Της Ειρήνης Διακρούση,
Λόγω της παγκοσμιοποίησης και της κοινής θρησκείας, οι χριστιανικοί λαοί μοιράζονται πολλά κοινά χριστουγεννιάτικα έθιμα. Όμως, στην Ευρώπη, ο κάθε πολιτισμός μέσα από τις παραδόσεις του, τους λαϊκούς του θρύλους, το διαφορετικό θρησκευτικό δόγμα και την εθνική του ιστορία, έχει δημιουργήσει στο βάθος των αιώνων δικά του, διαφορετικά από τα δικά μας, τοπικά έθιμα. Πάμε να δούμε μερικά μαζί!
Γερμανία – Άγιος Νικόλαος
Σε κάποιους τα δώρα τα φέρνει ο Άγιος Βασίλης, σε κάποιους άλλους ο Father Christmas ή ο Santa Claus, ενώ σε κάποιους άλλους ο Άγιος Νικόλαος. Πιο συγκεκριμένα, στις 6 Δεκεμβρίου, ανήμερα της γιορτής του, στη Γερμανία γιορτάζουν τον Άγιο Νικόλαο.
Ο Άγιος Νικόλαος (παλαιότερα γνωστός ως Νικόλαος των Μύρων) ήταν ένας Έλληνας επίσκοπος του 4ου αιώνα, ο οποίος λέγεται ότι συνήθιζε να αφήνει νομίσματα στα παπούτσια των ανθρώπων. Οι εορτασμοί της γενναιοδωρίας του εξελίχθηκαν στο πέρασμα των αιώνων στην γιορτή του Αγίου Νικολάου που γιορτάζεται στη Γερμανία και σε κάποιες άλλες καθολικές χώρες σήμερα.
Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά αφήνουν τα παπούτσια τους κοντά στο τζάκι ή στην εξώπορτα το βράδυ της παραμονής της εορτής του Αγίου Νικολάου. Το επόμενο πρωί, ανακαλύπτουν ότι τα παπούτσια τους είναι γεμάτα από μικρά δώρα και λιχουδιές, όπως μανταρίνια, καραμέλες και γλυκά, από τον Άγιο. Μάλιστα, σε πολλές χριστουγεννιάτικες αγορές τα παιδάκια μπορούν να επισκεφτούν τον Άγιο Νικόλαο.
Ιταλία – Η καλή μάγισσα (La Befana)
Στις 5 Ιανουαρίου σε όλη την Ιταλία τα ενθουσιασμένα παιδιά προετοιμάζονται για μία μεταμεσονύχτια επίσκεψη από την καλή μάγισσα (Befana), κρεμώντας κάλτσες για να τις γεμίσει με γλυκά και δώρα. Η Befana, μία ευγενική μάγισσα που μοιάζει με γιαγιά, φέρνει δώρα στα καλά παιδιά, τα εναποθέτει σε κάλτσες κρεμασμένες πάνω από ένα τζάκι και σκουπίζει το σπίτι λίγο πριν φύγει.
Η Befana, φτάνει αφού τα παιδιά έχουν πέσει για ύπνο την παραμονή των Θεοφανείων (Festa dell’Epifania), η οποία είναι μία γιορτή της επίσκεψης των Τριών Βασιλέων (γνωστοί ως Μάγοι στους ορθόδοξους) στο νεογέννητο Χριστό στη Βηθλεέμ. Θεωρείται ότι το όνομά της προέρχεται από τη λέξη “Epifania” (Θεοφάνεια). Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι η προέλευσή της αποτελεί μία χριστιανική εκδοχή της παλαιότερης Ρωμαϊκής θεάς, της Sabine.
Σύμφωνα με τον μύθο, αποτελεί μία προκομμένη νοικοκυρά, που οι δουλειές του σπιτιού της την εμπόδισαν από το να βγει έξω με τους Τρεις Βασιλιάδες τη νύχτα που πήγαν να αναζητήσουν τον Ιησού. Έφυγε και η ίδια αργότερα, με μία τσάντα γεμάτη δώρα για τον νεογέννητο βασιλιά.
