Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Για τους λάτρεις του ρεμπέτικου τραγουδιού και του λαϊκού πολιτισμού, το όνομα του Δημήτρη Γκόγκου, που ήταν γνωστός και με το προσωνύμιο Μπαγιαντέρας, δεν χρειάζεται περαιτέρω συστάσεις. Ο αγαπημένος μέχρι σήμερα δημιουργός κυκλοφόρησε στη δισκογραφία του γύρω στα 70 τραγούδια, μεταξύ στα οποία και πολλά αγαπημένα όλων ρεμπέτικα, όπως «Χατζηκυριάκειο», «Σα μαγεμένο το μυαλό μου», «Ζούσα μονάχος χωρίς αγάπη», και άλλα. Με την αναβίωση του ρεμπέτικου που προέκυψε στη δεκαετία του 1970, πολλοί από τους συνθέτες και εκτελεστές που έδρασαν τις προηγούμενες δεκαετίες ήρθαν και πάλι στο προσκήνιο.
Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα αναφέρεται στον Μπαγιαντέρα, με έμφαση στην προπολεμική του περίοδο. Πρόκειται για ένα πόνημα του Ανέστη Μπαρμπάτση, ο οποίος έχει και παλαιότερα κυκλοφορήσει μια μονογραφία με θέμα το πρώιμο έργο του Βασίλη Τσιτσάνη. Γεννημένος στο Αγρίνιο το 1976, ο συγγραφέας έχει αποφοιτήσει από το Τμήμα Λαϊκής και Παραδοσιακής Μουσικής του τότε ΤΕΙ Ηπείρου, ενώ έχει πραγματοποιήσει σπουδές στο μπουζούκι, το οποίο και διδάσκει στο δημόσιο σχολείο, καθώς εργάζεται για την απόκτηση του Διδακτορικού του από το Τμήμα Μουσικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Είναι ένας λάτρης της λαϊκής και ρεμπέτικης μουσικής, την οποία ακούει από τα παιδικά του χρόνια, και συνεπώς ο κατάλληλος άνθρωπος για να μας πει την ιστορία του Δημήτρη Γκόγκου. Το βιβλίο μπορείτε να αναζητήσετε από τις Εκδόσεις Μετρονόμος.
Ο Δημήτρης Γκόγκος γεννήθηκε το 1903 στην περιοχή του Χατζηκυριάκειου στον Πειραιά. Εκεί φοίτησε στο Δημοτικό σχολείο και στο τότε τετρατάξιο Γυμνάσιο, και κατόπιν ειδικεύτηκε ως ηλεκτρολόγος, αλλά δεν άσκησε ποτέ το επάγγελμα, καθώς στο μεταξύ ασχολήθηκε και με την ελληνορωμαϊκή πάλη. Την πρώτη του επαφή με το μπουζούκι βίωσε στην ηλικία των δεκατριών ετών, σε μια ταβέρνα κοντά στη γειτονιά του. Ο ιδιοκτήτης του καταστήματος είχε ένα μπουζούκι, στο οποίο καμιά φορά έπαιζαν οι θαμώνες. Ο Γκόγκος, κρυφά από τον πατέρα του, δανειζόταν το συγκεκριμένο μπουζούκι και έπαιζε. Γνώριζε ήδη μαντολίνο και άλλα όργανα, και σύντομα η δεξιοτεχνία του στο μπουζούκι ήταν εμφανής. Ο ίδιος δεν άκουγε μόνο λαϊκή μουσική, αλλά εκτιμούσε και τα ευρωπαϊκά τραγούδια που ακούγονταν τότε, ενώ του άρεσαν ιδιαίτερα και οι συνθέσεις του Αττίκ. Σημείο τομής στη ζωή του ήταν η φυλάκισή του, το περισσότερο διάστημα της οποίας πέρασε στην Αίγινα, όπου γνωρίστηκε με πολιτικούς κυρίως κρατουμένους. Από αυτούς ο ίδιος αναφέρει στις αφηγήσεις του ότι έμαθε πολλά, συμπεριλαμβανομένων των μετέπειτα αριστερών του πεποιθήσεων, αλλά και ότι μέσα από τις συμβουλές τους πήρε την απόφαση να εκτίσει την ποινή του και στη συνέχεια να ακολουθήσει μια πιο υπεύθυνη οικογενειακή ζωή.
Πέρα από τις προσωπικές εμπειρίες, το βιβλίο επικεντρώνεται στο έργο και στη δισκογραφία του Μπαγιαντέρα στην προπολεμική περίοδο. Ο Γκόγκος ήταν παραγωγικότατος την περίοδο εκείνη, ξεκινώντας να δισκογραφεί από το 1934, αλλά η καριέρα του ανακόπηκε σε μεγάλο βαθμό το 1941, έτος κατά το οποίο έχασε την όρασή του, την οποία και δεν μπόρεσε να ξαναβρεί παρά τις επεμβάσεις στις οποίες προχώρησε.
Ο Μπαγιαντέρας συνέχισε να εργάζεται παρόλα αυτά, αλλά, μέχρι τη δεκαετία του ’60, άλλοι δημιουργοί βρίσκονταν στο προσκήνιο και ο ίδιος είχε παραγκωνιστεί σε μεγάλο βαθμό, λόγω και των πολιτικών του φρονημάτων. Στο έργο περιλαμβάνονται πολλές φωτογραφίες από χειρόγραφα του δημιουργού, αλλά και τα λιγότερο γνωστά στο ευρύ κοινό τραγούδια που είχε γράψει κατά τη διάρκεια της Κατοχής με θέμα την ελευθερία και την Αντίσταση. Παράλληλα, ο ίδιος γνώριζε να διαβάζει και να γράφει μουσική και είχε σχεδιάσει ένα σύστημα εκμάθησης μπουζουκιού άνευ διδασκάλου. Φυσικά, δεν θα μπορούσε να λείπει η αναφορά στο πώς του αποδόθηκε το προσωνύμιο «Μπαγιαντέρας», αλλά για αυτό θα πρέπει να διαβάσετε το βιβλίο – το μόνο που μπορώ να σας πω είναι ότι έχει σχέση με τον κόσμο της όπερας.
Μια ιδιαιτερότητα του βιβλίου, που το καθιστά ένα ιδιαίτερα άμεσο και γλαφυρό ανάγνωσμα, είναι ότι χρησιμοποιούνται μεγάλα τμήματα αυτούσιου λόγου από τον ίδιο τον Μπαγιαντέρα. Πρόκειται για τμήματα από τις αφηγήσεις του μεγάλου συνθέτη στον Κώστα Χατζηδουλή, στα οποία ο ίδιος αναφέρει τις εμπειρίες από τη ζωή του με έναν αυθεντικό τρόπο, που δίνει σε όλο το βιβλίο κάτι από την προσωπικότητα του δημιουργού, του οποίου την προσφορά τιμά το πόνημα. Το έργο χωρίς αμφιβολία είναι μια ιδιαίτερη προσθήκη για τη βιβλιοθήκη όσων ασχολούνται με το ελληνικό λαϊκό τραγούδι.
