Της Καρολίνας Σόμπτσυκ,
Τα γεγονότα της διάρκειας του Τρωικού Πολέμου έχουν σε μεγάλο βαθμό καταγραφεί από τον Όμηρο στην Ιλιάδα –το μοναδικό έργο, στο οποίο σήμερα έχουμε πρόσβαση στο σύνολό του– και αποσπασματικά σε τμήματα επών που διασώζονται, τα οποία στελεχώνουν τον λεγόμενο «τρωικό επικό κύκλο». Το δε κομμάτι της ιστορίας πριν και μετά τον πόλεμο, αν και όχι ευρέως γνωστό, παρουσιάζει, επίσης, μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς ο πόλεμος συνιστά γεγονός που εξ ορισμού μπορεί να αφορά περισσότερους λαούς, εν προκειμένω από διάφορες περιοχές του αρχαίου ελλαδικού χώρου. Ένα παράδειγμα αρχαίου μύθου, λοιπόν, που διαδραματίζεται ενώνοντας Τροία, Θράκη, Σπάρτη και Αθήνα είναι εκείνη της Φυλλίδας και του Δημοφώντα.
Στα βόρεια της Μεσογείου, στο βασίλειο της Θράκης, την περίοδο μετά τον Τρωικό Πόλεμο βασίλευε ο Σίθων. Οι Θράκες θεωρούνταν από τους Έλληνες ως μη Έλληνες, αφού δεν διεκδικούσαν την καταγωγή τους από κάποιο αχαϊκό φύλο. Η αντίληψη αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι οι Θράκες συμμετείχαν στον Τρωικό Πόλεμο στο πλευρό των Τρώων, και όχι στην αχαϊκή συμμαχία. Ο Σίθων είχε, σύμφωνα με διαφορετικές εκδοχές, κόρες την Παλλήνη ή τη Ροιτεία και τη Φυλλίδα.
Στις ακτές της χώρας του ναυάγησε μετά τον πόλεμο ο Αθηναίος Δημοφώντας, γιος του Θησέα και είτε της κρητικής καταγωγής και δεύτερης συζύγου του, Φαίδρας, είτε κατά τον ιστορικό Πλούταρχο, της πρώτης συζύγου του, της αμαζόνας Αντιόπης. Ο Σίθων τίμησε την παρουσία του Δημοφώντα, φιλοξένησε αυτόν και τους συνταξιδιώτες του και κατασκεύασε ένα καινούριο πλοίο για εκείνον, ώστε να μεταβεί άμεσα στην Αθήνα, όπου μετά τον θάνατο του Θησέα στη Σκύρο είχε ξεσπάσει μεγάλη διαμάχη για τη διαδοχή στο θρόνο. Στο μεταξύ, η Φυλλίδα και ο Δημοφών ερωτεύτηκαν και εκείνος υποσχέθηκε να επιστρέψει την επόμενη άνοιξη, να την πάρει ως βασίλισσα μαζί του στην Αθήνα.
Ανάμεσα στους συνταξιδιώτες του γιου του Θησέα, βρισκόταν και η μητέρα του τελευταίου, η Αίθρα, η οποία εξιστορεί στους νέους της συντρόφους την περιπετειώδη ζωή της. Από αυτήν μαθαίνουμε για την κατάληξή της από βασίλισσα και βασιλομήτωρ της Αθήνας, σε δούλα της Σπαρτιάτισσας Ελένης, ως αντίποινα για την απερίσκεπτη απαγωγή της τότε δωδεκάχρονης από τον γιο της Αίθρας. Αργότερα, από την Τροία έφτασε στην αρχαία Ελλάδα ο Πάρης, με σκοπό δήθεν να πάρει πίσω την κλεμμένη από τον Ηρακλή αδερφή του πατέρα του Πριάμου, την Ησινόη, που στο μεταξύ είχε γίνει βασίλισσα της Σαλαμίνας. Άραξε, όμως, πρώτα στη Σπάρτη και φιλοξενήθηκε, κατόπιν επέστρεψε στην Τροία με τη γνωστή σε όλους απαγωγή της Ωραίας Ελένης, η οποία δεν παρέλειψε να πάρει μαζί της τη σκλάβα της, Αίθρα.
Στο πλοίο, λοιπόν, όταν έρχεται η ώρα του αποχωρισμού, οι δυο ερωτευμένοι νέοι αποχαιρετιούνται, ανανεώνοντας την επόμενη συνάντησή τους για την ερχόμενη άνοιξη. Η Φυλλίδα υπομονετικά περίμενε για τρεις χειμώνες, όμως ο Δημοφών δεν είχε φανεί ακόμη. Οπότε μέσα στον τρίτο χειμώνα, αυτή ακολούθησε για ένατη και τελευταία φορά τον δρόμο, από τον οποίο είχε ξεπροβοδίσει άλλοτε τον αγαπημένο της και πέθανε από τη θλίψη της. Οι θεοί τη λυπήθηκαν και τη μεταμόρφωσαν σε αμυγδαλιά. Ο Δημοφών επέστρεψε, εν τέλει, λίγο αργότερα, την άνοιξη του ίδιου έτους, αντίκρυσε το γυμνό δέντρο που κάποτε ήταν η κόρη που ερωτεύτηκε, πικραμένος το αγκάλιασε και αυτό αμέσως άνθισε.
Έτσι, λοιπόν, έληξε η ιστορία του ανεκπλήρωτου έρωτα του Δημοφώντα και της Φυλλίδας. Ο επικός ποιητής της λατινικής λογοτεχνίας Οβίδιος στις Ηρωίδες του, αποδίδει τη συγγραφή μιας από τις 21 φανταστικές επιστολές του έργου του στη Φυλλίδα, με παραλήπτη το Δημοφώντα. Η περιοχή, από όπου περνούσε η Φυλλίδα κατεβαίνοντας στη θάλασσα, ονομάστηκε Εννέα Οδοί και μετά την καταστροφή της πόλης από τους Αθηναίους, χτίστηκε εκεί η σημερινή Αμφίπολη. Ο δε Ηρόδοτος αναφέρει πως μεταξύ του Παγγαίου Όρους και των ποταμών Στρυμόνα και Αγγίτη, η περιοχή λεγόταν «Φυλλίς» προς τιμήν της βασιλοπούλας, που πέθανε από τη θλίψη της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Περιορή, Ευγενία (2001), Στο πέρασμα των θεών, Εκδ. Φυτράκη.
- Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή (1999), τμ. 10, Συλλογικό έργο.
- Terrafyllida, Ο μύθος της Φυλλίδας, Διαθέσιμο εδώ