Σουηδία – Αγία Λουσία (Santka Lucia)
Η ετήσια πομπή της Αγίας Λουσία υπό το φως των κεριών στις 13 Δεκεμβρίου είναι ίσως ένα από τα πιο εξωτικά σουηδικά έθιμα με κορίτσια και αγόρια ντυμένα στα λευκά να τραγουδούν μαζί.
Τα πραγματικά κεριά πλέον αντικαθίστανται μερικές φορές με πλαστικά, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει ιδιαίτερη ατμόσφαιρα καθώς τα φώτα χαμηλώνουν και ο ήχος των παιδιών που τραγουδούν μεγαλώνει, καθώς έρχονται από το διπλανό δωμάτιο. Η παράδοση λέει ότι η Λουσία πρέπει να φοράει «φως στα μαλλιά της», που στην πράξη σημαίνει ένα στεφάνι από κεριά στο κεφάλι της. Κάθε μία από τις υπηρέτριες της κουβαλάει ένα κερί. Τα αγόρια ντύνονται, επίσης, με λευκά φορέματα, κουβαλούν ξύλινα αστέρια και έχουν ψηλούς, χάρτινους κώνους στα κεφάλια τους. Τελευταία εμφανίζονται τα ξωτικά των Χριστουγέννων, κρατώντας μικρά φαναράκια.
Παλαιότερα, υπήρχε ένας διαγωνισμός για την ετήσια Λουσία, που γινόταν μεγάλο θέμα στην τηλεόραση, στις εφημερίδες και στα σχολεία, θεσμός, όμως, που καταργήθηκε πλέον, διότι κάθε σουηδικό σχολείο επιλέγει την Λουσία του μέσω κλήρωσης.
Η προέλευση της παράδοσης είναι δύσκολο να προσδιοριστεί και υπάρχουν δύο ερμηνείες. Η πρώτη ανάγεται στη μάρτυρα Αγία Λουκία των Συρακουσών (πέθανε το 304). Η δεύτερη στον σουηδικό θρύλο της Λουκίας (η γνωστή σε εμάς Λίλιθ), της πρώτης γυναίκας του Αδάμ. Λέγεται ότι συναναστράφηκε με τον Διάβολο και ότι τα παιδιά της είναι αόρατα κολαστήρια. Το όνομα της Λουσία συσχετίζεται τόσο με τη λέξη «φως» (Lux) όσο και με τον Εωσφόρο (Lucifer).
Φινλανδία – Χριστουγεννιάτικες αγορές (Joulumarkkinat)
Στο πρόσφατο ταξίδι μου στη Φινλανδία, αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση είναι το πόσες χριστουγεννιάτικες αγορές έχουν. Αυτό που έμαθα είναι ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές αποτελούν μια παλαιά και αγαπημένη φινλανδική παράδοση. Σε αυτές, μπορείς να βρεις παραδοσιακό φαγητό, όπως φινλανδικά χοτ ντογκ και παραδοσιακές πίτες, παραδοσιακά γλυκά, όπως χριστουγεννιάτικα brownies και φινλανδικά αρτοσκευάσματα και χειροποίητες κατασκευές. Η ατμόσφαιρα είναι μαγική, με το χιόνι και το ντεκόρ να σε ταξιδεύουν στον κόσμο των αγαπημένων μας παιδικών χριστουγεννιάτικων ταινιών και την ατμόσφαιρα να μυρίζει ζεστό φαγητό και κανέλα από το παραδοσιακό αρωματικό τους κρασί, δίπλα από τα μαγαζάκια που τα πωλούν. Η μεγαλύτερη χριστουγεννιάτικη αγορά στην Φινλανδία βρίσκεται στο Ελσίνκι, στην κεντρική πλατεία.
