Της Χρυσούλας Παχή,
Το σύνδρομο ανατάραξης μωρού, επίσης γνωστό ως Shaken Baby Syndrome, είναι η κύρια αιτία θανατηφόρων τραυματισμών στο κεφάλι σε παιδιά ηλικίας κάτω των δύο ετών. Θεωρείται σημάδι σωματικής κακοποίησης, για αυτό η διάγνωση του συνδρόμου έχει αποδειχθεί τόσο δύσκολη όσο και αμφιλεγόμενη για τους επαγγελματίες του ιατρικού τομέα, καθώς οι μάρτυρες ή οι ίδιοι οι δράστες δεν θα παραδεχθούν πως ένα τέτοιο συμβάν έλαβε χώρα.
Το ΣΑΜ εκτιμάται ότι εμφανίζεται σε τρία έως τέσσερα ανά 10.000 μωρά ετησίως. Παρουσιάζεται συχνότερα σε παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών. Ο κίνδυνος θανάτου είναι περίπου 25%.
Εξ’ ορισμού, το σύνδρομο εμφανίζεται μέσα σε μερικές μέρες ή ακόμη και ώρες εφόσον το μωρό έχει «τρανταχτεί» πέρα-δώθε, με αποτέλεσμα να τραυματίζεται ο εγκέφαλος. Συνήθως, ο γονέας ή φροντιστής του μωρού θα το κάνει αυτό, σε μια κατάσταση εκνευρισμού ή θυμού, προσπαθώντας να καθησυχάσει το μωρό ή να σταματήσει το κλάμα του. Άλλα αίτια είναι η πτώση από ύψος και το τραύμα αμβλείας δύναμης.
Τα βρέφη, μέχρι την ηλικία των 4 μηνών, δεν μπορούν να στηρίξουν σωστά το κεφάλι τους, λόγω των αδύναμων μυών στον λαιμό τους. Έτσι, είναι πιο επιρρεπή σε τραυματισμούς, αφού ο εγκέφαλος αναταράσσεται όταν κάποιος τα χειρίζεται με βίαιο και απότομο τρόπο.
Ωστόσο, πολλές φορές έχουν υπάρξει μωρά με το συγκεκριμένο σύνδρομο, χωρίς να έχουν κακοποιηθεί. Μερικοί επαγγελματίες υγείας θεωρούν ότι το ΣΑΜ είναι το αποτέλεσμα αναπνευστικών ανωμαλιών που οδηγούν σε υποξία και πρήξιμο του εγκεφάλου. Επιπλέον, περιγεννητικές επιπλοκές σχετικές με τη θέση του νεογνού κατά τον τοκετό είναι πιθανές να δημιουργήσουν εγκεφαλικό τραύμα και ανάπτυξη ΣΑΜ.
Συχνά, δεν υπάρχουν εξωτερικά ορατά σημάδια τραύματος, παρά μόνο η παρουσία σοβαρού εσωτερικού εγκεφαλικού τραύματος. Οι επιπλοκές περιλαμβάνουν επιληπτικές κρίσεις, προβλήματα όρασης, εγκεφαλική παράλυση, διανοητική καθυστέρηση και θάνατο.
Τα βρέφη μπορεί να εμφανίσουν ευερεθιστότητα, αδυναμία ανάπτυξης, αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες, λήθαργο, έμετο, επιληπτικές κρίσεις, διογκωμένες ή τεταμένες πηγές (οι μαλακές κηλίδες στο κεφάλι ενός μωρού), αυξημένο μέγεθος του κεφαλιού, αναπνευστική δυσχέρεια και διεσταλμένες κόρες.
Συνήθως, μια αξονική τομογραφία της κεφαλής συνιστάται, εάν υπάρχει ανησυχία εμφάνισης ΣΑΜ. Εάν υπάρξουν ευρήματα σχετικά με την αξονική τομογραφία, θα πρέπει να γίνει μια οφθαλμολογική εξέταση και μια επισκόπηση του σκελετικού συστήματος. Η αιμορραγία του αμφιβληστροειδούς σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό, αφού εμφανίζεται στο 78% των περιπτώσεων έναντι το 5% των περιπτώσεων μη κακοποιητικού τραύματος στο κεφάλι.
