Του Μάριου Κριτίδη,
Απομονωνόμενη από τον υπόλοιπο κόσμο και υπό το δανέζικο στέμμα για αιώνες, πέρα από την μοναδική ομορφιά της, η Γροιλανδία ποτέ δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τη διεθνή επικαιρότητα, ούτε υπήρξε ποτέ στο επίκεντρο συγκρούσεων μεταξύ διαφορετικών κρατών. Αυτό, όμως, φαίνεται να αλλάζει, καθώς χρόνο με τον χρόνο αλλάζει η στάση των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου για την περιοχή αυτή.
Στα βασικά, η Γροιλανδία αποτελεί μια ημιαυτόνομη περιφέρεια της Δανίας. Παρόλο που το νησιωτικό κρατίδιο ανήκει γεωγραφικά στη Βόρεια Αμερική και ο πληθυσμός της χώρας είναι γλωσσικά και πολιτισμικά συνδεδεμένος με τους υπόλοιπους Ινουίτ του Καναδά και της Αλάσκας, η Γροιλανδία στο μεγαλύτερο τμήμα της ιστορίας της έχει συνδεθεί με την Ευρώπη. Ανακαλύφθηκε από τους Βίκινγκς γύρω στο 980 μ.Χ., όπου και εγκαταστάθηκαν οι Σκανδιναβοί εξερευνητές, βρίσκοντάς την εντελώς ακατοίκητη στο ανατολικό τμήμα της. Περνώντας από διάφορα χέρια, η Γροιλανδία ξεκίνησε να αποτελεί σταθερά αποικία της Δανίας από το 1721 και έπειτα. Η επίσημη αναγνώρισή της ως περιφέρεια του βασιλείου θα γίνει το 1953, ενώ σημαντική για την αυτονομία της υπήρξε η απόφαση της εμβάθυνσης της αυτονομίας της, το 2009, όπου δόθηκαν στο Γροιλανδικό Κοινοβούλιο περισσότερες αρμοδιότητες και έλεγχος στα τεκταινόμενα της επικράτειάς του.
Με πληθυσμό γύρω στα 50.000 και έκταση στα 2.000.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, η Γροιλανδία αποτελεί μία τεράστια και άκρως αραιοκατοικημένη χώρα, με πολύ αφιλόξενο κλίμα στο εσωτερικό της, ενώ στην ουσία κατοικείται μόνο στις ακτές της. Η οικονομία της χώρας στηρίζεται κυρίως στην αλιεία και το κυνήγι φαλαινών, ενώ, επίσης, τα τελευταία χρόνια και από τον τουρισμό. Παρόλο που η οικονομία της χώρας στηρίζεται στον πρωτογενή τομέα και εν μέρει στον τριτογενή, στη Γροιλανδία έχει ανακαλυφθεί πληθώρα κοιτασμάτων σπάνιων μετάλλων και ανέγγιχτων, πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου γύρω από τις ακτές της. Όλα αυτά τα κοιτάσματα θεωρούνται οι μεγαλύτερες πηγές φυσικού πλούτου που δεν έχουν εκμεταλλευτεί μέχρι σήμερα, κάτι που, όπως φαίνεται, έχει υπάρξει στο επίκεντρο αντιπαραθέσεων του λαού της χώρας τα τελευταία χρόνια, καθώς μπορεί να φέρει μεγάλη βιομηχανική ανάπτυξη στο μικρό κράτος.
Σημαντική εξέλιξη μετά την αυξημένη αυτονομία της Γροιλανδίας μετά το 2009, είναι το δικαίωμα του νησιού να εκμεταλλευτεί τον φυσικό της πλούτο και να προσκομίσει σχεδόν εξ ολοκλήρου τα κέρδη της εκμετάλλευσης. Όλο και περισσότερο από την προηγούμενη δεκαετία μέχρι σήμερα, οι τοπικοί πολιτευτές προσπαθούν να χαράξουν τόσο μία πολιτική για την εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου της χώρας, καθώς και τη δική τους εξωτερική πολιτική.
Κάτι που δεν περίμεναν οι πολιτικοί ενός κράτους που περνούσε απαρατήρητο από τις υπόλοιπες ξένες δυνάμεις για πολλά χρόνια είναι η συνεχώς αυξανόμενη στρατηγική και οικονομική σημασία του νησιού, σε σημείο που ήδη τρεις μεγάλες δυνάμεις προσπαθούν με τον τρόπο τους να εξαπλώσουν την επιρροή τους στη Γροιλανδία: Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα και Ρωσία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, διαχρονικά είχαν ενδιαφέρον για την απόκτηση της Γροιλανδίας, καθώς είχαν αναγνωρίσει, κυρίως την γεωστρατηγική της σημασία, ως «γέφυρα» μεταξύ Βόρειας Ευρώπης και Αμερικανικής ηπείρου και ως αμυντικού κέντρου εναντίον της Ε.Σ.Σ.Δ., κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου. Θραύση είχε κάνει στον διεθνή τύπο, το 2018, το αίτημα του τότε Αμερικανού Προέδρου, Donald Trump, να αγοράσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες τη Γροιλανδία για ποσό ύψους $100 εκατ. Το αίτημα αυτό πραγματοποιήθηκε και επίσημα το 2019, όμως, δεν προχώρησε σε καμία συμφωνία. Η ιδέα αυτή εν τέλει, εγκαταλείφθηκε από τον ίδιο τον πρώην Πρόεδρο και σύμφωνα με δηλώσεις του Υπουργού Εξωτερικών, Antony Blinken, το 2021, η φιλοδοξία για αγορά της Γροιλανδίας έχει εγκαταλειφθεί και από την τωρινή Κυβέρνηση του Joe Biden. Αυτό, όμως, δεν ήταν το πρώτο αίτημα για αγορά της Γροιλανδίας από τις Η.Π.Α.
