Του Θάνου Αβαρικιώτη,
Το πρώτο μνημόνιο, που έλαβε χώρα το 2010 στην Ελλάδα, δε στόχευε –όπως πολλοί νομίζουν– στη μείωση του χρέους. Ουσιαστικά, άλλαξαν οι πιστωτές της χώρας μας, αφού διεθνείς και ευρωπαϊκοί θεσμοί αγόρασαν ένα μεγάλο ποσοστό του χρέους, ώστε να μην εκτεθεί η Ευρώπη προς τις αγορές σε περίπτωση χρεοκοπίας. Έπειτα από το πρώτο μνημόνιο βέβαια, ήρθε άμεσα και το δεύτερο, το γνωστό και ως ‘’P.S.I.’’ (Private Sector Involvement), το οποίο είχε ως κύριο σκοπό το «κούρεμα» του χρέους και υπογράφηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση τον Μάρτιο του 2012.
Πριν αναλυθεί τι έγινε ακριβώς με το δεύτερο μνημόνιο πρέπει να καταστεί κατανοητό τι είναι το δόγμα ‘’Deauville’’. Στα τέλη του 2010 είχε γίνει αντιληπτό πως όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά και άλλες χώρες της Ευρώπης, πρόκειται να αντιμετωπίσουν μια κρίση λόγω των προβληματικών τους οικονομιών. Βλέποντας πως το πρώτο μνημόνιο στην Ελλάδα δεν θα την έβγαζε από την κρίση και πως υπήρχε κίνδυνος χρεοκοπίας, προσπάθησαν να πάρουν ορισμένα μέτρα, ώστε να μην εκτεθεί η Ευρώπη στην κρίση που ήταν προ των πυλών. Έτσι, Γαλλία και Γερμανία έπειτα από συνάντηση στο ‘’Deauville’’ της Γαλλίας, συμφώνησαν πως πλέον όποιος επένδυε σε κρατικά ομόλογα προβληματικών οικονομιών θα έπαιρνε το αντίστοιχο ρίσκο, όπως ακριβώς δηλαδή συμβαίνει και στις κοινές επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα. Βασιζόμενοι σε αυτό το δόγμα, άνοιξε ο δρόμος για ένα πιθανό «κούρεμα» χρέους για την Ελλάδα.
Πριν τη συμφωνία του δεύτερου μνημονίου υπήρχε σοβαρό ζήτημα όσον αφορά το συγκεκριμένο δόγμα. Αναλυτικότερα, στην περίπτωση «κουρέματος» του χρέους, είχε γίνει μεγάλη συζήτηση για το αν το δόγμα θα εφαρμοστεί και στο μερίδιο χρέους που είχαν αναλάβει οι θεσμοί, το οποίο μέχρι να υπογραφεί τελικά η συμφωνία είχε φτάσει περίπου στο 45% του χρέους. Οι θεσμοί βασίστηκαν στη συνθήκη του Maastricht το 1992, δηλαδή στο καταστατικό ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία αναφερόταν χαρακτηριστικά πως θεωρείται παράνομη η μεταφορά οικονομικού βάρους από ένα μέλος της Ένωσης προς κάποιο ή κάποια άλλα μέλη. Έτσι, λοιπόν, το ποσό των υποχρεώσεων της Ελλάδας προς τους θεσμούς δεν μπόρεσε ποτέ να «κουρευτεί» με το δεύτερο μνημόνιο.
Το πρόγραμμα που συμφωνήθηκε είχε στόχο, όπως έγινε αντιληπτό, το «κούρεμα» του 55% του χρέους της Ελλάδας, αφού το υπόλοιπο ποσοστό ήταν παράνομο να μεταβληθεί. Έτσι, από τα περίπου €200 δις χρέος, η συμφωνία πρόβλεπε «κούρεμα» του 53,5%, με τους κατόχους των ελληνικών ομολόγων να πρέπει να παραδώσουν τα παλιά ομόλογα και να λάβουν ορισμένα εγγυημένα γραμμάτια και νέα ομόλογα. Αυτό θα συνέβαινε εφόσον η πλειοψηφία από κάθε έκδοση μιας ομάδας ομολόγων δεχόταν την πρόταση αυτή. Επειδή, όμως, το μεγαλύτερο μέρος των ομολόγων ήταν στα χέρια θεσμικών επενδυτών, οι οποίοι δέχονταν μεγάλη πολιτική επιρροή και, συγχρόνως, επειδή ήξεραν πως σε μη αποδοχή τους η Ελλάδα θα ήταν αδύνατο να τους αποπληρώσει, δέχτηκαν τη συμφωνία αυτή.
