πως προσπαθεί να διακόψει και να προσθέσει εμπόδια στις ειρηνευτικές διαδικασίες.
Η παραπάνω επίδειξη ισχύος έγκειται στα πλαίσια του “Prague format”, την επίσημη συμφωνία εκεχειρίας που ξεκίνησε για το Nagorno–Karabakh τον περασμένο μήνα. Στις διαδικασίες συμμετείχαν, πέρα από τους αιώνιους εχθρούς, και ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Charles Michel, και ο Γάλλος Πρόεδρος, Emanuel Macron. Οι διαπραγματεύσεις έλαβαν χώρα στην Πράγα, όπου συμφωνήθηκε εκ νέου η διοργάνωσή τους στις Βρυξέλλες, στα πλαίσια μιας τετραμερούς συμφωνίας.
Η εμπλοκή των Η.Π.Α.
Παρόλα αυτά, στις αρχές του Νοέμβρη, το Μπακού αναζητούσε διαμεσολαβητή στις διαπραγματεύσεις του, κάτι το οποίο εντέλει βρήκε στο πρόσωπο των Η.Π.Α. Ο Antony Blinken, ως Υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, φιλοξένησε συνομιλίες του Αρμένιου Υπουργού Εξωτερικών, Ararat Mirzoyan, και του Αζέρου ομολόγου του, Jeyhun Bayramov, ένεκα των εχθροπραξιών που έλαβαν χώρα τον Σεπτέμβριο. Οι ομιλίες έλαβαν χώρα κεκλεισμένων των θηρών, ενώ με την λήξη τους η αμερικανική πλευρά παραχώρησε κάποιες πολύ θετικές δηλώσεις. Συγκεκριμένα, ο Λευκός Οίκος δήλωσε «Αυτό που βλέπουμε τώρα είναι πραγματικά και θαρραλέα βήματα και από τις δύο χώρες για να αφήσουν πίσω το παρελθόν και να εργαστούν για μια διαρκή ειρήνη». Παράλληλα, οι Η.Π.Α. έδειξαν το «φιλεύσπλαχνο» πρόσωπό της, υπογραμμίζοντας πως είναι φιλικά προσκείμενη και στις δύο χώρες και πως μέσω του άμεσου διαλόγου θα καταφέρουν να επιτύχουν μία διαρκή και γερά θεμελιωμένη ειρήνη μεταξύ τους. Ακόμα, οι Η.Π.Α. σε ένα γενικό επίπεδο, δεσμεύτηκαν να στηρίξει πλήρως τις προσπάθειες συμφιλίωσης των δύο κρατών καταβάλλοντας τα βέλτιστα για να επιτύχει τον σκοπό της.
Βλέπουμε, λοιπόν, για πρώτη φορά μία ενεργή προσπάθεια συμφιλίωσης των δύο παικτών του διεθνούς συστήματος. Βλέπουμε και τις δύο να «αναζητούν καταφύγιο» σε κάποια μεγάλη δύναμη είτε αυτό λέγεται Η.Π.Α., είτε Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατά τις διαδικασίες του 2020, η χώρα που διεξήγαγε τις συνομιλίες και υιοθέτησε τον ρόλο του διαμεσολαβητή ήταν η Ρωσία, η οποία υποστηρίζει την αρμενική πλευρά.
Το Nagorno–Karabakh αποτελεί αμφισβητούμενη περιοχή ήδη πριν το 1991, όπου και έλαβε χώρα η αναγνώριση του Αζερμπαϊτζάν ως ανεξάρτητο κράτος. Πρόκειται για μία κατά κόρον ορεινή περιοχή του Καυκάσου, η οποία αν και έχει αρμενικούς οικισμούς, βρίσκεται σε αζέρικο έδαφος. Η περιοχή είναι διεθνώς αναγνωρισμένη ως έδαφος του Αζερμπαϊτζάν με την Αρμενία να κατηγορείται από τη διεθνή κοινότητα για παράνομη κατοχή εδαφών. Η Ρωσία επιθυμεί την εμπλοκή της στο ζήτημα της διαμεσολάβησης στα πλαίσια της εξωτερικής της πολιτικής, έχοντας λάβει σαφή θέση υπέρ της Αρμενίας. Από την άλλη, η Τουρκία υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν, λέγοντας πως μπορεί εν δυνάμει να παρέχει οποιαδήποτε είδους υποστήριξη, υπονοώντας και τη στρατιωτική εμπλοκή Τούρκων αξιωματικών του στρατού.
Το ζήτημα του Nagorno–Karabakh ταλανίζει την ειρήνη στην ευρύτερη γειτονιά της Ασίας. Τα δύο άμεσα εμπλεκόμενα κράτη δεν μπορούν να επιτύχουν τις βέλτιστες αποδόσεις τους στον διεθνή στίβο εφόσον δεν έχουν οριοθετημένα σύνορα. Παρόλα αυτά, η διαμάχη συμφέρει τη διεθνή κοινότητα, αφού με αυτόν τον τρόπο μπορούν να εμπλέκονται και να επηρεάζουν τα δεδομένα, αποκομίζοντας συμφέροντα από τη γεωστρατηγική θέση του Αζερμπαϊτζάν και την πρόσβασή του προς την Κασπία Θάλασσα και τους υδρογονάνθρακές της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Azerbaijan cancels Armenia talks, rejects France’s involvement, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- US hosts talks between Armenia, Azerbaijan’s foreign ministers, Al Jazeera, διαθέσιμο εδώ
- Azerbaijan agreed in Prague to continue the meetings in a quadrilateral format, Marukyan, First Channel News, διαθέσιμο εδώ
