Του Μενέλαου Γιώτη,
Το ιστορικό
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.) ιδρύθηκε το 1983 από την πρώτη Κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου, με Υπουργό Υγείας τότε τον Γεώργιο Γεννηματά, στα πλαίσια μεταρρύθμισης και αναβάθμισης της δημόσιας υγείας και της λειτουργικής ενοποίησης των δημόσιων υποδομών περίθαλψης. Η σχετική νομοθετική παρέμβαση στηρίχθηκε τόσο από τους βουλευτές του ΠΑ.ΣΟ.Κ., που αποτελούσαν την κυβερνητική πλειοψηφία, όσο και από τους βουλευτές της ευρύτερης Αριστεράς. Η αξιωματική αντιπολίτευση –που ήταν τότε η Νέα Δημοκρατία– καταψήφισε το σχετικό νομοσχέδιο, καθώς υποστήριξε πως η κυβέρνηση θα δημιουργούσε ένα σύστημα υγείας σοβιετικού τύπου.
Σκοπός του Ε.Σ.Υ. ήταν η ιατροφαρμακευτική και νοσηλευτική κάλυψη των αναγκών του ελληνικού πληθυσμού και όλων όσοι διαμένουν στην Ελλάδα μέσω της παροχής δωρεάν υπηρεσιών. Οι υπηρεσίες υγείας οφείλουν να παρέχονται απρόσκοπτα και ισότιμα σε όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από την οικονομική, κοινωνική και επαγγελματική τους κατάσταση, μέσα από ένα ενιαίο και αποκεντρωμένο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Αιχμή του συστήματος ήταν η δημιουργία Κέντρων Υγείας, περιφερειακών και νομαρχιακών Νοσοκομείων στην Ελλάδα.
Δομή, χαρακτηριστικά και παροχές του Ε.Σ.Υ.
Το Ε.Σ.Υ. χαρακτηρίζεται από την ισότιμη παροχή και χρηματοδότηση υπηρεσιών υγείας με πλήρη κάλυψη του πληθυσμού, από την ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, την αποκέντρωση του σχεδιασμού και τη βελτίωση της οργάνωσης των υπηρεσιών υγείας. Το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης θεωρείται ο κύριος υπεύθυνος για την ανάπτυξη των πολιτικών υγείας στην Ελλάδα, ενώ οι υπηρεσίες υγείας του Ε.Σ.Υ. υπάγονται διοικητικά σε περιφέρειες (ΔΥΠε). Η χρηματοδότηση του συστήματος υγείας γίνεται μέσω ενός μεικτού συστήματος. Οι κύριοι πόροι είναι η γενική φορολογία, η κοινωνική ασφάλιση και οι ιδιωτικές δαπάνες. Οι ιδιωτικές δαπάνες για την υγεία ανέρχονται περίπου στο 43% του συνόλου των δαπανών. Η πρωτοβάθμια φροντίδα παρέχεται από τα Νοσοκομεία, από τα Κέντρα Υγείας και από τους ασφαλιστικούς φορείς. Οι υπηρεσίες των Νοσοκομείων και των Κέντρων Υγείας χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό και οι εργαζόμενοι σε αυτές αμείβονται με μισθό, ενώ στην περίπτωση των εργαζομένων στα ασφαλιστικά ταμεία, αυτοί πληρώνονται από το ίδιο το ταμείο.
Η ανήθικη, αδίστακτη και συνεχόμενη προσπάθεια απαξίωσης του Ε.Σ.Υ. από τις συντηρητικές δυνάμεις
Η αρχή της διάλυσης του Ε.Σ.Υ. ξεκίνησε με τον πιο έντονο τρόπο στα χρόνια του μνημονίου. Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας, ιδίως την περίοδο διακυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά, αντιπροσωπεύουν με τον πιο εμφανή τρόπο ότι το Ε.Σ.Υ. δεν ήταν απλά μια παράπλευρη απώλεια των μνημονικών πολιτικών, αλλά αποτέλεσε ιδεολογικοπολιτικό στόχο, έτσι ώστε στην ουσία να διαλυθεί και να μετατραπεί σε πεδίο κερδοφορίας των εμπόρων της ζωής, δηλαδή των ιδιωτών. Να αποτελέσει, με λίγα λόγια, ένα ακόμα πεδίο κερδοφορίας του ιδιωτικού τομέα. Εδώ, πρέπει να επισημάνουμε κάτι πολύ σημαντικό.
Η συντηρητική δεξιά παράταξη της ΝΔ όχι απλώς δεν στήριξε ποτέ τη δημιουργία του Ε.Σ.Υ., αλλά με την πρώτη ευκαιρία που της παρουσιάστηκε δε δίστασε να το αμφισβητήσει ευθέως, προτάσσοντας ως λύση τη σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, και η Τρόικα ήταν ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της στρατηγικής αυτής. Μόνο την περίοδο 2012–2015, το δυναμικό του Ε.Σ.Υ. μειώθηκε κατά δεκάδες χιλιάδες εργαζομένους, αλλά, επιπλέον, μειώθηκε σημαντικά και η χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό. Πολλοί υγειονομικοί, γιατροί, νοσηλευτές είτε τέθηκαν σε διαθεσιμότητα είτε απολύθηκαν. Το αποκορύφωμα, για εκείνη την περίοδο, ήταν το ντροπιαστικό για το Ε.Σ.Υ. μέτρο του πεντάευρου, που επιβλήθηκε από τον τότε Υπουργό Υγείας Άδωνι Γεωργιάδη, καθώς και η καθολική απαγόρευση στους ανασφάλιστους να έχουν πρόσβαση στις –όποιες δωρεάν– υπηρεσίες υγείας είχαν απομείνει από το ετοιμόρροπο Ε.Σ.Υ.