Ουκρανία – Το δείπνο των 12 πιάτων
Η παραμονή των Χριστουγέννων στην Ουκρανία περιλαμβάνει οικογενειακές συναθροίσεις, το λεγόμενο «Ιερό Δείπνο» (Sviata Vecheria). Εορτασμοί ξεκινούν με την εμφάνιση του πρώτου αστεριού, όμως οι προετοιμασίες ξεκινούν από το χάραγμα της παραμονής. Στο τραπέζι σερβίρονται 12 πιάτα, που συμβολίζουν τους 12 αποστόλους. Το κύριο πιάτο του δείπνου ονομάζεται Kutia (που είναι βραστό σιτάρι, ανακατεμένο με παπαρουνόσπορο και μέλι). Αναπόσπαστο κομμάτι του δείπνου είναι το χριστουγεννιάτικο ψωμί (Kolach), που είναι ένα ελαφρώς γλυκό ψωμί, μακρόστενο, με τρεις στρογγυλές πλεξούδες, ενώ στη μέση του τοποθετούν ένα κερί.
Ρωσία – Χριστουγεννιάτικη μαντεία
Αν και η μαντεία δεν γίνεται ανεκτή από τη ρωσική ορθόδοξη εκκλησία, αυτή είναι μία παράδοση που ξεκίνησε στους παγανιστικούς χρόνους στη Ρωσία. Συγκεκριμένα, η περίοδος από τις 6 (παραμονή Χριστουγέννων με το παλαιό ημερολόγιο) έως τις 19 Ιανουαρίου (Θεοφάνεια με το παλαιό ημερολόγιο) θεωρείται η καλύτερη στιγμή για να προβλέψει κάποιος το μέλλον.
Νεαρά, ανύπαντρα κορίτσια συγκεντρώνονται σε κάποιο σπίτι, φορώντας τα νυχτικά τους, χωρίς κοσμήματα και μακιγιάζ και χρησιμοποιούν παλιές, παραδοσιακές τεχνικές για να προβλέψουν μελλοντικά γεγονότα, όπως η ημερομηνία του γάμου τους, ο μελλοντικός τους σύζυγος και πόσα παιδιά θα αποκτήσουν.
Απαγορεύεται να σταυρώσουν τα πόδια ή τα χέρια τους, καθώς θα επηρεάσουν την ακρίβεια της πρόβλεψης. Ο πιο αποτελεσματικός αλλά συνάμα επικίνδυνος τρόπος, θεωρείται η χρήση των τριών καθρεφτών. Τοποθετούν τρεις καθρέφτες και το κορίτσι κάθεται κάτω μπροστά στον μεσαίο καθρέφτη με τα μαλλιά της λυτά, με αποτέλεσμα να βλέπει την αντανάκλασή της στους πλαϊνούς καθρέφτες. Σβήνουν τα φώτα και τοποθετούν ένα κερί ανάμεσα στο κορίτσι και στον κεντρικό καθρέφτη. Το κορίτσι περιμένει να φτάσουν τα μεσάνυχτα και καλεί τον μελλοντικό της σύζυγο. Λέγεται ότι βλέπει την σιλουέτα κάποιου άντρα μέσα στον καθρέφτη και πως αυτός θα είναι ο μελλοντικός της άντρας. Μόλις τον δει, του φωνάζει να χαθεί και η εικόνα χάνεται από τον καθρέφτη.
Άλλα δημοφιλή μάγια γίνονται με κλωστές, κεριά και παλιές εφημερίδες. Επίσης, δημοφιλής μέθοδος είναι ακριβώς τα μεσάνυχτα τα κορίτσια να βγαίνουν στους δρόμους και να ρωτά το καθένα το όνομα του πρώτου άντρα που βλέπει και πιστεύεται πως αυτό θα είναι το όνομα του μελλοντικού της άντρα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Lucia Tradition: What does midwinter have to do with white gowns and candles? It’s Swedish Lucia!, sweden.se, διαθέσιμο εδώ
- 15 Christmas Traditions Only Germans Will Understand, theculturetrip.com, διαθέσιμο εδώ
- 8 Christmas Traditions in Italy, citywonders.com, διαθέσιμο εδώ
- Saint Nicholas Day, hamburg.com, διαθέσιμο εδώ
- The Legend of La Befana, italiarail.com, διαθέσιμο εδώ
- Ukrainian Christmas Traditions, ukraine.ua, διαθέσιμο εδώ
- 12 Traditional Ukrainian Dishes for Sviat Vechir, svccoakville.com, διαθέσιμο εδώ
- Christmas season fortune telling – Russian style, rbth.com, διαθέσιμο εδώ
