Του Μιχάλη Πανταζόπουλου,
Η Λευκορωσία είναι μία χώρα εν πολλοίς άγνωστη στη Δύση και ειδικότερα στην ελληνική πραγματικότητα. Αναπόσπαστο κομμάτι της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης, απέκτησε την πλήρη ανεξαρτησία της στις αρχές της δεκαετίας του ’90, αφού προηγήθηκε η κατάρρευση των λαϊκών δημοκρατιών της Ανατολικής Ευρώπης. Ωστόσο, από το 1994, η χώρα βιώνει ένα ίδιο κι απαράλλαχτο σε γενικές γραμμές καθεστώς, που έχει διαμορφώσει τη σύγχρονη Iστορία της και έχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα του. Πιο συγκεκριμένα, εάν ανατρέξει κανείς στο παρελθόν, θα παρατηρήσει πως οι Λευκορώσοι ως λαός δεν είχαν ποτέ ιστορικά ενότητα και πολιτική αυτοδιάθεση (εκτός από μία μικρή περίοδο ανεξαρτησίας το 1918), ενώ η νεότερη και σύγχρονη Iστορία της χώρας χαράσσεται μαζί με αυτή των γειτόνων της και ειδικά της Ρωσίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σε σύγκριση με άλλους πρώην σοβιετικούς δορυφόρους, η Λευκορωσία είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη Ρωσία, υιοθετώντας αφενός ως κύρια γλώσσα τα ρωσικά και αφετέρου την ίδια την Ορθόδοξη θρησκεία.
Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού στα τέλη της δεκαετίας του ’80 οδήγησε λίγα χρόνια αργότερα τη Λευκορωσία στην ανεξαρτησία της και σε μία καινούρια φάση στην Iστορία της. Συγκεκριμένα, η ψήφιση του νέου συντάγματος του 1994 άνοιξε τοn δρόμο στον ανερχόμενο τότε πολιτικό Alexander Lukashenko να εκλεγεί πρώτος Pρόεδρος της χώρας με τον ίδιο να διακηρύττει από την πρώτη κιόλας στιγμή ότι κύριο σημείο της πολιτικής του αποτελεί η σύσφιξη των σχέσεων με τη Ρωσική Ομοσπονδία και στα επόμενα χρόνια θα υπογράψει μία σειρά από συμφωνίες συνεργασίας με τη Μόσχα, οδηγώντας τη Λευκορωσία σε μίας μορφής «ένωση» με τους Ρώσους. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, εν αντιθέσει με τις περισσότερες χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ που μετά την κατάρρευση των καθεστώτων τους στράφηκαν προς τη Δύση και τον φιλελευθερισμό, ο Lukashenko προτίμησε να κρατήσει τη χώρα του στην απομόνωση διατηρώντας το σοσιαλιστικό οικονομικό μοντέλο πάντα υπό την κηδεμονία της Ρωσίας.
Χρειάστηκαν μόλις δύο χρόνια στον Lukashenko για να τροποποιήσει το σύνταγμα (το έκανε με δημοψήφισμα το 1996) με στόχο να ισχυροποιήσει την παρουσία του, να περιορίσει τις δυνάμεις του κοινοβουλίου και να συγκεντρώσει όλη σχεδόν την εξουσία στα χέρια του. Και ενώ μέχρι το 2004 το σύνταγμα της χώρας περιόριζε τον πρόεδρο στις δύο θητείες, αυτό δεν πτόησε τον Lukashenko, ο οποίος με δημοψήφισμα πάλι κατάργησε το όριο των δύο θητειών. Ο «ισόβιος» ηγέτης της χώρας έχει κατορθώσει να επανεκλέγεται συνεχώς –με σταλινικά ποσοστά, μάλιστα, σε πολλές από τις εκλογικές αναμετρήσεις– ενώ χαρακτηριστικά στις εκλογές του 2010 είχε καταστείλει βίαια και τις διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης.
Εστιάζοντας κανείς στους λόγους για τους οποίους η Λευκορωσία συνιστά σημαντικό εταίρο για τη Ρωσία, αντιλαμβάνεται ότι η πρώτη παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή πολιτική της Ρωσίας, καθώς μέσω των αγωγών της τροφοδοτεί με αργό πετρέλαιο και αέριο την Ευρώπη. Σύμφωνα δε με τον πολιτικό επιστήμονα Sergey Karaganov, επικεφαλής του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής, η Μόσχα χρειάζεται τη Λευκορωσία για τους ακόλουθους λόγους: πρώτον, να διασφαλίσει ένα ασφαλές πέρασμα προς το Καλίνινγκραντ, ρωσικό έδαφος με πάνω από 30% πληθυσμό Λευκορώσων, δεύτερον να διατηρήσει ρωσικά στρατεύματα στο έδαφός της ως ανάχωμα έναντι του ΝΑΤΟ και τρίτον να εγγυηθεί την ουδετερότητα του Μινσκ, παγώνοντας τις όποιες διαδικασίες ένταξής του σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ.
Και ενώ υπήρξαν περίοδοι κατά τις οποίες η σχέση των δύο κρατών ήταν τεταμένη και δοκιμάστηκε από τις μεταξύ τους εντάσεις αφενός λόγω της αύξησης των τιμών σε πετρέλαιο και αέριο και αφετέρου εξαιτίας της προσπάθειας ανάμειξης της Ρωσίας σε εσωτερικά θέματα της γειτονικής χώρας, ο Lukashenko παραμένει σήμερα ο μοναδικός σύμμαχος του Putin στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, σε μια κομβική συγκυρία για την περιοχή, κάτω από το φως του νατοϊκού αμυντικού συστήματος πυραύλων και της στρατιωτικής συνεργασίας σε χώρες κοντά στα ρωσικά σύνορα, όπως η Πολωνία και Τσεχία, ο Ρώσος Πρόεδρος βλέπει στα μάτια του Λευκορώσου ομολόγου του το ιδανικό «πειθήνιο». Τέλος, από την πλευρά του, ο Lukashenko θέλοντας πάση θυσία να αποφύγει το ενδεχόμενο μιας ρωσικής εμπλοκής στο πλαίσιο μιας «δεύτερης Κριμαίας», κάνει ό,τι περνά από το χέρι του για να απομονωθεί η Λευκορωσία από την Ε.Ε. Ως εκ τούτου, ο Λευκορώσος Πρόεδρος τάσσεται πλήρως στο πλευρό του Ρώσου ομολόγου του, όπως φάνηκε και με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι πολιτικές του Προέδρου έχουν αγανακτήσει τον λαό του, ειδικότερα τους νεότερους, οι οποίοι νιώθουν παγιδευμένοι στη χώρα τους ενώ οι ατομικές ελευθερίες είναι κάτι που δύσκολα σέβεται το καθεστώς του Lukashenko. Στο πλαίσιο αυτό, θα μπορούσε να ειπωθεί, τουλάχιστον για την ώρα, ότι το μέλλον του Λευκορώσου Προέδρου μοιάζει τόσο απρόβλεπτο όσο το μέλλον της χώρας του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Belarus in the 21st century: Britannica, Διαθέσιμο εδώ
- Μankoff, J. (2020) «Η Λευκορωσία θα είναι η επόμενη Ουκρανία;» Foreign Affairs – Hellenic Edition, Διαθέσιμο εδώ
- Γιατί η Λευκορωσία δε θα είναι η επόμενη Ουκρανία για τον Πούτιν; THE SAFIA BLOG, Διαθέσιμο εδώ
