Του Σωκράτη Κατσαρού,
Το 1911-1912 η επανάσταση Xinhai, γνωστή στη διεθνή ιστοριογραφία ως η Κινεζική Επανάσταση του 1911, οδήγησε στην ανατροπή της Δυναστείας Τσινγκ και στον τερματισμό της επί χιλιετιών κυριαρχίας αυτοκρατορικών δυναστειών. Η πτώση της δυναστείας έφερε τεκτονικές αλλαγές στην ασιατική χώρα, καθώς η μετάβαση από τη μοναρχία στη δημοκρατία δεν ήταν ομαλή, λόγω των προσωπικών φιλοδοξιών των ισχυρών στρατιωτικών ηγετών που έμειναν γνωστοί ιστορικά ως οι «Πολέμαρχοι».
Συγκεκριμένα, το 1912 ιδρύθηκε η Δημοκρατία της Κίνας από τον Sun Yat-sen, πρωτεργάτη της επανάστασης, ο οποίος προσπάθησε να εκσυγχρονίσει την αχανή χώρα στα πρότυπα των ισχυρών δυτικών δυνάμεων και της Ιαπωνίας. Όμως, η εφαρμογή του νέου πολιτεύματος μόνο εύκολη δεν ήταν, καθώς ο Sun Yat-sen βρέθηκε αντιμέτωπος με τον επικεφαλής του σύγχρονου «Βόρειου Στρατού» (Beiyang) Yuan Shikai. Ο Yuan Shikai έγινε ο πρώτος Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κίνας μετά από έναν συμβιβασμό που είχε γίνει με τον Sun Yat-sen, καθώς ήταν εκείνος που εξανάγκασε τη Δυναστεία των Τσινγκ να παραιτηθεί, λόγω του ελέγχου που ασκούσε στον στρατό. Όμως, ο Yuan Shikai σκόπευε να αποκαταστήσει τη μοναρχία στην Κίνα, ιδρύοντας τη δική του δυναστεία.
Παρότι αρχικά κατάφερε να περιθωριοποιήσει το Κινεζικό Εθνικιστικό Κόμμα (Γκουό-μιν-τάνγκ), του οποίου επικεφαλής ήταν ο Sun Yat-sen, αναγκάστηκε τελικά να παραιτηθεί το 1916, καθώς πολλοί ανώτατοι αξιωματικοί που ήταν διορισμένοι σε διάσπαρτες επαρχίες είχαν ξεσηκωθεί εναντίον του ήδη από το 1915, λόγω της αναποτελεσματικής σχεδόν μειοδοτικής εξωτερικής πολιτικής του απέναντι στις διεκδικήσεις των Ιαπώνων. Η παραίτησή του και ο θάνατός του το ίδιο έτος είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία διαφόρων φατριών εντός του Βόρειου Στρατού και την είσοδο της Κίνας σε μια νέα περίοδο χάους και αστάθειας, την «Περίοδο των Πολέμαρχων».
Οι Πολέμαρχοι ήταν οι αξιωματικοί που πίεσαν με την ανταρσία τους σε παραίτηση τον Yuan Shikai και είχαν επιβάλει την κυριαρχία τους στο μεγαλύτερο μέρος της Κίνας. Τα κίνητρά τους ποικίλουν ανάλογα με τις δυνατότητές τους, άλλοι είχαν φιλοδοξίες παρόμοιες του Yuan Shikai, ενώ άλλοι επιθυμούσαν έλεγχο σε τοπικό επίπεδο. Οι κυριότεροι πολέμαρχοι και οι περιοχές στις οποίες κυριαρχούσαν ήταν οι εξής: Στα βορειοανατολικά ο Zhang Zuolin επικρατούσε στην επαρχία Fengtian, o Chang Hsun και ο Chang Tsung-ch’ang στην ανατολική παράκτια προς την Κίτρινη θάλασσα επαρχία Shandong και o Yan Xishan στην ανατολική επαρχία Shanxi. Στην ενδοχώρα, κυριαρχούσαν ο Feng Kuo-chang στην επαρχία Gansu, ο Tuan Chi-jui στην επαρχία Anhui και ο Wu Peifu στην κεντρική επαρχία Hubei. Στα ανατολικά, ο Sun Chuan-Fang έδρευε στην παράκτια προς την Ανατολική Σινική θάλασσα περιοχή Fujian-Zhejiang-Jiangxi. Στα βόρεια κυριαρχούσε ο Feng Yuxiang στην περιοχή Suiyuan, που είναι η σημερινή αυτόνομη περιοχή της Εσωτερικής Μογγολίας, και στα Δυτικά στην Xinjiang υπήρχε η βάση του Yang Zengxin.
