Της Βασιλικής Βραχάτη,
Τους τελευταίους μήνες την επικαιρότητα απασχολεί το σκάνδαλο των υποκλοπών. Το ζήτημα έχει εγείρει ανησυχίες και ερωτήματα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πώς ξέσπασε το σκάνδαλο; Ποια είναι η προβλεπόμενη νομοθεσία σχετικά με την Ελληνική Υπηρεσία Πληροφοριών; Ποιος και γιατί παρακολουθούσε τον αρχηγό του ΠΑ.ΣΟ.Κ Νίκο Ανδρουλάκη; Ποια η σύνδεση της Ε.Υ.Π. με το λογισμικό Predator; Ποια άλλα πρόσωπα βρίσκονται στο στόχαστρο των παρακολουθήσεων; Ποια η ευθύνη της Κυβέρνησης και του Πρωθυπουργού; Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Το 2019, ύστερα από το προεδρικό διάταγμα υπ’ αριθμόν 81 και συγκεκριμένα το άρθρο 5 αυτού, η εποπτεία της Ε.Υ.Π. μεταφέρεται από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη στον Πρωθυπουργό. Η πρώτη καταγγελία για άρση απορρήτου έγινε τον Αύγουστο του 2020 από τον οικονομικό δημοσιογράφο, Θανάση Κουκάκη, ο οποίος είχε παρακολουθηθεί από την Ε.Υ.Π. από 1 Ιουνίου του ίδιου έτους έως τις 12 Αυγούστου, την ημέρα της καταγγελίας του, για λόγους εθνικής ασφάλειας. Τον Μάρτιο του 2021, αλλάζει η νομοθεσία σχετικά με την υποχρέωση που είχε η Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (Α.Δ.Α.Ε.), να ενημερώνει, δηλαδή, οποιονδήποτε πολίτη εγείρει ερώτημα σχετικά με άρση τηλεφωνικού απορρήτου προς το πρόσωπό του. Με τη νέα νομοθεσία κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται.
Εφόσον, ο νόμος λειτούργησε με αναδρομική ισχύ, αρνήθηκε στον Θανάση Κουκάκη το δικαίωμά του σε ενημέρωση. Περίπου έναν μήνα αργότερα, ο νόμος χαρακτηρίστηκε αντισυνταγματικός από την Α.Δ.Α.Ε. και μετά από εντολή της Κυβέρνησης, η Ε.Υ.Π. απάντησε πως δεν έχει παραβιαστεί κανένα συνταγματικό δικαίωμα του δημοσιογράφου. Νέα ευρήματα, όμως, είδαν το φως της δημοσιότητας το καλοκαίρι του 2021, όταν το Toronto’s Citizen Lab, του ομώνυμου Πανεπιστημίου, αποκάλυψε πως το κινητό του Θανάση Κουκάκη είχε παρακολουθηθεί από το λογισμικό Predator, από τις 12 Ιουλίου έως τις 24 Σεπτεμβρίου του 2021.
Το Predator είναι ένα πολύ ισχυρό λογισμικό παρακολούθησης που δίνει πλήρη πρόσβαση στη συσκευή του στόχου. Φαίνεται να κατασκευάστηκε στο Ισραήλ και εισήχθη στη χώρα από την εταιρία Intellexa, που ειδικεύεται σε συστήματα παρακολούθησης και πρόσφατα μετέφερε την έδρα της από την Κύπρο στην Αθήνα. Στην έρευνα που διεξήχθη το 2022 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα μέλη σχετικά με ένα άλλο λογισμικό παρακολούθησης με το όνομα Pegasus, βρέθηκαν ίχνη του Predator στο κινητό του προέδρου του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης στη χώρα και μέλους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Νίκου Ανδρουλάκη. Ήδη από τον Σεπτέμβρη του 2021, βρέθηκε ένα link στο κινητό του κ. Ανδρουλάκη που στόχο είχε τη μόλυνση του κινητού του από το κακόβουλο λογισμικό. Το συγκεκριμένο link φαίνεται να πάτησε και ο Θανάσης Κουκάκης. Ο Πρόεδρος του ΠΑ.ΣΟ.Κ., ύστερα από αυτά τα ευρήματα κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά στον Άρειο Πάγο.
Η Α.Δ.Α.Ε., για τη διασφάλιση της διερεύνησης της παραβίασης του τηλεφωνικού απορρήτου του Νίκου Ανδρουλάκη, συνέστησε μία επιτροπή, η οποία έστρεψε την έρευνά της στον τηλεπικοινωνιακό πάροχο του Προέδρου. Αν και δεν βρέθηκαν ίχνη του Predator, διαπιστώθηκε πως είχε ενεργοποιηθεί διαδικασία άρσης απορρήτου από την Ε.Υ.Π., χρησιμοποιώντας το σύστημα της «νόμιμης συνακρόασης» λίγες μέρες μετά την αποτυχία παγίδευσης του κινητού του από το Predator. Αυτό οδήγησε σε ένα ντόμινο εξελίξεων με πρώτη την παραίτηση του Παναγιώτη Κοντολέων, Διοικητή της Ε.Υ.Π., αλλά και του Γενικού Γραμματέα και ανιψιού του Πρωθυπουργού, Γρηγόρη Δημητριάδη. Ο Πρωθυπουργός παραχώρησε δηλώσεις, υποστηρίζοντας πως δεν είχε γνώση σχετικά με την παρακολούθηση του προέδρου του ΠΑ.ΣΟ.Κ. και την χαρακτήρισε ως ένα λάθος που δεν θα έπρεπε να είχε συμβεί, αποποιούμενος και την οποιαδήποτε ευθύνη σχετικά με τις παρακολουθήσεις από το Predator. Ο Νίκος Ανδρουλάκης ζήτησε τη σύσταση κοινοβουλευτικής εξεταστικής επιτροπής επί του ζητήματος και κατέθεσε νέα μηνυτήρια αναφορά στον Άρειο Πάγο.