Η διάγνωση περιλαμβάνει εύρεση αιμορραγίας αμφιβληστροειδούς, πολλαπλά κατάγματα των μακρών οστών και υποσκληρίδια αιματώματα. Αυτά τα σημάδια έχουν εδραιωθεί με τα χρόνια ως τα αποδεκτά και αναγνωρισμένα σημάδια παιδικής κακοποίησης. Οι επαγγελματίες υγείας υποψιάζονται έντονα ότι μια ανατάραξη είναι η αιτία τραυματισμών, όταν ένα μικρό παιδί παρουσιάζει αιμορραγία του αμφιβληστροειδούς, κατάγματα, τραυματισμούς μαλακών μορίων ή υποσκληρίδιο αιμάτωμα που δεν μπορεί να εξηγηθεί από τυχαίο τραύμα ή άλλες ιατρικές καταστάσεις.
Η θεραπεία είναι συμπτωματική. Δυστυχώς, τα περισσότερα μωρά που πάσχουν από το σύνδρομο θα αναπτύξουν κάποια μορφή αναπηρίας στην μετέπειτα ζωή τους.
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ο υπαίτιος του τραυματισμού του μωρού είναι συνήθως ο γονέας, ο φροντιστής ή κάποιο άλλο συγγενικό πρόσωπο. Για αυτό, είναι σημαντικό οι επαγγελματίες υγείας να επικοινωνούν με ειδικούς όταν εμφανιστούν σημεία κακοποιητικού ΣΑΜ. Οι κοινωνικές υπηρεσίες θα πρέπει να αξιολογήσουν επαρκώς εάν το μωρό κινδυνεύει να εκτεθεί ξανά σε βία και να εξετάσουν την ψυχολογική κατάσταση της οικογένειας.
Ο κίνδυνος του ΣΑΜ είναι μεγαλύτερος σε μωρά των οποίων οι μητέρες πάσχουν από επιλόχειο κατάθλιψή ή/και άλλες συναφείς νόσους. Επίσης, το ΣΑΜ εμφανίζεται συχνότερα σε οικογένειες όπου υπάρχει ενδοοικογενειακή βία και χρήση ουσιών.
Ο ρόλος του επαγγελματία υγείας δεν είναι μόνο να θεραπεύσει όσο είναι δυνατό το μωρό, αλλά και να αποφασίσει εάν το περιβάλλον του είναι ασφαλές για να αναρρώσει.
Η σωστή και επαρκής ενημέρωση των γονέων είναι για ακόμη μια φορά ο πιο αποτελεσματικός παράγοντας μείωσης των περιπτώσεων ΣΑΜ. Με την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη, οι γονείς μαθαίνουν να διαχειρίζονται έντονες καταστάσεις.
Εάν ένα μωρό δεν σταματάει να κλαίει παρά τα όσα έχουμε δοκιμάσει και νιώθουμε εκνευρισμό ή εξουθένωση, το αφήνουμε σε ένα ασφαλές σημείο και δοκιμάζουμε αργότερα. Πολλές φορές τα μωρά κλαίνε χωρίς κάποιον ιδιαίτερο λόγο, οπότε σε αυτή την περίπτωση προσπαθούμε να χαλαρώσουμε. Εάν το κλάμα επιμείνει, τότε μπορεί να έχει έρθει η ώρα να επικοινωνήσουμε με τον παιδίατρό μας. Τέλος, δεν αφήνουμε ποτέ τα μωρά μόνα τους με κάποιο άτομο που δεν εμπιστευόμαστε. Τα μωρά δεν μπορούν να μιλήσουν και δυστυχώς ορισμένα άτομα μπορούν αυτό να το εκμεταλλευτούν.
Η κατάλληλη αποκλιμάκωση των καταστάσεων και η υπομονή είναι αυτά που θα προστατέψουν εν μέρει τα μωρά από το ΣΑΜ. Αγάπη και στοργή χρειάζονται, όχι βία!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Preventing Abusive Head Trauma in Children, cdc.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Consensus Statement: Abusive Head Trauma in Infants and Young Children, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Diseases and Injuries of the Fetus and Newborn, Williams Obstetrics, McGraw-Hill Companies, 2005, vol. 22, ch.29, pp. 649–691
