Του Χρήστου Παπαγεωργίου,
Τον Σεπτέμβριο του 1812, ο Ναπολέων Βοναπάρτης εισέρχεται στη Μόσχα. Παρόλο που ο Γάλλος Aυτοκράτορας και τα στρατεύματά του είχαν ουσιαστικά στεφθεί νικητές της σύγκρουσης, η πυρκαγιά που ακολουθεί και καταστρέφει ένα μεγάλο μέρος της πόλης, η έλλειψη προμηθειών και η αποτυχία του Ναπολέοντα να διαπραγματευθεί με τον Τσάρο, ενόψει του πασίγνωστου «ρωσικού χειμώνα», σηματοδοτούν το άδοξο τέλος της περήφανης εκστρατείας του. Περισσότερο από έναν αιώνα μετά, οι Σοβιετικοί χρησιμοποιούν ως σύμμαχό τους –για ακόμα μια φορά– τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, σε συνδυασμό φυσικά με άλλους παράγοντες, όπως για παράδειγμα τις επιθέσεις των ατάκτων, κατά το μοντέλο του 1812, προκειμένου να ανακόψουν την πορεία των δυνάμεων της Βέρμαχτ.
Βρισκόμαστε, λοιπόν, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, δύο αιώνες μακριά από τα συμβάντα της Ναπολεόντειας εκστρατείας, και λίγες μόλις δεκαετίες πριν συμπληρωθεί ένας αιώνας από την επικράτηση των Σοβιετικών επί των εισβολέων. Έντεκα μήνες αφότου οι ρωσικές δυνάμεις εξαπέλυσαν μια ευρείας κλίμακας επίθεση στο κράτος της Ουκρανίας, έχουν οδηγήσει σε μια διατύπωση θεωριών, που αναπτύσσονταν και εμπλουτίζονταν όσο περνούσε ο καιρός, και καμία από τις δυο χώρες δεν εμφάνιζε σημάδια υποχώρησης. Η κατάσταση μπορεί να συγκριθεί με τις δυο προηγούμενες συγκρούσει, και ως προς τους στόχους, αλλά και ως προς τα μέσα που χρησιμοποιούνται εκ μέρους της Ρωσίας.
Θα πρέπει να υπενθυμιστεί πως και στην περίπτωση του 1940 –και πιο συγκεκριμένα το Νοέμβριο εκείνου του έτους– ο Αδόλφος Χίτλερ είχε προτείνει στον Σοβιετικό Υπουργό Εξωτερικών Molotov τη χάραξη σφαιρών επιρροής της Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης, υπονοώντας, βέβαια, την επέκταση της Σοβιετικής Ένωσης μεν, προς ανατολάς δε. Η Σοβιετική Ένωση ασφαλώς δεν είχε ανατολικές βλέψεις, αλλά δυτικο–βαλκανικές. Στις ίδιες περιοχές, όμως, φιλοδοξούσε να επεκταθεί η Γερμανία, αλλά και η σύμμαχός της Ιταλία. Στην περίπτωση του εικοστού πρώτου αιώνα, και σύμφωνα με τις κινήσεις της Ρωσίας, παρουσιάζει για ακόμα μια φορά επεκτατικές διαθέσεις προς δυσμάς. Και αυτό δε συμβαίνει το 2022 με την επίθεση στην Ουκρανία, αλλά από το 2014 με την κατάληψη της χερσονήσου της Κριμαίας.
Όσον αφορά τα μέσα, θα χρειαστεί να εστιάσουμε στον αιώνιο σύμμαχο της Ρωσίας, τον χειμώνα. Στο σημείο αυτό, θα κάνουμε μια μικρή αναφορά στον επικεφαλής του Ουκρανικού Στρατού, Στρατηγό Valeriy Zaluzhnyi, ο οποίος σε μια πρόσφατη συνέντευξη που παραχώρησε εξέφρασε την πεποίθησή του για μια επικείμενη ρωσική επίθεση, δεδομένου ότι η Ρωσική πλευρά ήδη συγκεντρώνει περισσότερους από 200.000 στρατιώτες, σύμφωνα με τον ίδιο. Η αποχώρηση, λοιπόν, των στρατευμάτων της Ρωσίας στις αρχές του Νοεμβρίου από τη Χερσώνα θα μπορούσε να ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως, με το επικρατέστερο σενάριο να είναι αυτό της ανασυγκρότησης, της ανασύστασης δυνάμεων και της δημιουργίας συνθηκών επαναπαύσεως και ίσως ραθυμίας, αν όχι των ουκρανικών στρατευμάτων, τουλάχιστον της κοινής γνώμης. Δεν είναι σπάνια η στρατηγική υποχώρηση και η επανεξέταση των σχεδιασμών. Δεν είναι, επίσης, διόλου απίθανο –εν αντιθέσει, είναι το πιο πιθανό– ο ρωσικός στρατός να προσβλέπει στον βαρύ σοβιετικό χειμώνα, προκειμένου να αποδυναμώσει τους εχθρούς του και να πραγματοποιήσει στοχευμένες επιθέσεις με ακόμα μεγαλύτερη εμβέλεια και αποτελεσματικότητα.
