Του Γιάννη Καβουρίνου,
Το 2022 αποτέλεσε μια δύσκολη περίοδο για την παγκόσμια οικονομία, με χαρακτηριστικό αρνητικό στιγμιότυπο την εισβολή στην Ουκρανία. Το γεγονός αυτό αποκορύφωσε την ενεργειακή κρίση, η οποία, με τη σειρά της, πίεσε οικονομικά πολλά κράτη. Προκειμένου οι ευρωπαϊκές χώρες να σταματήσουν, από τη μια, να χρηματοδοτούν τις ρωσικές επιθέσεις επί ουκρανικού εδάφους και, από την άλλη, να ελαχιστοποιήσουν τον αντίκτυπο από τη ρωσική ενεργειακή χειραγώγηση, αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν τη σταδιακή απεξάρτησή τους από αυτά τα καύσιμα.
Έτσι, το κάθε κράτος είχε να ανέβει τον δικό του «Γολγοθά». Ωστόσο, δεν ήταν όλα το ίδιο προσκολλημένα στη ρωσική ενέργεια. Στο συγκεκριμένο άρθρο, θα αναλυθεί η περίπτωση της Λιθουανίας, για το πώς αντιμετώπισε το ζήτημα αυτό. Βάσει στατιστικών στοιχείων, που αφορούν το έτος 2020, η χώρα αυτή –σε σχέση με τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη– απολάμβανε το μεγαλύτερο ποσοστό εξάρτησης ύψους πάνω από 95%. Το ποσοστό αυτό ήταν κατά 72 μονάδες μεγαλύτερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο εξάρτησης (24,4%). Φέτος στις 22 Μαΐου, η Λιθουανία σταμάτησε εξ ολοκλήρου να προμηθεύεται ενεργειακούς πόρους από τη Ρωσία. Αλήθεια, πώς μπόρεσε να γυρίσει την κατάσταση υπέρ της;
Αρχικά, να επισημανθεί ότι μπορεί να διέκοψε φέτος τις προμήθειες ρωσικών καυσίμων και ρεύματος, ωστόσο αυτή η κίνηση ήταν αποτέλεσμα προεργασίας αρκετών χρόνων.
Πιο συγκεκριμένα, θέλησε να περιορίσει τις ενεργειακές σχέσεις της με τη Ρωσία από το 1993, όταν και υπήρξε μια σύντομη διακοπή εφοδιασμού ρωσικού πετρελαίου λόγω αθέτησης πληρωμών, όπως τότε είχε ισχυριστεί η Μόσχα. Έκτοτε, μπήκε στην αναζήτηση νέων προμηθευτών και σήμερα προμηθεύεται πετρέλαιο από τις Η.Π.Α., το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Νορβηγία, τη Σαουδική Αραβία και το Καζακστάν. Ταυτόχρονα, έχει υποκαταστήσει τις εισαγωγές ρωσικού αερίου με υγροποιημένο αέριο (L.N.G.) από τις Η.Π.Α. και τη Νορβηγία. Όσον αφορά την ηλεκτρική ενέργεια, την προμηθεύεται πλέον από τη Σουηδία και τη Λετονία. Ουσιαστικά, η στρατηγική της ήταν να αντικαταστήσει την υπέρογκη ποσότητα ενεργειακών πόρων, την οποία και εισήγαγε από τη Ρωσία, με μικρότερες ποσότητες από περισσότερους προμηθευτές. Έτσι, μπορεί να αποφύγει στο μέλλον γεωπολιτική χειραγώγηση ανάλογου βαθμού.
Οι παραπάνω συμφωνίες ήταν ζωτικής σημασίας για τη Λιθουανία, καθώς η μεγάλη ενεργειακή της εξάρτηση προς τη Ρωσία αποδείχθηκε επιζήμια κατά την πληθωριστική κρίση. Επιπλέον, εξαιτίας των ρωσικών απειλών κινδύνευσε να μείνει με σημαντικό έλλειμμα ενεργειακών πόρων. Μιλώντας με ποσοτικά τεκμήρια, μέχρι το 2019 εισήγαγε από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας που κατανάλωνε. Αντίστοιχα, για το φυσικό αέριο το 2011 η Ρωσία ήταν ο μοναδικός προμηθευτής της, ενώ το 2019 περιόρισε τις εισαγωγές της από αυτή κατά 60%, για να φτάσει το 2022 και να απεξαρτηθεί πλήρως. Συνεπώς, το κράτος της Λιθουανίας στο πρόγραμμα άμεσης αντικατάστασης των ρωσικών ενεργειακών εισροών παίρνει άριστα.
