Της Μυρτώς Μανωλούδη,
«Θα συντάξω την αναφορά μου με τον τρόπο που λέει κανείς μια ιστορία, γιατί στον κόσμο που γεννήθηκα έμαθα από τα παιδικά μου κιόλας χρόνια πως η Αλήθεια είναι θέμα φαντασίας.»
Ο Γκένλι Άι έχει σταλθεί στον μακρινό πλανήτη Γκέθεν –ή αλλιώς Γουίντερ (χειμώνας)– εξαιτίας του σφοδρού ψύχους που κυριαρχεί, ως απεσταλμένος της Οικουμένης, μιας αρκετά μεγάλης συνομοσπονδίας πλανητών. Η αποστολή του είναι να πείσει τα έθνη του μέρους αυτού να ενωθούν με την Οικουμένη. Όμως, ο σκοπός του παρεμποδίζεται από την έλλειψη κατανόησης που έχει για τον πολιτισμό των αυτόχθονων. Οι πολίτες του Γκέθεν δεν έχουν σταθερό φύλο. Αυτή η ανατομική τους ιδιαιτερότητα έχει έντονη επιρροή στην κουλτούρα τους και ως εκ τούτου δημιουργεί έναν φραγμό στις σχέσεις του Γκένλι με αυτούς. Η Ursula Le Guin, συγγραφέας του βιβλίου, αναγκάζει τον αναγνώστη να αναθεωρήσει θέσεις και απόψεις σχετικά με το σεξ, τον μισογυνισμό και τη φύση της ανθρώπινης μοναξιάς, χρησιμοποιώντας ως μέσο τον Γκένλι, με τον πιο σπαρακτικό και βαθυστόχαστο τρόπο.
Η συγγραφέας επικοινωνεί στο κοινό πως, ουσιαστικά, η επιστημονική φαντασία δεν χρειάζεται απαραιτήτως να περιστρέφεται γύρω από γιγαντιαίες καταστροφές ή μεγαλειώδεις μάχες μεταξύ καλού και κακού. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως φακός, μέσω του οποίου εξετάζονται από τον φιλοπερίεργο παρατηρητή ποιες ποιότητες είναι αληθινά εγγενείς στους ανθρώπους, και ποιες, όταν αφαιρεθούν μερικές στρώσεις φτιαγμένες από ανθρώπινες αντιλήψεις και εικασίες, αρχίζουν να γκρεμίζονται. Η Ursula Le Guin λέει ξανά και ξανά στον αναγνώστη: Κάνεις τις λάθος ερωτήσεις.
Πίσω στην ιστορία, η ατμόσφαιρα και το περιβάλλον αντικατοπτρίζουν τις κύριες ιδέες και μοτίβα της. Το σχεδόν αιώνιο ψύχος, που βαραίνει τους πάντες και τα πάντα, συνοδευόμενο από ένα τοπίο γεμάτο βουνά και παγετώνες, καθρεφτίζει μια κοινωνία που αναπτύσσεται με επίπονα αργούς ρυθμούς. Γενικά, η κυρία Le Guin καταφέρνει να δώσει στον αναγνώστη την εντύπωση πως καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας έχει διαπεράσει με τα χέρια της το στήθος του, έως ότου αυτά φτάσουν στην καρδιά του, οπότε και αρχίζουν να σφίγγουν.
Ο αγαπητός πρωταγωνιστής, Γκένλι, γεμάτος αντιφάσεις καθώς είναι, γίνεται καλύτερα κατανοητός όταν παρατηρηθεί από μια εξωτερική οπτική γωνία. Είναι ένα νεαρό άτομο, το οποίο νιώθει εξαιρετικά ευάλωτο, επειδή είναι ξένο σε έναν τόπο. Παρ’ όλα αυτά, επέλεξε να πράξει το παράλογο. Προσφέρθηκε ως εθελοντής να επισκεφτεί τον συγκεκριμένο πλανήτη, ενενήντα τέσσερα χρόνια φωτός μακριά από την γενέτειρά του, όπου κανένας δεν τον γνωρίζει και δεν του μοιάζει, για να δώσει σε αυτούς τους ανθρώπους την ευκαιρία να επικοινωνήσουν με άλλους λαούς. Επίσης, είναι λίγο αγενής. Πιστεύει ολόψυχα σε μια ενωμένη ανθρωπότητα. Κι όμως, στην αρχή δυσκολεύεται σοβαρά να δεθεί με τους ανθρώπους που συναντά. Νιώθει έντονη μοναξιά και, ταυτόχρονα, πιστεύει στη δημιουργία σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Αδυνατεί να κατανοήσει τους περιορισμούς που δημιουργεί το φύλο. Διαθέτει καλοσύνη και παρατηρεί τον κόσμο με θαυμασμό. Στο τέλος, καταφέρνει να ξεπεράσει τις εικασίες του σχετικά με τον τρόπο που μερικές συμπεριφορές και παρουσιαστικά εκπροσωπούν ένα συγκεκριμένο φύλο, έτσι ώστε να κατανοήσει και να αγαπήσει, αληθινά και με πληρότητα, ένα άλλο άτομο.