Δεν αναφέρομαι φυσικά μόνο σε επιθέσεις στην ουκρανική πλευρά, η οποία αναμφίβολα θα δεχτεί ένα ακόμα βαρύτερο φορτίο στις πλάτες των στρατιωτών της, αλλά και του αμάχου πληθυσμού, αυτό της εξαθλίωσης. Η αδυναμία, που φιλοδοξούν οι ρωσικοί σχεδιασμοί να προκαλέσουν στην Ουκρανία, αποσκοπεί αδιαμφισβήτητα στην καταστρατήγηση της ουκρανικής δυναμικής και στο «σπρώξιμό» της, ουσιαστικά, ένα βήμα πιο κοντά στην πολυπόθητη –για τους Ρώσους– συνθηκολόγηση. Βέβαια, όταν αναφερόμαστε στον χειμώνα, ως σύμμαχο της Ρωσίας, δεν θα πρέπει να σκεφτόμαστε μόνο το πεδίο της μάχης. Είναι απόλυτα λογικός αυτός ο συσχετισμός, μόνο που σε ένα δεύτερο στάδιο θα πρέπει να αναλογιστούμε και το ενεργειακό κόστος, που ο χειμώνας αυτός συνεπάγεται. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Dmitry Peskov χαρακτήρισε το πλαφόν στην τιμή του ρωσικού φυσικού αερίου «απαράδεκτο», αντανακλώντας, έτσι, τις πεποιθήσεις και τις απόψεις της ρωσικής ηγεσίας. Είναι γεγονός ότι η Ρωσία έχει πιέσει και θα επιχειρήσει να πιέσει ακόμη περισσότερο τη Δύση όσον αφορά την ενέργεια.
Η Γερμανία αποτελεί μια από τις χώρες που είχε προσδεθεί στο ρωσικό ενεργειακό άρμα με όρους αυξημένης εξάρτησης σε ποσοστό 60%. Ωστόσο, ο Γερμανός Καγκελάριος Οlaf Scholz ανακοίνωσε πριν από ένα μήνα ότι η ενεργειακή ασφάλεια για αυτόν τον χειμώνα είναι εγγυημένη, ένα προϊόν πανάκριβων αγορών, το οποίο κατά πάσα πιθανότητα θα στοιχίσει στη Γερμανία. Επίσης, ένα καλό νέο που έρχεται να προστεθεί στη λίστα, είναι ότι μόλις πριν μερικές ημέρες ο Καγκελάριος εγκαινίασε τον πρώτο της πλωτό τερματικό σταθμό παραλαβής, προσωρινής αποθήκευσης και αεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου. Αποτελεί ένα μικρό, αλλά σταθερό βήμα, στη βραδυκίνητη πορεία απεξάρτησης της Γερμανίας από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Την ώρα, όμως, που η Ευρώπη πασχίζει να απαγκιστρωθεί από την «από βορρά» εξάρτησή της, ο «από βορρά» κίνδυνος φαίνεται να προσκαλεί στο ψυχρό του παιχνίδι και άλλους στρατηγικούς παίκτες. Με την πρόσφατη επίσκεψή του σε έναν από τους βασικότερους συμμάχους του, τη Λευκορωσία, ο Vladimir Putin επιχειρεί να αναμείξει τον Λευκορώσο ομόλογό του στις μάχες, που επρόκειτο να ακολουθήσουν με τον ουκρανικό στρατό. Ο Alexander Lukashenko έχει αναφερθεί πολλάκις στη Ρωσία ως «τον πιο στενό σύμμαχο και στρατηγικό συνεργάτη» της Λευκορωσίας. Παρόλο που δεν έχει αναμειχθεί άμεσα στον πόλεμο, οι κοινές δηλώσεις με τον Putin, η υπόσχεση για εμβάθυνση των διακρατικών τους σχέσεων, οι οποίες είναι ήδη υπαρκτές σε τομείς, όπως η ενέργεια, αλλά και το γεγονός πως ο Λευκορώσος Πρόεδρος έχει ταχθεί με το μέρος της Ρωσίας, η στάση του Ρώσου Προέδρου έχει πυροδοτήσει εικασίες και εύλογες ανησυχίες για εισβολή στην Ουκρανία από την ίδια τη Λευκορωσία.
Στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, τίποτε δεν μπορεί να είναι σίγουρο όσον αφορά την εργαλειοποίηση του ανυπόφορου σοβιετικού ψύχους για την υλοποίηση πολεμικών επιχειρήσεων. Η ιστορική εμπειρία, όμως, δεν αφήνει πολλά περιθώρια παρερμηνείας και οι «παλαιές» στρατηγικές δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να θεωρηθούν πεπερασμένες και παρωχημένες. Βρισκόμαστε, εν τέλει, στη θέα μιας ιστορίας που ενδέχεται να επαναληφθεί, αυτή τη φορά με τον χειρότερο δυνατό τρόπο, σχεδόν έναν αιώνα μετά, από τον ίδιο στρατηγικό παίκτη και για τα ίδια συμφέροντα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Will Russia launch a big winter offensive in Ukraine?, France 24, διαθέσιμο εδώ
- Ρωσία για συμφωνία στην Ε.Ε.: «Απαράδεκτο» το πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
- Ukraine war: How Germany ended reliance on Russian gas, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Putin’s mission to Minsk raises fears he will drag Belarus into Ukraine war, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 1789-1945, Ι.Σ. Κολιόπουλος, Εκδόσεις ΒΑΝΙΑΣ, Θεσσαλονίκη 2001