Οι περιοχές που ήλεγχαν δεν ήταν χαραγμένες με κάποιου είδους σύνορο και οι καταπατήσεις μεταξύ τους ήταν συχνές. Τα εδάφη που διεκδικούσαν συνήθως αφορούσαν σιδηροδρομικούς κόμβους, απαραίτητους για τον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων τους. Πρόκειται για έναν ακήρυχτο εμφύλιο πόλεμο όπου δεν υπήρχαν ξεκάθαρα στρατόπεδα και οι συμμαχίες άλλαζαν ραγδαία. Μάλιστα, το 1917 ο έκπτωτος ανήλικος αυτοκράτορας Pu Yi αποκαταστάθηκε για λίγο στον θρόνο από τον πολέμαρχο Chang Hsun, αποδεικνύοντας ότι η εξάλειψη της μοναρχίας και η εγκαθίδρυση ενός κοινοβουλευτικού πολιτεύματος που είχε επιβληθεί το 1912 δε μπορούσε να διαρκέσει για πολύ.
Παράλληλα, από το 1911 και μετά η Κίνα έχασε τον έλεγχο του Θιβέτ, καθώς και της Εξωτερικής Μογγολίας και της Τουβά, που πέρασαν υπό τη σφαίρα επιρροής της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και της μετέπειτα νεοσύστατης Ε.Σ.Σ.Δ. Παράλληλα, οι Ιάπωνες, εκμεταλλευόμενοι τον κατακερματισμό της Κίνας, προσπάθησαν ήδη από το 1915 να διεκδικήσουν τις παράκτιες κινεζικές πόλεις που ήταν υπό γερμανικό έλεγχο, τις οποίες και πήραν τον Μάιο του 1919 με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Αυτή η απόφαση εξόργισε εκατομμύρια Κινέζους τόσο στη χώρα, όσο και στη διασπορά, και στις 4η Μαΐου του 1919, χιλιάδες Κινέζοι πραγματοποίησαν συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Tienanmen (Πύλη της Ουράνιας Ειρήνης) τόσο ενάντια στις Μεγάλες Δυνάμεις, όσο και προς τους πολέμαρχους, οι οποίοι είχαν συνεργασία τόσο με τους Ιάπωνες, όσο και με τις Δυνάμεις της Entente. Μέσα σε αυτό το εκρηκτικό κλίμα οργής, απογοήτευσης και απόγνωσης, δύο πολιτικές παρατάξεις αναδείχθηκαν, η μία ήταν το ανανεωμένο Κινεζικό Εθνικιστικό Κόμμα και η άλλη ήταν το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα.
Το Κινεζικό Εθνικιστικό Κόμμα από τη μία πλευρά, είχε εκδιωχθεί από πολλές περιοχές της Κίνας από τους διαδόχους του Yuan Shikai στον Βόρειο Στρατό, χάνοντας αρκετούς υποστηρικτές. Από τα γεγονότα 1919 και μετά, όμως, άρχισε να ανασυντάσσεται στη Νότια Κίνα με έδρα την Guangzhou, με αρχηγούς τους Sun Yat-sen και τον Chiang Kai-Shek, που είχαν γνωριστεί στην Ιαπωνία πριν μερικά χρόνια. Ο Chiang Kai-Shek ήταν ο στρατιωτικός ηγέτης του Κόμματος και στάλθηκε στη Σοβιετική Ένωση για να προσεγγίσει τους Μπολσεβίκους και να μάθει νέες στρατιωτικές τακτικές του ισχυρού και νεοφώτιστου Κόκκινου Στρατού, καθώς και την πολιτικό-κοινωνική οργάνωση της Ε.Σ.Σ.Δ.
