Της Ζαφειρίας Πολυχρονιάδου,
«Σου έφερα δυο παιδιά μου στα πόδια σου… Χάρισέ μου το κορίτσι!»
Όποιος έχει διαβάσει το διήγημα Το Αμάρτημα της Μητρός μου, σίγουρα θα θυμάται την άνωθεν φράση και πολύ περισσότερο την ανατριχιαστική σκηνή που η μάνα «παζαρεύεται» με τον Θεό τα δυο της αγόρια, για να αναρρώσει η μικρή Αννιώ. Ας πάρουμε, όμως, το διήγημα από την αρχή.
Ο αφηγητής ξεκινά το διήγημα συστήνοντας τη μικρή αδερφή της οικογένειας, την Αννιώ. Ήταν η «χαϊδεμένη» της οικογένειας και η αδυναμία της μητέρας τους και, μάλιστα, λόγω της φιλασθένειάς της απολάμβανε την αμέριστη προσοχή και φροντίδα της μητέρας. Όταν, όμως, επιδεινώθηκε η κατάσταση της υγείας της και τα όποια ιατρικά μέσα της εποχής δεν απέδωσαν καρπούς, η μητέρα μαζί με όλα της τα παιδιά πήγαν στην εκκλησία, δίπλα στην εικόνα της Παναγίας έπρεπε να μείνουν για σαράντα μέρες, ώστε να γίνει καλά η Αννιώ. Σε αυτό, λοιπόν, το σκηνικό του ερέβους, της καταχνιάς και του μυστικισμού, ο μικρός Γιωργής θα αντικρίσει ένα αποτρόπαιο συμβάν, που θα αποτυπωθεί ανεξίτηλα στη μνήμη του. Η μητέρα, γονυπετής μπροστά στην εικόνα του Χριστού και κρατώντας τη μικρή Αννιώ και τα δυο αγόρια της, ζητά από τον Θεό να θεραπεύσει τη μικρή Αννιώ, ώστε να επιστρέψει σπίτι σώα, ως αντάλλαγμα μάλιστα χωρίς ίχνος ντροπής προσφωνεί να «πάρει» κοντά του έναν από τους γιους της. Ωστόσο, η Αννιώ δεν κατάφερε να θεραπευτεί και πέθανε.
Έπειτα, ο αφηγητής μάς ενημερώνει πως τα επόμενα χρόνια η μητέρα υιοθετούσε κορίτσια, τα οποία μεγάλωνε σαν να ήταν δικά της και στα οποία εναπόθετε όλο της τον χρόνο και την προσοχή, παραμελώντας τα τρία της αγόρια. Μέχρι που χρόνια αργότερα, ο Γεώργιος θα επιστρέψει από τις σπουδές του στο εξωτερικό και θα ανακαλύψει το μυστικό, που βάραινε για πολλά χρόνια τη μητέρα του, το αμάρτημα για το οποίο οι «Ερινύες» δεν έπαψαν να την καταδιώκουν. Το αμάρτημα αυτό δεν είναι άλλο από το πλάκωμα του μωρού της, όταν κοιμόταν. Ο τραγικός αυτός θάνατος του μικρού κοριτσιού θα στοιχειώσει και θα καθηλώσει ψυχικά τη μητέρα για όλη της τη ζωή, σε τέτοιο σημείο που την εξιλέωσή της θα επιζητά μέσα από την ανατροφή πολλαπλών κοριτσιών, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της.