Στον αγώνα προς την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία είναι μονόδρομος η στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ωστόσο, αυτού του τύπου οι επενδύσεις έχουν μόνο μακροπρόθεσμα οικονομικά οφέλη, διότι η μετάβαση της υπάρχουσας κοινωνίας σε μια πιο «πράσινη» απαιτεί αρκετό χρόνο και κεφαλαιακούς πόρους. Ωστόσο, στο γεωπολιτικό περιβάλλον που ζούμε, το οποίο χαρακτηρίζεται από συνεχείς αναταράξεις, αποτελεί την πιο ασφαλή και φερέγγυα λύση. Αυτό ακριβώς έκανε και η Λιθουανία με την τεχνολογική αναβάθμιση του ενεργειακού της κλάδου. Ως αποτέλεσμα, αυξάνει σταθερά το ποσοστό αυτής της μορφής ενέργειας στο ενεργειακό της μείγμα. Έτσι, περιορίζει –ως έναν βαθμό– τις συνολικές εισαγωγές καυσίμων και μειώνει την ενεργειακή της εξάρτηση από τους προμηθευτές της. Με άλλα λόγια, μαθαίνει να στηρίζεται καλύτερα στα πόδια της.
Για να λέμε και του λόγου το αληθές, δεν κρίθηκαν ορθές όλες της οι αποφάσεις. Τον Μάιο του 2004, προκειμένου να ενταχθεί στην Ε.Ε., αναγκάστηκε να κλείσει δύο από τους δικούς της πυρηνικούς αντιδραστήρες και αυτό ήταν σημαντικό πλήγμα, επειδή τον καιρό εκείνο στηριζόταν ενεργειακά σε σημαντικό βαθμό στην πυρηνική ενέργεια. Για αυτόν τον λόγο, στράφηκε, ύστερα, στην εύκολη λύση του ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ίσως, αν δεν είχαν κλείσει αυτοί οι αντιδραστήρες να βρισκόταν σε ευνοϊκότερη θέση σήμερα. Οι φόβοι, όμως, ενός νέου –τότε– πυρηνικού ατυχήματος ήταν υπαρκτοί. Τα ολέθρια ατυχήματα του 1986 στο Chernobyl και του 1999 στην Tokaimura της Ιαπωνίας είχαν αφήσει αρνητικές εικόνες. Σήμερα, με τους αντιδραστήρες τελευταίας τεχνολογίας και το ενεργειακό αδιέξοδο, η ενέργεια αυτή επανέρχεται στο προσκήνιο και οι ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν να είναι πιο δεκτικές σε αυτή.
Συνοψίζοντας, η Λιθουανία ήταν από τις πιο εξαρτημένες ενεργειακά χώρες στην Ευρώπη από τη Ρωσία. Παρόλα αυτά, με το κατάλληλο πλάνο και τις απαιτούμενες κινήσεις –αυτή τη στιγμή– έχει βρει νέους προμηθευτές και να έχει τερματίσει πλήρως αυτές τις ρωσικές εμπορικές συμφωνίες, ενώ, παράλληλα, ενισχύει την εσωτερική της παραγωγή ενέργειας. Κατάφερε από αυτή τη δύσκολη κατάσταση να βγει πιο δυνατή και για αυτό το παράδειγμά της πρέπει να εμπνεύσει και τις υπόλοιπες χώρες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ενεργειακή κρίση: Η Λιθουανία δείχνει τον δρόμο στην Ε.Ε. – Τα τρία μαθήματα, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πάνω από το μέσο όρο της ΕΕ η Ελλάδα, στην εξάρτηση από τα ρωσικά καύσιμα και στην ετήσια μεταβολή ενεργειακών τιμών καταναλωτή, energypress.gr, διαθέσιμο εδώ