Μολονότι οι πολίτες του Γκέθεν έχουν ρευστή ταυτότητα φύλου, χρησιμοποιούνται γι’ αυτούς αποκλειστικά ανδρικές αντωνυμίες. Η απόφαση αυτή της Le Guin πάρθηκε κυρίως λόγω διάφορων πολιτιστικών προκαταλήψεων που είχε, όπως ανέφερε η ίδια εκ των υστέρων, όταν είχε πια μετανιώσει γι’ αυτή (αυτό την οδήγησε να πει και τη θρυλική της φράση «με στοιχειώνει και με ταλαιπωρεί το θέμα των αντωνυμιών»). Αυτή η ατέλεια του βιβλίου το εμποδίζει, θεωρητικά, να απεικονίσει με απόλυτη επιτυχία μια κοινωνία χωρίς φύλο. Ωστόσο, κάποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει, λέγοντας πως τα ελαττώματα της ιστορίας την εξυψώνουν κιόλας, μιας και ένα από τα κύρια μηνύματά της είναι πως, μέρος από αυτό που μας κάνει ανθρώπους, είναι η προσκόλλησή μας σε κουλτούρες, αντιλήψεις και οτιδήποτε άλλο συμβάλλει στον σχηματισμό της προσωπικότητάς μας. Αυτό δεν είναι απαραίτητα καλό ή κακό. Μπορούμε και οφείλουμε να αγωνιστούμε εναντίον των βλαβερών αντιλήψεων που έχουμε. Όμως, δεν είμαστε ικανοί να ελευθερωθούμε πλήρως, ή ακόμα και να αντιληφθούμε, όλα όσα έχουν εδραιωθεί πολιτιστικά μέσα μας. Φυσικά, η προσπάθεια είναι αναγκαία και η πιθανότητα της αυτοβελτίωσης είναι πανταχού παρούσα.
Στο πλαίσιο αυτό, απεικονίζεται ολοκληρωτικά η αγάπη για την πατρίδα, ως κομμάτι της ζωής του ατόμου, ενώ ξεκαθαρίζονται οι διαφορές ανάμεσα στην αγάπη και τον φόβο, σε συνάρτηση με τον πατριωτισμό. Για να αγαπήσει κάποιος σωστά τη χώρα του, πρέπει πρώτα να ξεφύγει από χαοτικούς τρόπους σκέψης σχετικά με τον φόβο και τους σκοπούς για τους οποίους μπορεί να χρησιμοποιηθεί από κάποιους. Παράλληλα, θα πρέπει να καταλάβει σε θεμελιώδες επίπεδο πως η αγάπη για ένα μέρος δεν απαιτεί την απόρριψη των υπολοίπων. Ο πατριωτισμός προϋποθέτει την αναγνώριση, από μέρους του ατόμου, πως αρκετοί άνθρωποι είναι διαφορετικοί από εκείνο, και όμοιοι συγχρόνως, αφού, στο τέλος, όλα τα άτομα είναι ανθρώπινα όντα, με παρόμοιες επιθυμίες και ανησυχίες. Μια ευσυνείδητη προσωπικότητα μπορεί να αναρωτηθεί, όσον αφορά τις όποιες διαφορές, και να τις χρησιμοποιήσει για να καλλιεργήσει αγάπη και κατανόηση.
Τελικά, καταδεικνύεται η αγάπη και η οικειότητα σε ένα επίπεδο που υπερβαίνει ετικέτες, γλώσσα, όρια, και τη ζωή την ίδια. Οι δύο συμπρωταγωνιστές κοιτάζουν καταπρόσωπα την απελπισία, τον σχεδόν βέβαιο χαμό τους, όμως είναι ευγνώμονες που υπήρξαν ζωντανοί για να δουν όσα είδαν μαζί. Ο κόσμος είναι κρύος, σκληρός, βάναυσος, αλλά χαίρονται που έζησαν για να αποτελέσουν μαζί μέρος του. Γι’ αυτό, η ιστορία είναι βαθιά ρομαντική, αν και, τυπικά, δεν επικεντρώνεται σε τέτοιου είδους στοιχεία. Ίσως είναι καθολικός κανόνας πως δεν είναι δυνατόν να βρεθεί πραγματική αγάπη σε ένα βιβλίο που αυτοανακηρύσσεται ρομαντικό. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που ισχύει σίγουρα είναι πως κάθε σπουδαία ιστορία καταλήγει να δηλώνει την αγάπη ως το νόημα της ζωής. Η δε ανθρωπότητα θα συνεχίσει να αφηγείται ιστορίες για την αγάπη, μέχρι το τέλος του χρόνου και του ευρέως γνωστού κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- ΤΟ ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΣΚΟΤΑΔΙΟΥ / GUIN URSULA. LE, politeianet, διαθέσιμο εδώ
