Της Σταματίας Κουιμτζή,
Τα Χριστούγεννα αποτελούν μια από τις πιο ξεκούραστες και ευχάριστες περιόδους του χρόνου, την οποία πρέπει να αξιοποιούμε, ως ένα μικρό διάλειμμα από την καθημερινότητα χωρίς, όμως, να αδρανοποιούμαστε. Μπορεί οι συνθήκες της εποχής μας να μην επιτρέπουν την επίτευξη του παραπάνω στόχου, καθώς τα Χριστούγεννα, παρόλο που αποτελούν την κατεξοχήν θρησκευτική και πνευματική εορτή, έχουν χάσει τον χαρακτήρα αυτό και έχουν μετατραπεί σε κοσμική εορτή. Παρά την κυριαρχία του καταναλωτικού πνεύματος και την κατάλυση των ηθών και των εθίμων, πρέπει να τονιστεί ότι όλοι από μέρους μας πρέπει να προσπαθούμε για την διατήρηση του λαϊκού πολιτισμού. Στην παρούσα περίπτωση θα επισημάνουμε τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα στη Βόρεια Ελλάδα. ότι όλοι από μέρους μας πρέπει να προσπαθούμε για την διατήρηση του λαϊκού πολιτισμού. Στην παρούσα περίπτωση θα επισημάνουμε τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα στη Βόρεια Ελλάδα.
1. Χριστόξυλο
Το Χριστόξυλο αποτελεί ένα έθιμο, το οποίο κυριαρχεί την περίοδο των εορτών. Στα χωριά της Μακεδονίας, ο πατέρας του σπιτιού επιλέγει το καλύτερο ξύλο που καίει στο τζάκι του σπιτιού. Το ξύλο προέρχεται από πεύκο ή από ελιά, ώστε να καεί περισσότερο. Ταυτόχρονα, η νοικοκυρά θα πρέπει να καθαρίσει το τζάκι και την καμινάδα. Το έθιμο αυτό συνδέεται με μια συνηθισμένη δεισιδαιμονία των προηγούμενων γενεών: τις εορταστικές μέρες επιθυμούν οι καλικάτζαροι να εισέλθουν στο ζεστό σπιτικό και με αυτόν τον τρόπο εμποδίζεται το κακό. Παράλληλα, κατά την καύση του Χριστόξυλου αναφέρεται ότι ο Χριστός ζεσταίνεται στην κούνια του. Για αυτό και όλη η οικογένεια πρέπει να συγκεντρωθεί γύρω από το τζάκι τις γιορτινές μέρες και η ατμόσφαιρα να είναι ζεστή.
2. Θρακιώτικα Κάλαντα
Όσοι συνηθίζουν να λένε τα κάλαντα στις γιορτές και γενικότερα αγαπούν να διαβάζουν και να ακούν όλο τον χρόνο στίχους από Κάλαντα, θα λατρέψουν σίγουρα τα Θρακιώτικα κάλαντα, τα οποία υπερέχουν όχι μόνο ποιοτικά, αλλά και αριθμητικά, καθώς ο αριθμός των Χριστουγεννιάτικων τραγουδιών μπορεί να υπερβαίνει τα 40. Μέχρι τις αρχές του 1930, πριν την επίσημη εορταστική περίοδο, τα παιδιά συναθροίζονταν, για να προετοιμάσουν τα κάλαντα. Το πρωί της Παραμονής των Χριστουγέννων έβγαιναν στους δρόμους, για να ψάλλουν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Στα χωριά, όπου κατοικούσαν πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, τα έψαλαν μία ημέρα πριν, και συγκεκριμένα στις 23 Δεκεμβρίου. Τα παιδιά σε όλη τη Θράκη λάμβαναν από τις νοικοκυρές λιχουδιές και χρήματα. Οι νοικοκυρές, συνήθως, προσέφεραν στα παιδιά κουραμπιέδες, μελομακάρονα και δίπλες.
Τα κάλαντα μπορεί να είχαν ως εξής:
«Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες
κι η Παναγιά μας κοιλοπονούσε
Κοιλοπονούσε, παρακαλούσε
τους Αποστόλους, τους Ιεράρχες
Σεις Αποστόλοι και Ιεράρχες
να πά’ να φέρτε μύρα και μόσχο
Οι Αποστόλοι για μύρα πάνε
κι οι Ιεράρχες για μόσχο τρέχουν
Κι ώσπου να πάνε κι ώσπου να έρθουν
η Παναγιά μας ηλευθερώθη
Μέσα στους μόσχους, μέσα στα κρίνα
μέσα στις δάφνες και στα λελούδια
Χριστός γεννάται, χαρά στον κόσμο
χαρά στον κόσμο στα παλικάρια»
3. Μωμόγεροι
Οι Μωμόγεροι αποτελούν ένα έθιμο, το οποίο συναντάται στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί του Νομού Δράμας. Σύμφωνα με το έθιμο, ορισμένοι μεταμορφώνονται σε γέρους, φορώντας τομάρια ζώων και κρατώντας ξίφη, περιπλανιούνται στους δρόμους, τραγουδούν και αν τυχόν συναντηθούν, τάχα πολεμούν, ώσπου η μια ομάδα να ηττηθεί. Αυτά τα δρώμενα πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του εορταστικού κλίματος των γιορτών. Παρόμοιο έθιμο συντελείται στην Καστοριά και την Κοζάνη, με την ονομασία Ραγκουτσάρια, το οποίο προσελκύει μια πληθώρα τουριστών και λαμβάνει χώρα την περίοδο των Φώτων.
Συνοψίζοντας, μετά το τέλος των γιορτών, σηματοδοτείται μια νέα χρονιά, η αρχή ενός νέου ταξιδιού με χαρούμενες στιγμές, δημιουργικότητα, γνώσεις, εμπειρίες με φίλους, χαρές, αστεία και παράδοξα, αλλά και αγωνίες, απογοητεύσεις και δυσκολίες, τις οποίες πρέπει να ξεπεράσουμε. Με την προοπτική αυτή, πρέπει να ζούμε τις τελευταίες δεκαπέντε μέρες με τέτοιο τρόπο, ώστε να ζήσουμε μια γλυκιά χρονιά. Αυτό θα το κατορθώσουμε, αν αγαπήσουμε τα έθιμα και τον πολιτισμό, ώστε να τα αναβιώνουμε κάθε χρόνο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, thessculture.gr, διαθέσιμο εδώ
- ΣΑΡΑΝΤΑ ΜΕΡΕΣ (ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ), paidika-tragoudia.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι Μωμόγεροι, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
