Του Αντώνη Ξυλόκοττα,
Αρχιμήδης, Θαλής, Ευκλείδης, Νεύτωνας, Πασκάλ ,Αϊνστάιν, Χάιζενμπεργκ… Μόνο λίγοι από τους ανθρώπους που έχουν «χαράξει» το όνομά τους στην πλάκα των επιστημών, που θα μείνουν στην ιστορία για τη συμβολή τους στην επιστήμη αλλά και στην ανθρωπότητα. Τα ονόματα γνωστά, δεν χρειάζονται συστάσεις και η συμβολή τους στην κοινωνία μεγάλη. Αυτά και άλλα πολλά ονόματα αποτελούν την ελίτ των επιστημόνων, όχι απλά στον παροντικό κόσμο, αλλά και στη δυναμική του χρόνου. Όταν κάποιος φτάνει σε αυτό το επίπεδο επιστήμονα, κανείς, ούτε ο ίδιος ο χρόνος δεν μπορεί να τον αφανίσει. Ακόμξ και αν δεν μάθει το ευρύ κοινό το όνομά του.
Όμως, πόσο εφικτό είναι κάποιος «κοινός θνητός» να φτάσει σε αυτό το επίπεδο της ελίτ της επιστημονικής κοινότητας; Και πάνω από όλα, τι χάνεις από τη ζωή για να φτάσεις τόσο ψηλά; Στον αιώνα μας, οι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, χιλιάδες τις εκατό παραπάνω από τα προηγούμενα έτη, οι έχοντες διδακτορικό δίπλωμα, επίσης πολλοί, όμως λίγους θα τους θυμόμαστε, και σίγουρα ακόμα πιο λίγους θα θυμούνται οι επόμενες γενιές. Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, το πώς μπορεί κάποιος να μείνει στην ιστορία ως κορυφαίος επιστήμονας, αρκεί να δούμε τι είχαν όλοι οι προαναφερθέντες και τι «βαρίδια» άφησαν πίσω ή απέκτησαν, για να κατορθώσουν αυτό το επίτευγμα.
Το κοινό χαρακτηριστικό σε όλες αυτές τις μορφές, φυσικά, είναι η αγάπη για το αντικείμενό τους· είναι η κλίση θα λέγαμε προς τα εκεί και ότι βρήκαν τον σκοπό της ζωής τους. Ωστόσο, τέτοια αντίστοιχα παραδείγματα βλέπουμε καθημερινά γύρω μας· ανθρώπους να διαπρέπουν σε κάποιο τομέα αλλά μετά από λίγα χρόνια χάνονται στην μάζα και στην αφάνεια. Κατά συνέπεια, το κοινό χαρακτηριστικό που παρατηρούμε σε όλα αυτά τα ονόματα, δεν είναι μόνο οι ικανότητες στο αντικείμενο που αναφέρεται ο καθένας –αδιαμφισβήτητα αυτές είναι αναγκαίες συνθήκες–, αλλά μια διαφορετική τρέλα που διακατέχει όλους όσους εννοούμε. Αυτοί οι άνθρωποι, πιθανότητα να θυσίασαν την κοινωνική και προσωπική τους ζωή σε ιδιαίτερα υψηλό βαθμό για τις επιστήμες τους. Με άλλα λόγια, άφησαν την κοινωνία για να κάνουν καλύτερη την κοινωνία με τον δικό τους τρόπο και αυτό το πλήρωσε ο καθένας τους με ένα τίμημα. Ποσά ανάλογα, θα έλεγε κανείς· όσο μεγαλύτερη η συνεισφορά τόσο μεγαλύτερη και η τρέλα.
Τα παραδείγματα αναρίθμητα. Ο Χάρολντ Χάρντι και ο μαθητής του Σρινιβάσα Ραμανούτζαν έκαναν απόπειρες αυτοκτονίας και μάλιστα παραπάνω από μια φορά. Ο Άλλαν Τιούρινγκ («πατέρας» τον υπολογιστών) αυτοκτονεί λόγω κοινωνικής πίεσης, ο Γκέοργκ Καντόρ πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σε ψυχιατρείο, ο Κουρτ Γκέντελ έφυγε από υποσιτισμό καθώς ήθελε να δοκιμάζει το φαγητό του πάντα πρώτα η γυναίκα του, η οποία αρρώστησε και νοσηλεύτηκε με αποτέλεσμα ο Γκέντελ να μην μπορεί να φάει. Όλα αυτά τα παραδείγματα θυμίζουν τον μύθο του Προμηθέα από την μυθολογία: ο άνθρωπος που φέρνει την φωτιά, την γνώση, είναι υποχρεωμένος μετά να υποφέρει έως θανάτου.
Ωστόσο, αυτός είναι λόγος ώστε κάποιος να μην ασχοληθεί με τις επιστήμες; Πολλοί αναρωτιούνται γιατί να ασχοληθούν με κάτι στο οποίο είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα μείνουν στην μετριότητα. Αντιθέτως, λόγω αυτού του παραδόξου, η επιστημονική κοινότητα αποκτά και νέα μέλη τα οποία δεν ενδιαφέρονται αν θα φτάσουν μέχρι την κορυφή ή απλά τη μετριότητα, αλλά ενδιαφέρονται για το ταξίδι τους μέσα στον υπέροχο κόσμο της γνώσης. Για να καρπωθείς τα μέγιστα από το ταξίδι σου, πρέπει να παλέψεις και να κουραστείς πολύ, να συνεχίσεις εκεί που δεν αντέχεις! Ευτυχώς γνωρίζουμε ότι η τρέλα που έκανε αυτά τα μυαλά να γράψουν ιστορία, δεν έχει μόνο καλές εκφάνσεις και ότι δεν μπορούμε πάντα να την αποκτήσουμε.
Χρόνια, επιστήμονες προσπαθούν να αποδείξουν το τάδε θεώρημα, αλλά μια μέρα, μια στιγμή, θα έρθει η έμπνευση. Δεν υπήρχε κάτι που να μπορούσε να πυροδοτήσει την ίδια φλόγα, δεν είναι όλα τα εδάφη το ίδιο εύφορα τις ίδιες χρονικές στιγμές. Το πρόβλημα που δημιουργείται, όμως, αυτήν τη φορά είναι το εξής: κάποιοι νέοι επιστήμονες θεωρούν «κορεσμένες» τις επιστήμες τους και δεν ασχολούνται ποτέ με την ανάπτυξή τους. Εδώ μπαίνει και η παιδεία πάνω στον τομέα «έρευνα», αλλά αυτό αποτελεί ένα ξεχωριστό θέμα.
Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι λίγοι έως κανένας από τους νέους επιστήμονες δεν ξέρουν πως θα εξελιχθεί το ταξίδι τους στον κόσμο της επιστήμης, αλλά παρόλα αυτά το προσπαθούν και αφιερώνουν την ζωή τους όχι απλά στην έρευνα όπως ακούγεται, αλλά στο να κάνουν καλύτερο τον κόσμο. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους ανθρώπους που με «όπλο» τους τη γνώση κάνουν τον κόσμο καλύτερο, ακόμη και αν μείνουν στην «υπέροχη μετριότητα».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Δοξιάδης, Α. (2010), Ο Θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ, Εκδόσεις Καστανιώτης.