Η μητέρα του Βιζυηνού αποτελεί, πράγματι, μια αρκετά ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, που αναμφίβολα δεν άφηνε τον ίδιο τον Ζίγκμουντ Φρόυντ αδιάφορο. Πρόκειται για μια γυναίκα που δεν κατορθώνει να απαλλαχθεί από τις ενοχές της ούτε μέσω των συμβατικών τρόπων της χριστιανικής θρησκείας, ούτε μέσα από τον διάλογο με τον γιο της, αλλά ούτε ύστερα από τη συγχώρεση του ίδιου του Πατριάρχη. Καμιά εξομολόγηση ή διαλογική μέθοδος φαίνεται να είναι αρκετή να απαλλάξει τη μητέρα από το βάρος της ενοχής της. Αντιθέτως, μοιάζει να επιλέγει να μείνει «παγιδευμένη» σε ένα τρομερό λάθος που πραγματοποίησε, ακολουθώντας πρακτικές, όπως η υιοθέτηση άλλων κοριτσιών ως υποκατάστατα της πρώτης κόρης, αλλά και η παραμέληση των ίδιων της των γιων. Φτάνει σε τέτοιο σημείο παράνοιας και διαστρέβλωσης της θείας έννοιας, που θα επιχειρήσει να «διαπραγματευτεί» με τον Θεό τους γιους της, για να γίνει καλά η μικρή Αννιώ.
«Τι να σε πω, παιδί μου! απήντησε τότε σύννους καθώς ήτον· ο Πατριάρχης είναι σοφός και άγιος άνθρωπος. Γνωρίζει όλαις ταις βουλαίς και τα θελήματα του Θεού, και συγχωρνά ταις αμαρτίαις όλου του κόσμου. Μα, τι να σε πω! Είναι καλόγερος. Δεν έκαμε παιδιά, για να μπορή να γνωρίση, τι πράγμα είναι το να σκοτώση κανείς το ίδιο το παιδί του!»
Ο Γεώργιος Μιχαηλίδης ή ο γνωστός σε όλους μας Γεώργιος Βιζυηνός (1849-1896), γεννήθηκε στη Βιζύη της Θράκης και από πολύ μικρός αντίκρισε το σκληρό πρόσωπο της ζωής, με τον θάνατο του πατέρα και της αδερφής του, όταν ήταν ήδη πολύ μικρός. Ύστερα, η μητέρα του θα ενστερνιστεί μια εμμονή, να υιοθετεί μικρά κορίτσια και να τα μεγαλώνει εις βάρος των γιων της εξαιτίας της ενοχής, που κουβαλούσε τόσα χρόνια από όταν πλάκωσε τη μικρή της κόρη κατά λάθος. Σε νεαρή ηλικία, η μητέρα του τον έστειλε να μαθητεύσει δίπλα σε έναν θείο του, ώστε να μάθει μια τέχνη, ενώ αργότερα εισήχθη σε Θεολογική Σχολή και ύστερα, κατέβηκε στην Αθήνα, για να σπουδάσει φιλολογία με τα έξοδα του Γεώργιου Ζαρίφη. Θα ακολουθήσουν και σπουδές στην ψυχολογία στην Γερμανία. Οι ψυχολογικές του σπουδές γίνονται αντιληπτές και από τους τίτλους των διηγημάτων του, οι οποίοι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν αινιγματικοί και μυστηριώδεις, καθώς διεγείρουν την περιέργεια του αναγνώστη, ως προς την ερμηνεία τους.
Τα τραγικά συμβάντα που βίωσε η οικογένειά του φαίνεται πως τον στιγμάτισαν, καθώς δεν λείπουν από τα διηγήματά του, όπως το Αμάρτημα της Μητρός, ο Ποίος ήτον ο Φονεύς του Αδερφού μου ή και το Μόνον της Ζωής του Ταξείδιον, τα οποία χαρακτηρίζονται αυτοβιογραφικά και φέρουν στοιχεία της ζωής του συγγραφέα. Ειδικότερα, σε κάθε ένα από αυτά, ο Βιζυηνός αντλεί τη θεματική από ένα οδυνηρό περιστατικό της ζωής του και το ξεδιπλώνει με την αφηγηματική πένα του. Στα διηγήματα αυτά, πέραν των προσωπικών του βιωμάτων, εντοπίζουμε λεπτομερή στοιχεία τόσο για την πατρίδα του, τη Βιζύη, όσο και για τις συνήθειες, τα βιώματα, τα ήθη και το σκεπτικό των ανθρώπων της εποχής εκείνης. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο Βιζυηνός μαζί με τον Παπαδιαμάντη πρεσβεύουν το είδος της ηθογραφίας, της περιγραφής της ζωής και των συνηθειών των ανθρώπων, που κατοικούσαν στην ύπαιθρο. Ακόμα, η πρωτοτυπία του Βιζυηνού δεν σταματά εδώ, καθώς στα διηγήματά του, άτομα που μέχρι προσφάτως βρίσκονταν στο περιθώριο όχι μόνο της λογοτεχνίας, αλλά και του κοινωνικού ιστού, όπως τα παιδιά και οι ψυχικά άρρωστοι αποκτούν λόγο και «φωνή», με την οποία αποτυπώνουν τις ενδόμυχες σκέψεις τους και συνδράμουν στην αφήγηση του έργου.
