Της Κατερίνας Αγγελοπούλου,
Τον «ασκό του Αιόλου» έχει ανοίξει τον τελευταίο καιρό η υπόθεση για σεξουαλική –και όχι μόνο– κακοποίηση παιδιών σε γνωστό φιλανθρωπικό ίδρυμα φιλοξενίας ανηλίκων ονόματι «Κιβωτός του Κόσμου». Στο φως της δημοσιότητας έρχονται καθημερινώς νέες πληροφορίες, τη στιγμή που οι καταγγελίες –δυστυχώς– ολοένα και αυξάνονται, αφήνοντας «άφωνη» την κοινή γνώμη για ακόμη μία φορά!
Προς τι όμως όλη αυτή η έκπληξη; Αλήθεια, πρώτη φορά γινόμαστε μάρτυρες της φρικτής πραγματικότητας που επικρατεί στα ιδρύματα ή μήπως η «Κιβωτός του Κόσμου» έδωσε απλώς τροφή στα ΜΜΕ και κατά συνέπεια άρχισαν να «ευαισθητοποιούνται» όσοι χρόνια τώρα εθελοτυφλούσαν; Θέλω να πιστεύω πως τίποτα από τα δύο δεν ισχύει, αλλά τότε μιλάμε για σίγουρη ουτοπία και εγώ σίγουρα βαυκαλίζομαι. Ίσως μια σημαντική μερίδα ανθρώπων ακόμα ανατριχιάζει στο άκουσμα κάθε είδησης που επιβεβαιώνει τη θλιβερή αλήθεια, ωστόσο, όλοι γνωρίζουμε.
Το ερώτημα που εγείρεται επί του παρόντος είναι το αν εν τέλει η αναδοχή ή η υιοθεσία είναι προτιμότεροι θεσμοί από τα ιδρύματα φιλοξενίας, και με τον όρο «προτιμότεροι» πάντα εννοούμε καταλληλότερες και ασφαλέστερες λύσεις για το παιδί!
Τι είναι, όμως, αναδοχή και ποια η διαφορά της από την υιοθεσία; Μέσω του θεσμού της αναδοχής, αναλαμβάνεται η φροντίδα και η προστασία ενός παιδιού το οποίο δεν δύναται για ένα χρονικό διάστημα –μικρό ή μεγάλο– να ζει μαζί με τη βιολογική του οικογένεια. Η ανάδοχη οικογένεια, λοιπόν, είναι αυτή που θα διασφαλίσει την ομαλή ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού σε οικογενειακό περιβάλλον και την αποφυγή της ιδρυματικής φροντίδας. Στον αντίποδα, ως υιοθεσία ορίζεται η κατοχυρωμένη στον Αστικό Κώδικα νομική πράξη με την οποία το παιδί αποκτά ως προς τη θετή του οικογένεια την ίδια νομική σχέση που έχει με τη βιολογική του οικογένεια. Η διαφορά, άρα, καθίσταται αμιγώς νομική.
Εν τοις πράγμασι, ιδιαίτερο ενδιαφέρον και σημασία παρουσιάζεται στη διαφορά ανάμεσα στην ιδρυματική φροντίδα και τις δύο παραπάνω έννοιες που μόλις αναλύσαμε. Και αφού στην επικαιρότητα επικρατεί το όνομα «Κιβωτός», στο επίσημο site του ιδρύματος αναγράφεται το εξής: «Η «Κιβωτός του Κόσμου» είναι μια μεγάλη οικογένεια. Μέλη αυτής της οικογένειας είναι τα παιδιά, οι γονείς, οι συνεργάτες, οι εθελοντές, οι συμπαραστάτες. Είναι μια μεγάλη αγκαλιά αγάπης, φροντίδας και στοργής που μεγαλουργεί στην Αθήνα, στον Πειραιά, στην Πωγωνιανή της Ηπείρου και στη Χίο». Εντούτοις, είναι τα ιδρύματα εν γένει μια μεγάλη οικογένεια; Σίγουρα όχι, ειδικά όταν οι σκοποί χαρακτηρίζονται ωφελιμιστικοί και τα κίνητρα καθαρά οικονομικά (και ας αναφερόμαστε σε φιλανθρωπικούς, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς…).
