Της Άννας–Μαρίας Αλεξανιάν,
Η 9η Δεκεμβρίου, που πέρασε, αποτελεί μια Παγκόσμια Ημέρα, που φέρει ένα πραγματικά δυσάρεστο υπόβαθρο. Θεσπίστηκε και τιμάται κάθε χρόνο ως «Διεθνής Ημέρα Μνήμης και Αξιοπρέπειας για τα Θύματα του Εγκλήματος της Γενοκτονίας και της Πρόληψης αυτού του Εγκλήματος». Ορίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2015 από τη Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε. και ύστερα από εισήγηση της Δημοκρατίας της Αρμενίας. Η επιλογή της 9ης Δεκεμβρίου, όμως, δεν είναι τυχαία, καθώς αυτή τη μέρα το 1948 ο Ο.Η.Ε. υιοθέτησε τη Σύμβαση για την Πρόληψη και την Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας με αφορμή το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο όρος «γενοκτονία» είναι ένας νομικός όρος, ο οποίος επινοήθηκε το 1944 από τον Πολωνοεβραίο νομικό Raphael Lemkin με σκοπό να αποτυπώσει το συντονισμένο σχέδιο που βασίζεται σε μια σειρά από συγκεκριμένες ενέργειες οργανωμένου χαρακτήρα με στόχο την καταστροφή των βασικών θεμελίων της ζωής εθνικών ομάδων και, τελικά, τη βιολογική εξάλειψή τους. Ο Lemkin αφιέρωσε τη ζωή του στην ποινικοποίηση του εγκλήματος της βαρβαρότητας του ανθρώπου προς τον συνάνθρωπό του, βαφτίζοντάς το «γενοκτονία».
Η γενοκτονία ορίζεται ως οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις που διαπράττονται με πρόθεση την καταστροφή, εν όλω ή εν μέρει, μιας εθνικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας όπως:
(α) δολοφονία μελών της ομάδας,
(β) πρόκληση σοβαρών σωματικών ή διανοητικών βλαβών σε μέλη της ομάδας,
(γ) εθελούσια επιβολή στην ομάδα συνθηκών διαβίωσης που αποσκοπούν στη φυσική εξόντωσή της,
(δ) επιβολή μέτρων που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση των γεννήσεων εντός της ομάδας,
Και τέλος δια της βίας μεταφορά παιδιών της ομάδας.
Σύμφωνα, δε, με τις γενικές αρχές του δικαίου, όταν ένα αδίκημα και τα αποτελέσματα αυτού εξακολουθούν να γίνονται αισθητά, τότε η ημερομηνία τέλεσης του εγκλήματος δε λαμβάνεται υπόψη. Με άλλα λόγια, είναι ένα έγκλημα συνεχές και οι επιπτώσεις του εξακολουθούν να υφίστανται ακόμη και σήμερα. Δυστυχώς, σήμερα απαριθμούμε πολλές περιπτώσεις γενοκτονιών, μεταξύ των οποίων η Γενοκτονία των Αρμενίων, των Ελλήνων του Πόντου, των Ασσυρίων, η Γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα, της Ρουάντα και φυσικά το Ολοκαύτωμα των Εβραίων.
«Ποιος θυμάται σήμερα την εξόντωση των Αρμενίων» είχε δηλώσει ο Αδόλφος Χίτλερ στις 22 Αυγούστου του 1939, μία βδομάδα πριν την εισβολή στην Πολωνία, δίνοντας σαφείς οδηγίες για την εξολόθρευση ανδρών, γυναικών και παιδιών χωρίς διάκριση. Προέβη, με άλλα λόγια, στη διάπραξη του εγκλήματος της γενοκτονίας, διαπιστώνοντας κυνικότατα ότι αυτοί που είχαν διαπράξει το αντίστοιχο αδίκημα μόλις 24 χρόνια πριν, δεν είχαν τιμωρηθεί.
Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας των Αρμενίων, είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιούνται εκείνα τα μέσα μαζικής εξόντωσης που ενέπνευσαν 24 χρόνια αργότερα τον Χίτλερ να προβεί στη σύλληψη και εκτέλεση του φρικιαστικού του σχεδίου όπως: τα τουλάχιστον 20 στρατόπεδα συγκέντρωσης, η χρήση του σιδηρόδρομου για τη μεταφορά των θυμάτων ή η χρήση τοξικών αερίων.
Η Γενοκτονία των Αρμενίων αποτελεί την πρώτη γενοκτονία του 20ου αιώνα. Το σχέδιο των Νεότουρκων για την εξόντωση των Αρμενίων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχε οργανωμένο και εσκεμμένο χαρακτήρα. Τη νύχτα της 24ης Απριλίου του 1915, οι Οθωμανοί Τούρκοι αποφασίζουν να ξεκινήσουν το προμελετημένο σχέδιο εξάλειψης του αρμενικού λαού. Οι πρώτες διώξεις ξεκίνησαν ήδη από το 1894 με τον Σουλτάνο Abdul Hamid II, πήραν όμως εκτεταμένη μορφή το 1915.
Οι Ταλαάτ Πασάς, ο Ενβέρ Πασάς και ο Τζεμάλ Πασάς αποφασίζουν να συλλάβουν και να σκοτώσουν όλη την πνευματική ελίτ της αρμενικής κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη, αφήνοντας ακέφαλο τον αρμενικό λαό και με σκοπό να αιφνιδιάσουν και να εξασφαλίσουν την αδυναμία αντίδρασης του στον επερχόμενο αφανισμό του. Η πνευματική ηγεσία των Αρμενίων, διανοούμενοι, πολιτικοί, καθηγητές και κληρικοί βασανίζονται με απάνθρωπο τρόπο και οι περισσότεροι κατακρεουργούνται.
Ακολούθησαν σφαγές σε ολόκληρη την αυτοκρατορία και πορείες θανάτου στην έρημο Deir ez–Zor της Συρίας, με τραγικό αποτέλεσμα περισσότεροι από 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι να σκοτωθούν. Αρμένιοι οδηγήθηκαν, επίσης, σε τάγματα εργασίας, όπου λόγω των απάνθρωπων συνθηκών, της ασιτίας, αλλά και των εν ψυχρώ εκτελέσεων, έχασαν τη ζωή τους.
Όσοι κατάφεραν να επιζήσουν διασκορπίστηκαν σε όλη την υφήλιο, αλλά κράτησαν την εθνική τους ταυτότητα, δημιουργώντας μια διασπορά ισχυρή και μεγαλύτερη από τον πληθυσμό της χώρας. Οι Αρμένιοι της Διασποράς άρχισαν να οργανώνονται σε κοινότητες, οι οποίες εκτός της διατήρησης των εθίμων, της γλώσσας και του πολιτισμού, έχουν ακόμη έναν σκοπό: τον αγώνα για την αναγνώριση της γενοκτονίας παγκοσμίως, τη δικαίωση του Αρμενικού λαού και την επίλυση του Αρμενικού Ζητήματος.
Ως ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Αρμενίων έχει οριστεί η 24η Απριλίου. Ωστόσο, η νέα γενιά Αρμενίων θυμάται και τιμά τα 1.500.000 αθώα θύματα κάθε μέρα. Σήμερα, έχουν αναγνωρίσει τη γενοκτονία πάνω από 30 χώρες, μεταξύ των οποίων και οι Η.Π.Α. το 2019. Η υπαίτια χώρα, όμως, η Τουρκία, εξακολουθεί να αρνείται το έγκλημα της.
Το 1919 ξεκινά η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Ο Μουσταφά Κεμάλ δίνει εντολή για σφαγές και εκτοπισμούς των Ελληνικών χριστιανικών πληθυσμών του Πόντου. Περίπου 350.000 ψυχές χάνονται στο βωμό της «δίψας» των Νεότουρκων για απόλυτη οικονομική, εμπορική, θρησκευτική και πολιτική κυριαρχία στην περιοχή. Αμέτρητοι Έλληνες του Πόντου, όπως και Αρμένιοι, κατέληξαν πρόσφυγες και κατέφθασαν στην Ελλάδα για προστασία. Ημέρα μνήμης έχει οριστεί η 19η Μαΐου.