Στην πραγματικότητα έχει συζητηθεί πολλές φορές η αγορά της Γροιλανδίας στο παρελθόν. Πιο συγκεκριμένα, το 1946 η Κυβέρνηση του Harry Truman είχε μπει σε διαπραγματεύσεις με τη Δανία για την αγορά της Γροιλανδίας σε χρυσό, μια προσφορά αξίας $1 δις με σημερινά δεδομένα. Η αγορά αποσκοπούσε στην εγκατάσταση των αμερικανικών στρατευμάτων στο νησί και την εξόπλισή του με αμυντικά συστήματα, με στόχο την αποτροπή πιθανών επιθέσεων από τη Σοβιετική Ένωση. Το αίτημα αυτό το αρνήθηκε κατηγορηματικά η Δανέζικη Κυβέρνηση, όπως έκανε αντίστοιχα και το 2019. Αποτέλεσμα ήταν τα περισσότερα αμερικανικά στρατεύματα που είχαν καταλάβει το νησί, ως συνέπεια των εχθροπραξιών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, να αποχωρήσουν και το νησί να γυρίσει στην κυριότητα της Δανίας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνονται μέχρι στιγμής να μην έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον Αρκτικό κύκλο, όμως, όπως θα δούμε, οι κύριοι αντίπαλοί της, Ρωσία και Κίνα (ιδίως η Ρωσία), έχουν αναπτύξει με αλματώδεις ρυθμούς τις προσπάθειές τους για ανάπτυξη στρατηγική γύρω από τον Αρκτικό κύκλο.
Το επίκεντρο των συμφερόντων της Ρωσίας στα παγωμένα νερά του Βόρειου Πόλου αποτελεί το εμπόριο. Η κλιματική αλλαγή φαίνεται να έχει και νικητές που κερδίζουν από τις αλλαγές που φέρνει στον πλανήτη. Το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική, ως αποτέλεσμα των όλο και πιο θερμών χειμώνων στην περιοχή, έχουν ανοίξει νέους εμπορικούς δρόμους για το ναυτικό εμπόριο. Δρόμους ανοιχτούς για περισσότερο καιρό μέσα στο χρόνο, δρόμοι που άλλες χρονιές έκλειναν λόγω μεγάλης συγκέντρωσης πάγου. Το εμπόριο μέσω της Αρκτικής μπορεί να αποτελεί το μέλλον του εμπορίου, καθώς νέοι πιο αποδοτικοί δρόμοι δημιουργούνται τόσο για τη Ρωσία, όσο και για την Κίνα, για εμπόριο με χώρες της Βόρειας Ευρώπης και της Ανατολικής Ακτής της Αμερικής, όπου, όμως, θα περνάει κυρίως από ύδατα κοντά στη Ρωσία.
Για τους λόγους αυτούς η Ρωσία έχει αυξήσει σημαντικά τις ναυτικές και πυραυλικές ασκήσεις της στον Αρκτικό κύκλο. Επίσης, σύμφωνα με δανέζικες αρχές, έχουν υπάρξει πολλά περιστατικά ταραχών ρωσικής προέλευσης στην περιοχή της Γροιλανδίας. Από ρωσικά ψαροκάικα, που όλο και πληθαίνουν στην περιοχή, έως και drone που κατασχέθηκαν από πολίτες ρωσικής καταγωγής για κατηγορίες κατασκοπείας, η Ρωσία σίγουρα προσπαθεί να χτίσει μία παρουσία στο νησί, για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα.
Τέλος, η Κίνα έχει προσπαθήσει μέσω επενδύσεων να εισχωρήσει στα εσωτερικά της Γροιλανδίας τα τελευταία χρόνια. Τα σχέδια επενδύσεων, ως συνήθης στρατηγική της Κίνας, έχουν τη μορφή έργων υποδομής και εξορύξεων του φυσικού πλούτου της χώρας. Αν και η επέκταση της ρωσικής επιρροής έχει πετύχει σε «γειτονιές του κόσμου», όπως η Αφρική, τα σχέδιά της για την Αρκτική δεν έχουν πάει ιδιαίτερα καλά. Η Κίνα μέχρι στιγμής δεν πραγματοποιεί κάποια οικονομική δραστηριότητα στην περιοχή, πέρα από έναν μικρό αριθμό Κινέζων μεταναστών που δουλεύουν στον αλιευτικό τομέα της χώρας.
Παρόλο που οι δραστηριότητες των μεγάλων δυνάμεων που αναφέραμε, για να εισχωρήσουν στα ζητήματα της Γροιλανδίας δεν έχουν υπάρξει επιτυχείς, το ενδιαφέρον για το απέραντο παγωμένο νησί της Αρκτικής όλο και ενισχύεται και δεν είναι απίθανο να υπάρξει στο επίκεντρο συγκρούσεων στο μέλλον, όσο η περιοχή του Αρκτικού κύκλου γίνεται ολοένα και πιο σημαντική. Μέχρι στιγμής, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η μόνη χώρα που λειτουργεί στρατιωτικές βάσεις στο νησί, καθώς και ερευνητικά κέντρα για τη μελέτη αστρονομικών φαινομένων. Σίγουρα η Γροιλανδία αποτελεί ένα ακατέργαστο διαμάντι του κόσμου, που όλο και περισσότεροι θα θελήσουν να το εκμεταλλευτούν στο μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How Greenland’s Mineral Wealth Made It a Geopolitical Battleground, Foreign Policy, διαθέσιμο εδώ
- A Battle for the Arctic Is Underway. And the U.S. Is Already Behind., Politico, διαθέσιμο εδώ
