Της Ιωάννας Μπινιάρη,
Όπως είναι γνωστό στον νομικό κόσμο, η αναίρεση συνιστά ένα έκτακτο ένδικο μέσο, που αποβλέπει στην ανατροπή του δεδικασμένου της απόφασης. Γενικά, τα έκτακτα ένδικα μέσα, εφόσον οδηγούν στην ανατροπή του δεδικασμένου, δεν επιτρέπονται απεριόριστα, αλλά για εξαιρετικούς λόγους, που απαριθμούνται στις οικείες διατάξεις.
Μεταβιβαστικά ένδικα μέσα είναι εκείνα, των οποίων η παραδοχή προκαλεί την επανεξέταση του παραδεκτού και της βασιμότητας της αγωγής από ιεραρχικά ανώτερο δικαστήριο. Αυτά είναι η έφεση (18 αρ. 2, 19 και 535 παρ. 1 ΚΠολΔ) και η αναίρεση (580 παρ. 3 ΚΠολΔ).
Σύμφωνα με μία εκδοχή, η αναίρεση δεν έχει μεταβιβαστικό αποτέλεσμα, διότι ενώπιον του Αρείου Πάγου συζητείται και εξετάζεται μόνο η από νομικής απόψεως ορθότητα της αποφάσεως, ουχί δε και το πραγματικό μέρος της υπόθεσης. Η αντίληψη αυτή είχε στήριγμα τις διατάξεις της δικονομίας του 1835, προτού τροποποιηθούν με τον Ν. 3810/1957. Όμως, μετά το νομοθέτημα αυτό, καθώς και ήδη στο ισχύον δίκαιο, το αναιρετικό τμήμα του Αρείου Πάγου δεν περιορίζεται στην εξαφάνιση της απόφασης, που έχει νομικά σφάλματα, αλλά δύναται να κρατήσει την υπόθεση και να επιληφθεί της εκδικάσεως αυτής, ιδίως αν αυτή κατά την κρίση του δε χρήζει περαιτέρω διευκρινίσεως. Σε αντίθετη περίπτωση, παραπέμπει την υπόθεση στο –υπό του κανονισμού– οριζόμενο τμήμα (580 παρ. 3).
Η κρατούσα γνώμη δέχεται ότι η υποβολή της αναιρετικής αίτησης δεν έχει ούτε μεταβιβαστικό αποτέλεσμα (βλ. Ευκλείδη, ό.π. § 257 στο κείμενο σελ. 415 και στη σημ. 3 σελ. 417., Ράμμου, Στοιχεία ΙΙ § 5 σελ. 85. Σούρλας, ό.π. σελ. Ιι) την αντίθετη εκδοχή υποστήριζε ο Βασιλείου (ό.π. § 2 σελ. 5-6: βλ. και Κεραμέως, Το προς «έφεσιν» δικαίωμα του νικήσαντος διαδίκου, αφιέρωμα Χ. Φραγκίστα 1968 σελ.427). Χαρακτηριστικός είναι εδώ ο προσωπικός προβληματισμός του Λιβαδά: αρχικά (Πραγματεία περί ανακοπής, § 2 σελ. 21-22) απέκλειε το μεταβιβαστικό αποτέλεσμα της αναίρεσης, αργότερα (στην 7η έκδοση του Οικονομίδη, § 226 σημ. 5α σελ. 6) το δέχτηκε, και τελικά (Εγχειρίδιον ΠολΔ 1927, § 1673 σελ. 915) επανήλθε στην αρχική του θέση, με την «ανασκευήν δόξης (…) ήν(…) ημαρτημένως απεδεξάμεθα».