Πρέπει να τονιστεί σε αυτό το σημείο ότι οι ομολογιούχοι ήταν και εγχώριες τράπεζες, οι οποίες έπειτα από το «κούρεμα» στα ομόλογα που κατείχαν έχασαν μεγάλο μέρος των καταθέσεών τους. Έτσι, λοιπόν, ήταν ζωτικής σημασίας η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών αυτών, διότι διαφορετικά θα βρίσκονταν στα όρια της χρεοκοπίας. Έτσι, υπολογίζεται πως οι τράπεζες θα χρειαστούν συνολικά μια ανακεφαλαιοποίηση συνολικού ύψους €37 δις. Επιπροσθέτως, έγινε «κούρεμα» και στα ασφαλιστικά ταμεία της χώρας, καθώς €14 δις «κουρεύτηκαν» από τα ασφαλιστικά ταμεία, τα οποία δε χάθηκαν, αλλά πρακτικά μεταφέρθηκαν από τα ελληνικά (δημόσια) ταμεία στο ελληνικό κράτος. Έτσι, με μια ανακεφαλαιοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων, όποτε αυτό ήταν σκόπιμο, τα ταμεία θα παρέμεναν άθικτα. Πολλοί σε αυτό το σημείο, έχοντας στο μυαλό τους τις δύο διαφορετικές ανακεφαλαιοποιήσεις, αλλά και την αποφυγή επιβάρυνσης των θεσμών (που κατείχαν το 45% του χρέους), ίσως αναρωτηθούν πόσο ήταν τελικά το ποσό με το οποίο ελαφρύνθηκε η Ελλάδα;
Με τη χρήση απλών αριθμητικών πράξεων, η μείωση του συνολικού αρχικού χρέους φτάνει το ύψος των €106 δις, από τα οποία βέβαια όπως αναφέρθηκε παραπάνω τα €37 δις έπρεπε να επιστραφούν άμεσα στις τράπεζες για την ανακεφαλαιοποίησή τους. Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπόψη πως €14 δις δανείστηκαν πίσω στην Ελλάδα, μέσω του προγράμματος εκείνη την περίοδο. Έτσι, το χρέος πριν το κούρεμα άγγιζε τα €356 δις, ενώ έπειτα έφτασε τα €305 δις. Δηλαδή, μιλάμε για μείωση χρέους περίπου 14%, ενώ αν συμπεριλάβουμε και την ανακεφαλαιοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων, που υπάρχει μια επιπλέον επιβάρυνση €14 δις, τότε το κούρεμα των υποχρεώσεων της Ελλάδας θα ισούταν με περίπου 10%. Θετικό σημείο αποτελεί, όμως, πως στο δεύτερο μνημόνιο μειώθηκαν σε μεγάλο βαθμό τα επιτόκια των δανείων που έπαιρνε η Ελλάδα, έχοντας άμεσο αντίκτυπο στις δόσεις που πληρώνει μέχρι και σήμερα.
Συνεπώς, το δεύτερο μνημόνιο θεωρείται και αυτό ένα πετυχημένο μνημόνιο για τους Ευρωπαίους, ενώ ο καθένας μπορεί να κατανοήσει πως μια μείωση της τάξεως του 10-14% ενός τέτοιου χρέους, μόνο ουσιαστική ελάφρυνση και επιτυχία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί. Επίσης, κάποιος που έχει καταλάβει τη μέχρι τώρα πορεία των δύο πρώτων μνημονίων θα αναρωτηθεί εύλογα, για ποιο λόγο δεν εφαρμόστηκε πρώτα το ‘’P.S.I.’’, ώστε να μπορέσει να κουρευτεί το 100% του χρέους, με σκοπό να καταστεί βιώσιμο και έπειτα οι θεσμοί να αναλάβουν σιγά–σιγά το χρέος της Ελλάδας; Απάντηση, βέβαια, δεν μπορεί να δοθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δεύτερο Μνημόνιο: Τι ήταν το PSI | Greekonomics, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- IMF DATA, imf.org, διαθέσιμο εδώ
- The 2012 private sector involvement in Greece, esm.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Overview: Restructuring of Greek Sovereign Debt, globalrestructuringreview.com, διαθέσιμο εδώ