Η Σοβιετική Ένωση, βλέποντας την αυξημένη Ιαπωνική επιρροή στους Κινέζους πολέμαρχους, επεδίωκε να βρει συμμάχους στην Κίνα ώστε να αποτραπεί η Ιαπωνική διείσδυση στην ηπειρωτική Κίνα. Η προσέγγισή της με τον πολέμαρχο Wu Peifu δεν ήταν πετυχημένη και τελικά προσέγγισε το Κουόμινταγκ, στέλνοντας κατασκόπους και στρατιωτικούς συμβούλους με γνωστότερο τον Mikhail Markovich Gruzenberg “Borodin“, να βοηθήσουν τον Sun Yat-sen να αντιμετωπίσει τους Πολέμαρχους. Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα από την άλλη, αναδείχθηκε από τα γεγονότα της 4ης Μαΐου, και πολλά μέλη του, πρώην Κινέζοι εργάτες, δούλεψαν σε ρωσικά εργοστάσια, και μετέπειτα πήγαν ως εθελοντές στον Κόκκινο Στρατό. Εμπνευσμένοι από τις ιδέες του μαρξισμού και του λενινισμού, τα μέλη του, μεταξύ αυτών οι Chen Duxiu, ο Li Dazhao και ο Mao Zedong, ίδρυσαν επίσημα το κόμμα στη 1 Ιουλίου του 1921 στη Σαγκάη. Όμως, η Σαγκάη ήταν υπό διεθνή έλεγχο των Μεγάλων Δυνάμεων και νικητών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και οδήγησε τα μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας να καταφύγουν δυτικά της Σαγκάης στην Jiaxing για να μη συλληφθούν από τη γαλλική αστυνομία. Εκεί μπορούσαν να οργανωθούν καλύτερα και να κερδίσουν υποστηρικτές από τις εξαθλιωμένες αγροτικές κοινωνίες της ενδοχώρας.
Το 1923, οι Σοβιετικοί διείσδυσαν ακόμη περισσότερο στην Κίνα και προσπάθησαν για να νικήσουν τους πολέμαρχους και την κυβέρνηση του Βορείου Στρατού στο Πεκίνο να ενώσουν τις δυνάμεις των κινέζων εθνικιστών και κομμουνιστών. Το 1924, τελικά, οι δύο πολιτικές και ιδεολογικές παρατάξεις συνεννοήθηκαν και δημιούργησαν το Ηνωμένο Μέτωπο με σκοπό την ενοποίηση της Κίνας και την εκδίωξη όσων εκπροσωπούσαν τα συμφέροντα των Ιαπώνων και των Δυτικών δυνάμεων. Στο Ηνωμένο Μέτωπο εντάχθηκαν και ορισμένοι πολέμαρχοι που ήταν εχθρικοί στον Βόρειο Στρατό του Πεκίνου ή καιροσκόποι. Ο Εθνικιστικός Στρατός, με τη στήριξη των Κομμουνιστών ανταρτών και των Σοβιετικών στρατιωτικών ειδικών, ξεκίνησε το 1926 την περίφημη Βόρεια Εκστρατεία κατά της φιλικής προς την Ιαπωνία κυβέρνησης του Πεκίνου.
Η εκστρατεία ήταν ιδιαίτερα αιματηρή, καθώς τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα παρέταξαν εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες στις μάχες που έγιναν σε όλη την κινεζική επικράτεια, προκαλώντας απίστευτες φρικαλεότητες, μεταξύ αυτών και η βεβήλωση του Ναού των Shaolin από τον Εθνικιστικό Στρατό το 1928. Το ίδιο έτος, η κυβέρνηση του Βορείου Στρατού έπεσε και το Ηνωμένο Μέτωπο επικράτησε, βάζοντας τέλος στην εποχή κυριαρχίας των Πολέμαρχων. Όμως, αμέσως μετά, το Ηνωμένο Μέτωπο «έσπασε», με αποτέλεσμα έναν νέο μεγαλύτερης κλίμακας εμφύλιο πόλεμο δύο φάσεων, που τελείωσε το 1949 με νίκη των κομμουνιστών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Huang, Zhangkai, Miao, Meng, κ.ά., (2021),Warlords, State Failures, and the Rise of Communism in China, Διαθέσιμο εδώ
- chandao.co.uk, Why the Shaolin Temple was burned in 1928, Διαθέσιμο εδώ
- nisis.weebly.com, The Warlord era 1916-1927, Διαθέσιμο εδώ
