Της Μαριλένας Κουντούρη,
Η περίοδος των Χριστουγέννων έφτασε! Μια περίοδος γεμάτη χαρά, αγάπη και ευλάβεια, αφού αναβιώνουμε τη γέννηση του Χριστού. Μέσα σ’ όλα αυτά, έχουμε την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με τα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα έθιμα, τα οποία μας φέρνουν όλους λίγο πιο κοντά, κάτι που χρειαζόμαστε ιδιαίτερα στις δύσκολες εποχές που διανύουμε. Ο κάθε τόπος, λοιπόν, διαθέτει τις δικές του παραδόσεις.
1. Χριστόψωμο
Το συγκεκριμένο έθιμο προέρχεται από τη Θράκη αλλά έχει υιοθετηθεί από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Το χριστόψωμο είθισται να παρασκευάζεται σε κάθε νοικοκυριό στις 24 Δεκεμβρίου. Η διαδικασία είναι ιδιαίτερη: Ο νοικοκύρης-νοικοκυρά ενώ το ζυμώνει απαγγέλει το εξής: «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει». Αφού ετοιμαστεί η ζύμη, την πλάθουν σε μορφή κουλούρας, αφήνοντας στην άκρη λίγο ζυμάρι για να φτιάξουν τον σταυρό πάνω από το χριστόψωμο. Στη μέση του σταυρού τοποθετούν ένα καρύδι –ως σύμβολο γονιμότητας– και γύρω γύρω αφήνουν διάφορα διακοσμητικά, όπως σουσάμι, σταφίδες κ.ά. Το Ψωμί του Χριστού είναι αυτό που θα ευλογήσει το σπίτι και την οικογένεια.
2. Κάλαντα της Πελοποννήσου
Τα κάλαντα της Πελοποννήσου είναι σαν δημοτικό τραγούδι, σύμφωνα με το οποίο τα παιδιά εγκωμίαζαν τον νοικοκύρη-νοικοκυρά του κάθε σπιτιού.
«Χριστούγεννα Πρωτούγεννα πρώτη γιορτή του χρόνου
για βγάτε ιδέστε μάθετε το πού ο Χριστός γεννιέται.
Γεννιέται κι αναθρέφεται με μέλι και με γάλα
το μέλι τρων οι άρχοντες το γάλα οι αφεντάδες
και το μελισσοχόρταρο το λούζουντ’ οι κυράδες.
Κυρά ψηλή κυρά λιγνή κυρά γαϊτανοφρύδα
κυρά μ’ όντας στολίζεσαι να πας στην εκκλησιά σου.
Βάνεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αγκάλη
και τον καθάριο αυγέρινο τον βάνεις δαχτυλίδι.
Εδώ που τραγουδήσαμε πέτρα να μη ραΐσει
και ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνους πολλούς να ζήσει.
Δώστε μας και τον κόκορα δώστε μας και την κότα
δώστε μας και πέντε – έξι αυγά να πάμε σ’ άλλη πόρτα».
3. Τηγανίδες/Λαλάγγια
Οι τηγανίδες είναι ένα παραδοσιακό Μανιάτικο έδεσμα που παρασκευάζεται την παραμονή των Χριστουγέννων. Τις έπλαθαν σε χοντρό ζυμάρι, τις δίπλωναν στα τέσσερα και τις τηγάνιζαν. Η πρώτη τηγανίδα ήταν μεγάλη και στρογγυλή και είχε έναν σταυρό στη μέση. Αυτή η τηγανίδα έλεγαν ότι ήταν του Χριστού. Ακόμα, τις συνόδευαν με μέλι ή τις κατανάλωναν σκέτες. Έπειτα, τα παιδιά της οικογένειας δοκίμαζαν και έκαναν τις παρατηρήσεις τους. Μάλιστα, λέγεται ότι όταν ένα παιδί ήθελε να πιει νερό μετά τη δοκιμή της τηγανίδας, του έλεγαν να γυρίσει πλάτη στο τηγάνι για να μην τον δουν τα λαλάγγια και ρουφήξουν πολύ λάδι.
4. Παραδοσιακά γλυκά (Σάμος)
Οι Σαμιώτες την περίοδο των Χριστουγέννων παρασκευάζουν παραδοσιακά γλυκά για να «γλυκάνουν» τον Χριστό και να λάβουν την ευλογία του. Γλυκά, όπως ο σιροπιαστός μπακλαβάς, αλλά και, φυσικά, οι τραγανοί και «χιονισμένοι» κατάδες, σήμα κατατεθέν της τοπικής γαστρονομίας του νησιού, δεν μπορούν να λείπουν από τα Σαμιώτικα σπίτια.
Όλα τα παραπάνω έθιμα, βεβαίως, είναι σημαντικά για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μέσω των αναβιώσεων που οφείλουμε να κάνουμε με τις οικογένειές μας. Δυστυχώς, όμως, δεν έχουν όλοι μια οικογένεια, ένα αγαπημένο πρόσωπο για να γιορτάσουν τα Χριστούγεννα. Γι’ αυτό, λοιπόν, ας ανοίξουμε την αγκαλιά μας και ας προσφέρουμε κάτι, οτιδήποτε, σε κάποιον συνάνθρωπό μας που έχει ανάγκη από μια «δόση» αγάπης. Άλλωστε, αυτός είναι ο πραγματικός σκοπός των Χριστουγέννων!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ: ΠΩΣ ΤΑ ΛΕΝΕ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ, ekklisiaonline.gr, διαθέσιμο εδώ
- Έθιμα Χριστουγέννων, schoolpress.sch.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το Χριστόψωμο, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
