Της Φένιας Γιαννακοπούλου,
«Κράτος»-«Έθνος»: Παρά τη συχνότατη χρήση τους ως ταυτόσημων, οι εν λόγω λέξεις αποδίδουν δύο διακριτές έννοιες. Κατά τον κλασικό ορισμό, κράτος είναι κάθε νομικό πρόσωπο με αυτοδύναμη εξουσία, στο οποίο έχει οργανωθεί λαός μόνιμα εγκατεστημένος σε ορισμένη χώρα. Έθνος, αντιθέτως, θεωρείται κάθε σύνολο ανθρώπων με κοινή εθνική συνείδηση. Από τους ανωτέρω ορισμούς μπορούμε σχετικά εύκολα να συναγάγουμε τη βασική διαφορά μεταξύ κράτους και έθνους, η οποία έγκειται στο γεγονός ότι, ενώ η εθνική συνείδηση του έθνους δομείται από υποκειμενικά –κατά βάση– στοιχεία (κοινός πολιτισμός, κοινά συμφέροντα), απαραίτητη για τη στοιχειοθέτηση κράτους είναι η συρροή συγκεκριμένων αντικειμενικών στοιχείων (λαός, επικράτεια, αυτοδύναμη εξουσία, οργάνωση σε νομικό πρόσωπο). Όσοι αμφισβήτησαν ενδόμυχα τη χρησιμότητα της προηγηθείσας ανάλυσης, θα διαπιστώσουν σύντομα ότι θα τους βοηθήσει στην κατανόηση του ζητήματος που θα μας απασχολήσει στο παρόν άρθρο.
Σε απόσταση αρκετών ναυτικών μιλίων από τη χώρα μας, συναντούμε δύο, όχι ιδιαιτέρως δημοφιλή, παραδείγματα έθνους, τις νήσους Cook και το Niue. Ελλείψει διεθνούς αναγνώρισής τους ως κράτη, αμφότερες οι χώρες αυτοπροσδιορίζονται ως αυτοδιοικούμενα έθνη, καίτοι εξακολουθούν να τελούν σε σχέση «ελεύθερης σύνδεσης» με τη Νέα Ζηλανδία. Τον Σεπτέμβριο του 2022, λαμβάνει χώρα στη Washinghton η πρώτη Σύνοδος Κορυφής των ηγετών των νήσων του Ειρηνικού, με τον Πρόεδρο των Η.Π.Α., Joe Biden. Οι διήμερες διαπραγματεύσεις λήγουν με τη διαμόρφωση και την υπογραφή μίας διακήρυξης 11 σημείων, η οποία θέτει τις βάσεις για περαιτέρω συνεργασία των χωρών του Ειρηνικού με τις Η.Π.Α., ιδίως επί ζητημάτων σχετικών με την κλιματική αλλαγή, την οικονομική ανάπτυξη, την αντιμετώπιση καταστροφών, την παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και την ασφάλεια.
Σε ένα από τα σημεία αυτής της ιστορικής σημασίας διακήρυξης αποτυπώνεται η δέσμευση του ίδιου του Προέδρου Biden για αναγνώριση των νήσων Cook και του Niue ως κυρίαρχων κρατών, η οποία εντάσσεται σε μία ευρύτερη στρατηγική δημιουργίας συμμαχιών στην περιοχή του Νότιου Ειρηνικού. Όπως ήταν αναμενόμενο, η προοπτική απομάκρυνσης των ανωτέρω περιοχών από τη σφαίρα επιρροής της Νέας Ζηλανδίας ενέτεινε την ήδη αυξημένη ανησυχία της Κίνας. Αξίζει να σημειωθεί ότι, λίγους μήνες πριν την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ Η.Π.Α. και των χωρών του Νότιου Ειρηνικού, οι τελευταίες είχαν απορρίψει την πρόταση για σύναψη μίας, εξίσου ευρέως περιεχομένου, σύμβασης, την οποία τους είχε υποβάλει ο Κινέζος Υπουργός Εξωτερικών, Wang Yi. Ο Πρωθυπουργός των νήσων Cook, Mark Brown, αντιμετωπίζοντας με συγκρατημένη ευχαρίστηση τις εξελίξεις, δήλωσε στα διεθνή μέσα ότι συμμερίζεται μεν τις γεωπολιτικής φύσης ανησυχίες, εντούτοις είναι πεπεισμένος ότι η νέα συνεργασία με τις Η.Π.Α. θα είναι πλήρως συμβατή με τους υφιστάμενους διπλωματικούς δεσμούς της χώρας του με την Κίνα.
Στο πλαίσιο των διμερών επαφών που ακολούθησαν την υπογραφή του συμφώνου, ο απεσταλμένος των Η.Π.Α. στη Νέα Ζηλανδία, Thomas Udall, πραγματοποίησε επίσημη τριήμερη (12–15 Δεκεμβρίου) επίσκεψη στην πρωτεύουσα των νήσων Cook, Rarotonga, προκειμένου να δρομολογήσει, από κοινού με τους εκπροσώπους της κυβέρνησης της χώρας, όλες τις, αναγκαίες για την υλοποίηση των δεσμεύσεων του Αμερικανού Προέδρου, διαδικασίες. Έμπειροι αναλυτές εξηγούν ότι πίσω από την πρωτοφανή επιθυμία των Η.Π.Α. για επίσπευση της θέσης σε ισχύ της σύμβασης κρύβεται η ανάγκη άμεσης ένταξης χωρών του Φόρουμ των Νήσων του Ειρηνικού τόσο στην QUAD, την αμυντική συμμαχία Η.Π.Α., Αυστραλίας, Ινδίας και Ιαπωνίας, όσο και με στην Νοτιοανατολική Ασιατική Ένωση (ASEAN).
Για ακόμη μία φορά γινόμαστε θεατές ενός σκληρού αγώνα επιβίωσης και εμπέδωσης κυριαρχίας. Παρότι δεν μπορεί να λεχθεί με βεβαιότητα αν νικητής θα είναι ο αετός ή η τίγρης, το σίγουρο είναι ότι τα κράτη που πίστεψαν ότι θα αναγνωριστούν ως αυτοδύναμα θα δουν το όνειρο να μετατρέπεται σε ατέρμονο εφιάλτη καταπίεσης και ετεροκαθορισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- U.S confirms recognition of the Cook Islands as a sovereign state, Pina, διαθέσιμο εδώ
- United States to recognise NZ-realm countries Cook Islands and Niue as ‘sovereign states’, Stuff, διαθέσιμο εδώ
- Pacific leaders sign US declaration, New Zealand supports US recognition of Cook Islands and Niue, Stuff, διαθέσιμο εδώ
- US, Pacific Island Leaders Reach Partnership Deal at Historic Summit, VOA, διαθέσιμο εδώ
- U.S. DIPLOMATIC ENVOY VISITS THE COOK ISLANDS, Ministry of Foreign Affairs and Immigration Government of the Cook Islands, διαθέσιμο εδώ