Η ολοκλήρωση του σχεδίου για τη διάλυση και τον τεμαχισμό του Ε.Σ.Υ., εν τέλει, αποτράπηκε από τις αρχές του 2015 με την αλλαγή της κυβέρνησης. Η νέα κυβέρνηση του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., με Υπουργό Υγείας τον Ανδρέα Ξανθό, όχι μονό κατάφερε να συγκρατήσει την προηγούμενη πολιτική στρατηγική, αλλά και να την αλλάξει εντελώς. Αρχικά, κατήργησαν το –γελοίο– μέτρο του πεντάευρου και έδωσαν ξανά ελεύθερη πρόσβαση στους ανασφάλιστους στις υπηρεσίες του Ε.Σ.Υ. Και, δεύτερον, μέχρι τον Ιούλιο του 2019 –και με τη χώρα εκτός μνημονίων– στηρίχθηκε η πρωτοβάθμια υγεία και έγιναν πάνω από 15.000 προσλήψεις υγειονομικών, κυρίως γιατρών.
Ο νέος νόμος για το Ε.Σ.Υ.
Με την εκ νέου ανάληψη της εξουσίας από τη ΝΔ και Πρωθυπουργό τον Κυριάκο Μητσοτάκη, το Ε.Σ.Υ. ήταν ξανά και επίσημα ένας από τους βασικούς στόχους για να ιδιωτικοποιηθεί. Με την πανδημία που ξεσπά το 2019, και στην Ελλάδα λαμβάνει χώρα στις αρχές του 2020, το σχέδιο της κυβέρνησης αναγκάζεται να αναβληθεί ή και να ματαιωθεί, αν κρίνει κανείς πως η πανδημία από μόνη της αποδόμησε πλήρως τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη, τουλάχιστον για την υγεία. Και αυτό, διότι τα δημόσια συστήματα υγείας αποτέλεσαν τη μοναδική –και πιο αποτελεσματική– επιλογή των λαών, για να προστατευτούν από τον ιό. Όλες οι πολιτικές ηγεσίες των χωρών το αντιλαμβάνονται αυτό, είτε πρόκειται για προοδευτικές είτε για συντηρητικές κυβερνήσεις και προχωρούν σε σχετικές μεταρρυθμίσεις. Το αντίθετο συνέβη στην Ελλάδα, καθώς έλαβε χώρα σταδιακά μέσα σε τρία χρόνια το εξής τρίπτυχο, υποχρηματοδότηση–υποτίμηση–ιδιωτικοποίηση. Ο τελευταίος νόμος για το Ε.Σ.Υ. αντικατοπτρίζει δύο πράγματα: πρώτα ότι η κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός είναι βαθιά ιδεοληπτικά νεοφιλελεύθεροι και δεύτερον ότι είναι υποκριτές. Όχι μόνο δε σέβονται στο ελάχιστο τους υγειονομικούς, που πάλεψαν και συνεχίζουν να παλεύουν με ανεπαρκή μέσα, αλλά με αυτό το νομοσχέδιο γυρίζουν το σύστημα υγείας πολλές δεκαετίες πίσω.
Είναι σίγουρο, λοιπόν, πως κανένας λαός δεν αξίζει να τον γυρνάνε δεκαετίες πίσω. Το Ε.Σ.Υ. γεννήθηκε από προοδευτική κυβέρνηση με ευρεία έως και συνταγματική πλειοψηφία, και διαχρονικά στηρίχθηκε από προοδευτικές κυβερνήσεις ανά δεκαετίες. Καταψηφίστηκε, αμφισβητήθηκε και λεηλατήθηκε από ακραίες συντηρητικές κυβερνήσεις, κυρίως του Αντώνη Σαμαρά και του Κυριάκο Μητσοτάκη. Στις ερχόμενες εκλογές, που θα γίνουν μέσα στο 2023, οι προοδευτικές δυνάμεις έχουν μια τεράστια ευθύνη. Μεταξύ άλλων, διακύβευμα είναι, φυσικά, και το Ε.Σ.Υ. Η συνεργασία της παράταξης που το δημιούργησε, της παράταξης που το στήριξε μετά και άλλων δυνάμεων στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο, μέσα από μια έντιμη προγραμματική σύγκλιση ενός προοδευτικού κυβερνητικού προγράμματος, κρίνεται κάτι παραπάνω από απαραίτητη, για να μπορέσει να υπάρξει μια πραγματική πολιτική αλλαγή. Μέχρι τότε, τον λόγο θα πάρει ο ελληνικός λαός, που, εν τέλει, θα επιβάλει τη βούλησή του και θα δώσει κυρίαρχα την εντολή για την αλλαγή ή όχι των πολιτικών συσχετισμών και την αλλαγή ή όχι της κυβέρνησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νύχτα στη Βουλή το νομοσχέδιο διάλυσης του ΕΣΥ, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κεφάλαιο δεύτερο: η δομή του συστήματος υγείας στην Ελλάδα. Διαφαινόμενες τάσεις και πολίτικες, Μιχάλης Χλέτσος, διαθέσιμο εδώ
