Της Κωνσταντίνας Λέφα,
Ο καλοθρεμμένος, ντυμένος στα κόκκινα με λευκή γενειάδα παππούλης με τόσο προσιτή και αγαπητή έκφραση προς τα παιδιά, ο γνωστός στους Έλληνες, Άι-Βασίλης, έχει τις ρίζες του σε παραδόσεις του δυτικού κόσμου. Μια μορφή που εδώ και χρόνια συνυφαίνεται με τον καταναλωτισμό των εορτών, την προσμονή δώρων για κάθε παιδί, το φιλανθρωπικό έργο και τη ζεστασιά των Χριστουγέννων. Πλήθος παιδιών μεγαλώνει με την εικόνα του Άι-Βασίλη να σέρνει το έλκηθρο στον χιονιά μέσα στη νύχτα, μοιράζοντας δώρα στα «καλά» παιδιά και τρυπώνοντας στα σπίτια απ’ τις καμινάδες, ενώ τον περιμένουν τα μπισκοτάκια και η κούπα με αχνιστό γάλα δίπλα στο τζάκι, ως δείγμα ευγνωμοσύνης.
Τελικά, αυτή η χριστουγεννιάτικη φυσιογνωμία έχει ρεαλιστικές βάσεις ή αποτελεί ένα αποκύημα της φαντασίας;
Σημαντικός, ωστόσο, κρίνεται ο διαχωρισμός σχετικά με τις πολλαπλές δοξασίες που αφορούν το εν λόγω πρόσωπο ανά τον κόσμο. Για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς, ο Άγιος Βασίλειος ταυτίζεται με τον Μέγα Βασίλειο, τον Επίσκοπο της Καισάρειας, που έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. Όμως, οι ιστορίες γύρω από τον Santa Claus έχουν να κάνουν κυρίως με τις διάφορες μορφές που έχει πάρει ο χαρακτήρας, με τα πολλαπλά ονόματα που λίγο πολύ η ερμηνεία τους στα ελληνικά ορίζεται ως «Πατέρας των Χριστουγέννων» (Santa Claus, Father Christmas, Saint Nicholas, Saint Nick, Kris Kringle).
Κυκλοφορούν διάφορες πιθανές εκδοχές για την ιστορική προέλευση του Άι-Βασίλη. Όμως, ας μεταφερθούμε στον 3ο με 4ο μ.Χ. αιώνα στη Λύκεια ή Λυκία της Μικράς Ασίας, όπου η μορφή του επισκόπου μοιάζει με αυτή του σύγχρονου Άι-Βασίλη. Ο Άγιος Νικόλαος της Μύρας στάθηκε αρωγός προς τους φτωχούς και τα παιδιά, ενώ έκανε φιλανθρωπίες και προστάτευε όλες τις ευπαθείς ομάδες της τότε κοινωνίας. Το καταπληκτικό είναι ότι, όντας επίσκοπος της περιοχής, το έργο του ήταν κρυφό και ανώνυμο σε όλη την έκτασή του. Έφυγε από τη ζωή στις 6 Δεκεμβρίου του 343 μ.Χ. και μέχρι και σήμερα μοιράζονται δώρα την ημέρα αυτή σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες. Στην περίοδο της Αναγέννησης (15ος-16ος αιώνας), ο Άγιος Νικόλαος ήταν ο πλέον σημαντικός Άγιος της Δυτικής Ευρώπης.
Ο τάφος του Αγίου Νικολάου θεωρήθηκε τόπος προσκυνήματος από πολλούς, ώσπου τα οστά του μεταφέρθηκαν για φύλαξη στο Μπάρι της Ιταλίας, λόγω βομβαρδισμών και επιθέσεων που συνέβησαν. Έπειτα από την ευρεία αναγνώριση και αφοσίωση που έλαβε αυτή η μορφή, συγκεντρώθηκε πολλαπλό επιστημονικό και ερευνητικό ενδιαφέρον, φτάνοντας στο 2004, όταν έχουμε για πρώτη φορά τη μορφολογική διάπλαση του Αγίου σε εικόνα. Μέσω της θρησκείας, ο μύθος εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, γεγονός στο οποίο μεταγενέστερα βοήθησαν και τα καθολικά κράτη της Δύσης.
Η μεταφορά του θρύλου έξω από τα Ευρωπαϊκά όρια οφείλεται στον Ολλανδικό λαό, αφού εφάρμοσε το έθιμο διανομής των δώρων στα παιδιά την ημέρα της γιορτής του Αγίου, στις 6 Δεκεμβρίου στο Νέο Άμστερνταμ (σημερινή Νέα Υόρκη). Όλα, όμως, ξεκινούν από την πρώτη καταγραφή του μύθου, όταν προστέθηκε στο βιβλίο “A history of New York” του Αμερικανού συγγραφέα Ουάσινγκτον Ίρβινγκ και, βέβαια όταν πια ο θρύλος πήρε «σάρκα και οστά» με το σκίτσο του Τόμας Νάστ για το περιοδικό “Harper΄s Weekly”. Ο Άι-Βασίλης του Τόμας Ναστ επηρεάστηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις περιγραφές της αντίστοιχης φιγούρας, που εντόπισε στο ανώνυμο ποίημα “A Visit from St. Nicholas”.
Φτάνοντας στο έτος 1931, η τελική φιγούρα –με τη μορφή του Σάντα Κλάους, που γνωρίζουμε σήμερα παγκοσμίως, και την ιστορία, που αυτή φέρει– διαμορφώνεται για την καμπάνια της εταιρείας Coca Cola, υπό την επιμέλεια του σκιτσογράφου Χάντον Σάντμπλομ. Η συγκεκριμένη εικόνα του Σάντα Κλάους και το έθιμο των δώρων στα παιδιά άρχισαν να γνωστοποιούνται στην Ελλάδα πιθανώς την περίοδο του μεσοπολέμου, από κοσμογυρισμένους αστούς και από τους μετανάστες στις Η.Π.Α., οι οποίοι έστελναν ευχετήριες κάρτες στα συγγενικά τους πρόσωπα, που βρίσκονταν στην πατρίδα.
Η παράδοση θέλει τον Σάντα Κλάους έναν γλυκύτατο παππούλη, ντυμένο στα κόκκινα, με κατάλευκη γενειάδα, να ζει στον Βόρειο Πόλο με τη σύζυγο του, κατασκευάζοντας δώρα κατά τη διάρκεια του χρόνου, για να τα μοιράσει την παραμονή των Χριστουγέννων στα παιδιά όλου του κόσμου. Η εμπορευματοποίηση μιας τέτοιας φυσιογνωμίας, που έχει μεγαλώσει γενιές παιδιών, αποδεικνύει πως η ανθρωπότητα θέλει να πιστεύει στην προσφορά και την ανταμοιβή του καλού. Ιδίως, όταν αυτό αφορά τα παιδιά!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Santa Claus: οι διάφορες μορφές του στον κόσμο και η αλήθεια πίσω από τον μύθο, willowisps.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η ιστορία του Σάντα Κλάους ή Άι-Βασίλη, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