Το Αμάρτημα της Μητρός μου δημοσιεύθηκε το έτος 1883 στο λογοτεχνικό περιοδικό Εστία και αποτελεί το πρώτο διήγημα του συγγραφέα. Τόσο το ίδιο το διήγημά του, όσο και τα υπόλοιπα δεν έχαιραν της αναγνώρισης που τους άρμοζε, όταν κυκλοφόρησαν για πρώτη φορά, ενώ ο ίδιος αντιμετωπιζόταν με δυσπιστία από τους υπόλοιπους λογοτέχνες και ποιητές, που «συνασπίζονταν» στο ρεύμα της Νέας Αθηναϊκής Σχολής.
«Μην με μαλώσετε αν εμβαίνω με λερωμένα τσαρούχια εις το καθάριο σας κατώγι. Είμαι χωριατοπαίδι, καθώς γνωρίζετε, και έχω διανύσει μακρόν, πολύ μακρόν και λασπωμένον δρόμον…»
Η τελική κατάληξη αυτού του λογοτεχνικού ταλέντου, δυστυχώς, υπήρξε σύντομη και τραγική. Προσβλήθηκε από σύφιλη, που προκάλεσε τη σωματική, νοητική και ψυχική του κατάρρευση, σε σημείο που οι φίλοι του τον έκλεισαν στο Δρομοκαΐτειο, όπου και πέρασε τα υπόλοιπα τέσσερα χρόνια της ζωής του, μέχρι τον θάνατό του το 1896.
Η ζωή του Βιζυηνού ενέπνευσε και δύο σκηνοθέτες, τον Χριστόφορο Χριστοφή και τον Λάκη Παπαστάθη, ώστε να μεταπλάσουν τη ζωή του συγγραφέα σε κινηματογραφικά προϊόντα, τη Σιωπή των Αγγέλων (2000) και το Μόνον της ζωής του ταξείδιον (2001).
Το Αμάρτημα της Μητρός μου είναι ένα εκπληκτικό διήγημα, μια ιστορία γεμάτη μυστήριο, ήδη από τον τίτλο της. Ακόμα και ύστερα από την αποκάλυψη της αλήθειας και του μυστικού της μητέρας, ο αναγνώστης νιώθει το ενδιαφέρον του να μην τον «εγκαταλείπει», καθώς μένει να ανακαλύψει το πραγματικό «αμάρτημα» της μητέρας, αλλά και να ερμηνεύσει όχι μόνο τη στάση της, αλλά και τη «λογική» πάνω στην οποία δόμησε τη ζωή της, αλλά και συνάμα τη ζωή των γιων της. Ένα αφήγημα με άρτια πλοκή, σοκαριστικές σκηνές και χαρακτήρες γεμάτους βάθος…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ντοκιμαντέρ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΙΖΥΗΝΟΣ, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- Γεώργιος Βιζυηνός (1849-1896) – Βιογραφία, users.uoa.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γενιά του 1880 (Νέα Αθηναϊκή Σχολή), greek-language.gr, διαθέσιμο εδώ