Φυσικά, δεν θα γινόταν να μην αναφερθεί η μελανότερη σελίδα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που είναι γνωστή σε όλους. Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, ένα ειδεχθές μεθοδικό έγκλημα που διαπράχτηκε από τους Ναζί, αφάνισε τουλάχιστον 6 εκατομμύρια ανθρώπους, των οποίων το μοναδικό φταίξιμο ήταν η εβραϊκή τους καταγωγή.
Ακόμα, η Γενοκτονία της Ρουάντα το 1994 με μαζικές δολοφονίες 800.000 ατόμων της φυλής Tutsi από τους ομοεθνείς τους που ανήκαν στη φυλή Hutu, αποτελεί εξίσου μια σκοτεινή πλευρά της παγκόσμιας ιστορίας. Ενώ την αμέσως επόμενη χρονιά σφαγιάζονται στην Σρεμπρένιτσα δεκάδες χιλιάδες Βόσνιοι μουσουλμάνοι αγόρια, άνδρες και ηλικιωμένοι από Σέρβους παραστρατιωτικούς. Αυτές είναι μόνο κάποιες από τις φρικαλεότητες που έχει μαρτυρήσει ανά τα χρόνια το ανθρώπινο είδος.
Πέρα από τον νομικό όρο που αναφέρθηκε νωρίτερα, η γενοκτονία μπορεί να οριστεί και με άλλους τρόπους. Γενοκτονία είναι να θέλουν να σε εξαφανίσουν από προσώπου γης, καθώς τους ενοχλεί η παρουσία σου, να σε διώχνουν από το σπίτι σου, από τον τόπο που γεννήθηκες, να σκοτώνουν τους γονείς σου, τα αδέλφια σου και όλους σου τους συγγενείς και παρόλα αυτά εσύ να καταφέρνεις να επιβιώσεις, να καταλήγεις σε μια διαφορετική χώρα από αυτήν που γεννήθηκες, αλλά να διατηρείς την ταυτότητά σου και να μην ξεχνάς τους προγόνους σου και τα βιώματά σου, τα οποία εξιστορείς στα παιδιά σου και εκείνα με τη σειρά τους στα δικά τους παιδιά και έτσι η μνήμη μένει για πάντα ζωντανή αφήνοντας, ωστόσο, την πληγή ανοιχτή.
Διότι, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η λήθη. Η λήθη είναι αυτή που μπορεί να αποτελέσει σοβαρό εμπόδιο προς τη δικαίωση των λαών που έχουν βιώσει τη γενοκτονία, οι οποίοι όσα χρόνια και αν περνάνε δεν πρέπει να ξεχνούν ούτε και να επαναπαύονται. Μόνο τότε δεν θα αφήσουν σε ησυχία και τους υπαίτιους που οφείλουν να πληρώσουν για τα αποτρόπαια εγκλήματά τους και μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αποτραπούν μελλοντικές γενοκτονίες στον κόσμο. Ημέρες σαν και την 9η Δεκεμβρίου, μας υπενθυμίζουν πως η μισαλλοδοξία μπορεί να προκαλέσει οδυνηρές συνέπειες στην ανθρωπότητα και συμβάλλουν σημαντικά στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης και στην αναχαίτιση της λήθης, ώστε εγκλήματα σαν και αυτά να μην επαναλαμβάνονται. Ποτέ ξανά…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- International Day of Commemoration and Dignity of the Victims of the Crime of Genocide and of the Prevention of this Crime, 9 December, United Nations, διαθέσιμο εδώ
- What is Genocide?, United States Holocaust Memorial Museum, διαθέσιμο εδώ
- How do you define genocide?, BBC News, διαθέσιμο εδώ