Η θέση του Κώστα Ε. Μπέη σχετικά με το πρόβλημα για το ενδεχόμενο μεταβιβαστικό αποτέλεσμα από την υποβολή της αναιρετικής αίτησης είναι η ακόλουθη:
Για το παραδεκτό και τη βασιμότητα της αναιρετικής αίτησης έχει αρμοδιότητα να κρίνει αποκλειστικά το αναιρετικό τμήμα (ή η ολομέλεια κατά το άρθρο 563 § 2) του Αρείου Πάγου. Εξάλλου, όταν γίνει δεκτή η αναιρετική αίτηση και εξαφανιστεί η προσβαλλόμενη απόφαση, η εκκρεμότητα της έφεσης, που είχε απορριφθεί με την ήδη εξαφανισμένη απόφαση και (ή) η εκκρεμοδικία της αγωγής αναβιώνουν κατά κανόνα στον Άρειο Πάγο (580 § 3). Στα δύο, λοιπόν, αυτά σημεία το λεγόμενο μεταβιβαστικό αποτέλεσμα της έφεσης δεν έχει καμιά ιδιορρυθμία απέναντι στα αποτελέσματα από την υποβολή της αναιρετικής αίτησης.
Η παρατήρηση του Κ. Σούρλα (ό.π. σελ. 16) ότι η εξέταση της ουσίας από τον Άρειο Πάγο «δεν είναι άμεσος ενέργεια της αναιρέσεως ως ενδίκου μέσου, αλλά περαιτέρω ενέργεια αυτής, ήτις, ως ηδύνατο να ανατεθή εις άλλο ουσιαστικόν δικαστήριον, ανετέθη εις τον Άρειον Πάγον εκ λόγων σκοπιμότητος, ήτοι διά την ταχυτέραν αποπεράτωσιν των δικών» είναι, βέβαια, καθαυτή σωστή. Όμως, έτσι ακριβώς λειτουργεί και το λεγόμενο μεταβιβαστικό αποτέλεσμα της έφεσης, σύμφωνα με τη ρύθμιση του άρθρου 535 §1. Μόνο όταν ο λόγος που στηρίζει την έφεση είναι η επίκληση νέων (527) ή νέων αποδεικτικών μέσων (529), η εκκρεμοδικία της αγωγής αναβιώνει στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο με μόνη την άσκηση της αγωγής. Και μόνο στην περιορισμένη αυτή έκταση, η υποβολή της αναιρετικής αίτησης δεν έχει πραγματικά μεταβιβαστικό αποτέλεσμα, αφού τα νέα στοιχεία δεν μπορούν να προταθούν ως αναιρετικός λόγος.
Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 570 παρ. 2, 579 παρ. 1, 580 παρ. 3, και 581 παρ. 2 ΚΠολΔ, προκύπτει ότι η απόφαση αναιρείται κατά το μέτρο παραδοχής της αναίρεσης, δηλαδή κατά τα κεφάλαια (αιτήσεις παροχής έννομης προστασίας), στα οποία αφορά ο δεκτός γενόμενος λόγος αναίρεσης, καθώς και εκείνα, που συνάπτονται –αρρήκτως– προς τα αναιρεθέντα. Ως προς τα κεφάλαια και μόνο αυτά (αναιρεθέντα και άρρηκτα με αυτά συνδεόμενα), οι διάδικοι επανέρχονται στην κατάσταση που υπήρχε πριν από την απόφαση που αναιρέθηκε και ως προς αυτά συζητείται η υπόθεση στο δικαστήριο της παραπομπής, το οποίο δεν δύναται να επιληφθεί της υπόθεσης ως προς τα κεφάλαια που δεν αναιρέθηκαν, αφού αν προέβαινε εκ νέου στην εξέταση αυτών, θα προσέβαλε το δεδικασμένο.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η έκταση αυτή της αναίρεσης, δηλαδή ως προς ποια κεφάλαια αναιρέθηκε η απόφαση, προκύπτει από το συγκεκριμένο περιεχόμενο της αναιρετικής απόφασης και κατισχύει κάθε αντίθετης γενικής διατύπωσής της και μάλιστα του τυχόν χαρακτηρισμού από την ίδια για ολική αναίρεση της προσβαλλόμενης απόφασης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ορισμένο του Αναιρετικού Λόγου του Άρθρου 559 ΚΠολΔ, διαθέσιμο εδώ
- Μεταβιβαστικό αποτέλεσμα: Ειδικά οι προβληματικές της μη εξάντλησης του αντικειμένου της δίκης και των προδικαστικών ζητημάτων, διαθέσιμο εδώ
