Της Γεωργίας Σκαμπελτζή,
Στην ελληνική ποιητική πραγματικότητα των αρχών του 1930 μεγάλες ποιητικές φυσιογνωμίες που γραμματολογικά ανήκουν σε προηγούμενες γενιές, όπως ο Κωστής Παλαμάς και ο Άγγελος Σικελιανός, συνεχίζουν να παράγουν έργο. Συγχρόνως, ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης με την ιδιόρρυθμη ποιητική του είχε ήδη κερδίσει μία θέση στον χώρο, αν και ακόμη δεν είχε εκδοθεί το έργο του. Ο Κώστας Καρυωτάκης με τις μόλις τρεις συλλογές του κατάφερε να σφραγίσει ποιητικά την προηγούμενη δεκαετία, αλλά και να ανακηρυχθεί ως η ηγετική μορφή της γενιάς του 1920, που εξέφρασε κατά κύριο λόγο μια κατάσταση αδιεξόδου.
Το 1929 δημοσιεύεται το Ελεύθερο πνεύμα του Ορέστη Διγενή, ψευδώνυμο του Γιώργου Θεοτοκά, μέσω του οποίου διατυπώθηκε ένα αίτημα για ανανέωση στην πεζογραφία και την ποίηση. Στο αίτημα αυτό ανταποκρίνεται ο νεαρός Σεφέρης το 1931.
Ο Γιώργος Σεφέρης, λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Γιώργου Σεφεριάδη, γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1900. Η παρουσία του τόσο σε επίπεδο ποιητικό, όσο και σε δοκιμιακό είναι ιδιαίτερα σημαντική για το λογοτεχνικό γίγνεσθαι. Συνεργάστηκε με πολλά περιοδικά, όπως Τα Νέα Γράμματα και την Αγγλοελληνική Επιθεώρηση. Το 1963 τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας «για το υπέροχο λυρικό ύφος του, που είναι εμπνευσμένο από ένα βαθύ αίσθημα για το ελληνικό πολιτιστικό ιδεώδες». Μάλιστα, κατέστη ο πρώτος Έλληνας που έλαβε αυτήν την τιμή.
Αποτελεί την ηγετική φυσιογνωμία της «Γενιάς του ‘30», η οποία σύμφωνα με τον Mario Vitti είναι «μια ομάδα λογοτεχνών που παρουσιάζονται νέοι, με πρωτοποριακές φιλοδοξίες, με διάθεση να έρθουν σε ρήξη με το παρελθόν ή τουλάχιστον να διαφοροποιηθούν από αυτό και από την κατεστημένη τάξη· που αποβλέπουν σε θέματα και μορφές νέες και ομοιογενείς, στηριγμένες σε εμπειρίες κοινές, βιωμένες με κάποια συγγένεια», καθώς και «τους νέους που συνεργάστηκαν στο περιοδικό Τα Νέα Γράμματα, και μόνο τους νέους».
Η πρώτη του εμφάνιση στα νεοελληνικά γράμματα πραγματοποιήθηκε με τη δημοσίευση της ποιητικής συλλογής με τον τίτλο Στροφή το 1931, η οποία τυπώθηκε με δικά του έξοδα σε 200 αντίτυπα. Η λιγοσέλιδη αυτή συλλογή αρθρώνεται σε δύο μέρη, τα «Κοχύλια, σύννεφα» που περιέχουν 13 ποιήματα και τον «Ερωτικό λόγο», ένα συνθετικό ποίημα που διακρίνεται σε 5 μέρη. Η Στροφή, όπως αποδείχθηκε, κατάφερε να ταράξει τα νερά της νεοελληνικής ποίησης.
Στην περίπτωση της Στροφής, αναφορικά με τα στοιχεία που προέρχονται από την έως τότε παράδοση, εντοπίζονται η στιχουργική μέσω του δεκαπεντασύλλαβου στίχου και η καθαρή ποίηση. Τα χαρακτηριστικά αυτά ευοδώνονται στον «Ερωτικό Λόγο», ο οποίος αποτέλεσε το κύριο σημείο στο οποίο στάθηκαν οι κριτικοί, τις περισσότερες φορές, μάλιστα, θετικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο «Ερωτικός Λόγος» θεωρείται το τελευταίο σπουδαίο ποίημα που γράφτηκε σε δεκαπεντασύλλαβο. Η προσκόλληση μέρους της κριτικής σε ποιητές και τάσεις παλαιότερων εποχών δεν τους επέτρεψε να προσεγγίσουν τη συλλογή με βάση τα νέα δεδομένα.
Ο τίτλος της συλλογής μπορεί να ερμηνευθεί με διάφορους τρόπους. Από τη μία, στροφή είναι ο τεχνικός όρος με τον οποίο ένα ποίημα χωρίζεται σε μέρη, αποτελούμενο από κάποιες ενότητες στίχων. Από την άλλη, με γνώμονα την αξία της σεφερικής ποίησης σήμερα, ο τίτλος μπορεί να δηλώσει τη στροφή, τη μετάβαση, δηλαδή, της νεοελληνικής ποίησης από την παραδοσιακή μορφή στη νεοτερική.
Βέβαιο είναι ότι η Στροφή, ανεξαρτήτως των αντιδράσεων που προκάλεσε, κατάφερε να εγείρει το ενδιαφέρον της κριτικής. Στο πλαίσιο αυτό εκδόθηκε το βιβλίο του Ανδρέα Καραντώνη –με τη συμβολή του Γιώργου Κατσίμπαλη– Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης, στο οποίο γίνεται μια προσπάθεια ανάδειξης του σεφερικού έργου ως φορέα της ποιητικής αλλαγής που ζητούσαν οι άνθρωποι των γραμμάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Θεοτοκάς Γιώργος, Ελεύθερο πνεύμα, επιμ. Κ.Θ.Δημαράς, Αθήνα, 1973.
- Σεφέρης Γιώργος, Ποιήματα, Αθήνα, Ίκαρος, 2014.
- Vitti Mario, Η γενιά του Τριάντα. Ιδεολογία και μορφή, Αθήνα, Ερμής, 1995