Είναι γεγονός πως η ζεστασιά και η θαλπωρή που αναπτύσσεται στην οικογενειακή εστία, τις περισσότερες φορές δε μπορεί να αντικατασταθεί από καμία δομή στην οποία το κλίμα που επικρατεί είναι κάτι παραπάνω από απρόσωπο. Η παρουσία ενός υγιούς πατρικού ή/και μητρικού προτύπου –και το αντίστροφο– κρίνεται αναγκαία και δεν εξασφαλίζεται μέσα από μια γενικευμένη εικόνα φροντίδας, η οποία ενίοτε καταφεύγει σε κακοποιητικές συμπεριφορές ώστε να επιτύχει τους στόχους και να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της. Άλλωστε, δεν είναι πρώτη φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με τέτοια περιστατικά. Μια μικρή αναδρομή στο παρελθόν αρκεί για να καταλήξουμε στα συμπεράσματά μας. Βέβαια, στο σημείο αυτό, δεν πρέπει να αδικούμε τις ελάχιστες εξαιρέσεις φορέων, εθελοντών και προσωπικού, οι οποίοι εξυψώνουν και αγαπούν το παιδί για το παιδί και όχι για το χρήμα και τη δημοσιότητα.
Από την άλλη, τι μας κάνει να πιστεύουμε πλέον ότι οι συνθήκες οι οποίες επικρατούν στις οικογένειες αναδοχής ή υιοθεσίας (ακόμη και στις βιολογικές) συνιστούν πρόσφορο έδαφος για την ανατροφή ενός παιδιού; Αντικειμενικά, τίποτα! Σε μια εποχή βίας, ασυδοσίας και αισχροκέρδειας, κατά την οποία αναρωτιόμαστε για το ποιοι τελικά είναι κατάλληλοι για τη δημιουργία οικογένειας, τίποτα δε μας εκπλήσσει. Σε γενικές γραμμές, απλώς συνεχίζουμε να ελπίζουμε το καλύτερο για το παιδί. Γιατί, όπως είπε και ο καλλιτέχνης Παύλος Σιδηρόπουλος, «… υπερασπίσου το παιδί, γιατί αν γλιτώσει το παιδί, υπάρχει ελπίδα!». Αν και το νόημα που ήθελε να περάσει εδώ είναι λίγο διαφορετικό, σίγουρα η φράση αυτή σημαίνει πολλά και το μήνυμά της είναι τόσο δυνατό που δε θα μπορούσαμε να την παραλείψουμε.
Μολαταύτα, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι προϋποθέσεις ανάληψης μιας τέτοιας ευθύνης είναι αρκετές και πλαισιώνονται από αυστηρά νομικά όρια, βάσει των οποίων καθορίζεται το ποιος είναι ικανός και ποιος όχι. Στα όρια αυτά, εμείς επιδεικνύουμε τυφλή εμπιστοσύνη. Και αυτό διότι είναι τα πιο δίκαια, αν και –προσωπικά– δε γνωρίζω κατά πόσο είναι σωστό και δίκαιο να στερούμε από τα ομόφυλα ζευγάρια το δικαίωμα υιοθεσίας, τη στιγμή που σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες αποτελεί θεμελιώδη αρχή.
Εν κατακλείδι, σημασία δεν έχει το πού και με ποιον θα μεγαλώσει ένας ανήλικος, αλλά οι συνθήκες κάτω από τις οποίες καλείται να περάσει ένα μεγάλο μέρος της ζωής του –καθοριστικό για την ψυχοσύνθεσή του. Ένα παιδί χρειάζεται ανιδιοτελή αγάπη, προστασία και ασφάλεια, μακριά από εικόνες βίας και κακοποιητικής συμπεριφοράς. Η ζωή των παιδιών πρέπει να είναι συνυφασμένη με χαμόγελα και γεμάτη ευτυχία και υγεία (τόσο ψυχική, όσο και σωματική). Και αυτό, με άλλα λόγια, σημαίνει ότι δεν πρέπει να επιτρέψουμε (είτε εμείς ως κοινωνική μονάδα, είτε ο κρατικός μηχανισμός) σε κανέναν να εκμεταλλευτεί το μέλλον τους στον βωμό του κέρδους, επικαλούμενος θρησκευτικούς και άλλους «ψευτο-κοινωνικούς» λόγους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
