Της Κωνσταντίνας Στάμου,
Ο Μάιος του 1917 μπορεί να χαρακτηριστεί ως ζοφερός για την Ελλάδα. Ενώ πολεμικές συρράξεις και μάχες εκτυλίσσονταν σε διάφορα μέρη της χώρας, παρατηρείται η δημιουργία μιας κοινής τάσης των Συμμάχων προς την εκθρόνιση του βασιλιά Κωνσταντίνου. Φυσικά, κάτι τέτοιο θα απέδιδε πολεμικά πλεονεκτήματα στις Μεγάλες Δυνάμεις, αφού η υποστήριξή τους ευνοούσε τον Βενιζέλο, ο οποίος πολλάκις είχε αποδείξει ότι ήθελε να τις έχει δίπλα του. Η επικράτηση της ισχύος τους στην ελληνική επικράτεια και η διατήρηση της στρατιωτικής τους παρουσίας στο εσωτερικό της ήταν οι βασικότερες αφορμές. Στη Ρωσία ο Τσάρος εκθρονίζεται και στην εξουσία ανεβαίνει η κυβέρνηση Kerensky για τρεις μήνες (τέλη Ιουλίου–αρχές Νοεμβρίου 1917), με αντιδημοκρατικά πιστεύω, και συνασπίζεται με τους Συμμάχους. Η γραμμή υποστήριξης του Βενιζέλου, κατ’ αυτόν τον τρόπο, όλο και διογκώνεται.
Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί η εμφανής συμπάθεια του ανερχόμενου Γάλλου Πρωθυπουργού Briand προς το πρόσωπο του Βενιζέλου. Είχε ήδη προηγηθεί η γερμανο–βουλγαρική εισβολή και κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας. Τον Αύγουστο του 1916 έρχεται ένας μεγάλος διαχωρισμός της χώρας σε Παλαιά Ελλάδα, υπό βασιλική εξουσία, και σε κράτος της Θεσσαλονίκης, που βρίσκεται βενιζελική κατοχή, με επεκτατικές βλέψεις προς τον νότο και την Ανατολική Μακεδονία. Οι Μεγάλες Δυνάμεις εκδήλωναν φανερά την υποστήριξή τους προς τη κυβέρνηση του Βενιζέλου. Το κράτος της Θεσσαλονίκης στηριζόταν πάνω στις ηγετικές προσωπικότητες του Κρητικού πολιτικού, του Δαγκλή και του Κουντουριώτη. Η περίοδος διαχωρισμού της χώρας και η διακυβέρνησή της από δύο ξεχωριστές κυβερνήσεις θα μείνει γνωστή ως ο «Εθνικός Διχασμός». Στις 18 Νοεμβρίου 1916 επιχειρείται η κατάληψη της Αθήνας από τα γαλλικά στρατεύματα. Το γεγονός αυτό «γεννάει» τα Νοεμβριανά, δηλαδή την απόβαση συμμαχικού αγήματος στην Αθήνα, το οποίο καταλήγει σε σύρραξη με δεκάδες νεκρούς και διώξεις φιλοβενιζελικών.
Οι Σύμμαχοι ήρθαν αντιμέτωποι με οργανωμένη αντίσταση από τη μεριά των φιλοβασιλικών, γεγονός που τόνωσε τις επιθετικές διαθέσεις τους προς τους τελευταίους. Αξιοσημείωτο είναι το τελεσίγραφο που έστειλε ο Κάρολος Ζονάρ στη φιλοβασιλική κυβέρνηση, αιτούμενος εγγυήσεις για τον συμμαχικό στρατό στη Μακεδονία και κυρίως την απομάκρυνση του βασιλιά Κωνσταντίνου εντός 24 ωρών. Ο Κάρολος Ζόναρ εκτελούσε χρέη υπουργού Εξωτερικών της Γαλλίας και είχε έρθει στον Πειραιά ως επικεφαλής του στόλου της Αντάντ. Στις 7 Δεκεμβρίου 1916, οι Μεγάλες Δυνάμεις εφαρμόζουν αποκλεισμό στη φιλοβασιλική κυβέρνηση, ως μέρος της επιχείρησης εκθρόνισης του βασιλιά. Ο βασιλιάς ενόψει αυτών των πιεστικών ενεργειών εις βάρος της χώρας του, αναγκάζεται να μεταβεί στην Ελβετία στις 2 Ιουνίου 1917. Διάδοχός του ορίζεται ο δευτερότοκος υιός του, Αλέξανδρος. Την ίδια μέρα της στέψης του Αλέξανδρου, τα γαλλικά στρατεύματα προχώρησαν σε συλλήψεις πολιτικών αρχηγών και αξιωματικών του στρατού της κυβέρνησης της Αθήνας.