Τους επόμενους μήνες στη χώρα, αρκετοί δημοσιογράφοι και πολιτικοί προχώρησαν σε καταγγελίες σχετικά με τις παρακολουθήσεις. Στοιχεία έρευνας της Α.Δ.Α.Ε. που είδαν το φως της δημοσιότητας καταδεικνύουν πως μόνο τον τελευταίο χρόνο η Ε.Υ.Π. προχώρησε σε 15.000 αιτήματα άρσης απορρήτου, γεγονός που αποδεικνύει ένα σύστημα παρακολούθησης τεραστίων διαστάσεων και όχι απλώς μεμονωμένα περιστατικά. Τον Νοέμβριο του 2022, η εφημερίδα Documento κατέθεσε λίστα με ονόματα δημοσιογράφων, βουλευτών, αλλά και Υπουργών της Κυβέρνησης, οι οποίοι έχουν βρεθεί ή βρίσκονται υπό παρακολούθηση, με επικεφαλής της έρευνας τον δημοσιογράφο Κώστα Βαξεβάνη. Ο ίδιος υποστήριξε πως έχει στην κατοχή του αδιάσειστα στοιχεία από αδιευκρίνιστες πηγές, τα οποία και κατέθεσε στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Η PEGA –η επιτροπή διερεύνησης υποκλοπών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου– τονίζει πως πρέπει άμεσα να διαλευκανθεί η υπόθεση των υποκλοπών, λόγω των επικείμενων εκλογών το 2023. Τονίζει, επίσης, πως οι υποκλοπές δεν πρόκειται για ένα πρωτοφανές φαινόμενο στην Ελλάδα. Το νέο, όμως, λογισμικό της Predator διευκολύνει κατά πολύ τις παράνομες παρακολουθήσεις. Η ταυτότητα του αγοραστή και του χρήστη του λογισμικού παραμένει ακόμη άγνωστη στην ελληνική περίπτωση, με την PEGA να υποστηρίζει πως θα μπορούσαν να είχαν γίνει εντονότερες προσπάθειες από την Eλληνική Kυβέρνηση για τη διαλεύκανση της υπόθεσης. Άγνωστος παραμένει ακόμη και ο λόγος παρακολούθησης του Νίκου Ανδρουλάκη από την Ε.Υ.Π. Στην επίσκεψη της PEGA στην Ελλάδα διασταυρώθηκε η απροθυμία της Kυβέρνησης για συνεργασία και εξακρίβωση της αλήθειας. Μόλις την Τρίτη 13 Δεκεμβρίου, ύστερα από εισαγγελική εντολή, η δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος προχώρησε σε έφοδο στα γραφεία 6 εταιρειών, συμπεριλαμβανομένης της Intellexa.
Το ζήτημα των υποκλοπών δεν έχει ακόμη τελειώσει, καθημερινά νέα στοιχεία και νέα ονόματα βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Σύμφωνα με δημοσιεύματα είχε δοθεί άδεια από την Eλληνική Kυβέρνηση στην Intellexa για μεταπώληση του Predator. Μετά τα δημοσιεύματα αυτό απαγορεύτηκε με απόφαση του Πρωθυπουργού. Tόσους μήνες που το σκάνδαλο βρίσκεται σε εξέλιξη, η Eλληνική Kυβέρνηση «νίπτει τας χείρας» της σε μία προσπάθεια υποτίμησης της μεγαλύτερής της κρίσης από την εκλογή της και ακολουθεί την ροή των αποκαλύψεων, πραγματοποιώντας σπασμωδικές κινήσεις. Καμιά μεθοδευμένη έρευνα δεν έχει πραγματοποιηθεί, όπως οφείλεται στους Έλληνες πολίτες και στους συνταγματικούς θεσμούς της χώρας. Βασικά ερωτήματα που τέθηκαν στον πρόλογο αυτού του άρθρου παραμένουν ακόμη και σήμερα αναπάντητα. Στοιχεία εξαφανίζονται ως δια μαγείας και οι έρευνες γνωρίζουν μεγάλα κωλύματα και κατά συνέπεια, μεγάλες καθυστερήσεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The case of Thanasis Koukakis, a Greek journalist monitored by the Greek National Intelligence Service and later hacked by Predator spyware, govwatch.gr, διαθέσιμο εδώ
- The Rot at the Heart of Greece Is Now Clear for Everyone to See, nytimes.com, διαθέσιμο εδώ
- European Lawmaker Targeted With Israeli-made Predator Spyware, haaretz.com, διαθέσιμο εδώ
- Greek PM denies knowing about tapping of opponent’s phone, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ
- Fresh allegations in a Greek phone-hacking scandal, economist.com, διαθέσιμο εδώ
- Επιτροπή PEGA του Ε.Κ. για παρακολουθήσεις: Να διευκρινιστεί επειγόντως η κατάσταση, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Βόμβα» των New York Times: Η ελληνική κυβέρνηση έδωσε άδεια στην Intellexa για το Predator, metrosport.gr, διαθέσιμο εδώ