Την ίδια στιγμή, ο Αρμοστής πλέον της Αθήνας, Ζόναρ, κάλεσε τον Βενιζέλο στην Αθήνα, στις 27 Ιουνίου 1917, για να του παραδώσει την πρωθυπουργία. Ο Βενιζέλος ανέλαβε αμέσως πολύ δυναμικά σχηματίζοντας νέα κυβέρνηση μετά την αναβίωση της «Βουλής των Λαζάρων» και ενέταξε την Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ. Κατά τα χρόνια διοίκησης από τον Βενιζέλο, η συνεργασία της Γαλλίας με την Ελλάδα και η συνεχόμενη συμμετοχή της πρώτης σε όλους τους κρατικούς τομείς της τελευταίας ήταν αμετάκλητη. Ο ελληνικός στόλος και ο ελληνικός στρατός βρισκόταν υπό την επιμέλεια της Γαλλίας. Ο ελληνικός στόλος, ωστόσο, πέρασε στα χέρια της γαλλικής διοίκησης, αλλά παρέμεινε άοπλος και αποκλεισμένος από τα θωρηκτά «Αβέρωφ» και «Κιλκίς».
Η πολιτική τακτική του Βενιζέλου είχε αρνητικές επιπτώσεις και σε άλλους κρατικούς τομείς. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε από τον μεγάλο όγκο απολύσεων δημοσίων υπαλλήλων, τις πολλαπλές και αναιτιολόγητες εξορίσεις δικαστών, στρατιωτικών και εκπροσώπων της αντιβενιζελικής παράταξης, όπως ο Γούναρης, ο Δούσμανης και ο Μεταξάς. Στη μάχη του Σκρα ντι Λέγκεν στις 17 Μαΐου 1918, ο ελληνικός στρατός έδειξε το μέγεθος της δύναμής του υπό οργανωμένη επίβλεψη. Επικεφαλής της πολεμικής αυτής σύρραξης ήταν ο Εμμανουήλ Ζυμβρακάκης. Το αποτέλεσμα της μάχης ήταν η νίκη του ελληνικού στρατού, ο οποίος, μάλιστα, άφησε θετική εντύπωση στις δυνάμεις της Αντάντ, χάρη στην αυτοθυσία των Ελλήνων κατά τη διεξαγωγή των επιθέσεων.
Στις 29 Σεπτεμβρίου του 1918 στη Θεσσαλονίκη, η Βουλγαρία υπέγραψε ανακωχή με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Αποτέλεσμα αυτής της συμφωνίας ήταν η απελευθέρωση της Μακεδονίας, της Δυτικής Θράκης και της Σερβίας από τα βουλγάρικα στρατεύματα, καθώς και η επιστροφή του εξοπλισμού τους Δ΄ Σώματος Στρατού, τον οποίο είχε υπό τον έλεγχό της η Βουλγαρία. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έληξε και ο Ζονάρ διορίστηκε πρόεδρος της Ομάδας Επανορθώσεων. Αργότερα, κατά τη διάρκεια της περιόδου 1921—1923, έγινε πρώτος πρέσβης της Γαλλίας στο Βατικανό μετά την επανένωση των διπλωματικών σχέσεων, που είχαν διασπαστεί από το 1909. Το 1923 εκλέχθηκε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας, ενώ απεβίωσε τέσσερα χρόνια αργότερα στις 30 Σεπτεμβρίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βερέμης, Θάνος, Κολιόπουλος, Σ. Ιωάννης, (2006), Ελλάς η σύγχρονη συνέχεια, Αθήνα: Καστανιώτης
- Λάμπρου, Δημήτρης, (2014), Ιούνιος 1917: Η κατάληψη της Κεντρικής Ελλάδας και η εκθρόνιση του Κωνσταντίνου Α’, Διαθέσιμο εδώ
- onalert.gr, (2017), Ο συμμαχικός αποκλεισμός της Αθήνας το 1917 και ο ρόλος του Σελεστέν Ζονάρ, Διαθέσιμο εδώ
