Του Στέλιου Δουλγέρη,
Ο κάθε ήρωας της Ελληνικής Μυθολογίας, όπως έχουμε δει σε αφηγήματα, διασχίζει τη δική του προσωπική πορεία, πραγματοποιεί τους δικούς του άθλους, κάνει λάθη, και στο τέλος, είτε ανταμείβεται για τους κόπους του, είτε τιμωρείται για τα σφάλματά του. Πολλές φορές συμβαίνει και ο συνδυασμός των δύο, όπως στην περίπτωση του Οδυσσέα, στον οποίο θα αναφερθούμε στο σημερινό μας άρθρο. Ο Οδυσσέας, όπως είναι γνωστό, αποτελεί την κατεξοχήν περιπετειώδη και πολύπαθη φυσιογνωμία της μυθολογίας μας: συνάντησε αναρίθμητες δυσκολίες και ξέφυγε με την ευφυΐα του από πάμπολλους κινδύνους, οι οποίοι αποτελούν, θα λέγαμε, τους δικούς του ξεχωριστούς άθλους. Ωστόσο, έκανε και ορισμένα λάθη, τα οποία στην πορεία απέβησαν μοιραία. Ένα από τα πρώτα του σφάλματα, ίσως το μεγαλύτερο, θα αναλύσουμε στο παρόν άρθρο.
Όταν ο Οδυσσέας, χάρη στο έξυπνο τέχνασμά του, κατάφερε να ξεφύγει από τη σπηλιά του Κύκλωπα Πολύφημου τυφλώνοντάς τον και ξεγελώντας τον, λέγοντάς του πως τον λένε ‘‘Κανένα’’, πέτυχε την παραπλάνηση των υπολοίπων Κυκλώπων. Συγκεκριμένα, αυτοί, ακούγοντάς τον να τους φωνάζει: «ὦ φίλοι, Οὖτις μὲ κτείνει (‘‘σκοτώνει’’)…» νόμισαν πως κανείς δεν τον σκοτώνει και τον εγκατέλειψαν, θεωρώντας πως τον έχει τιμωρήσει ο Δίας. Όταν κατόρθωσαν την επομένη μέρα να βγουν απ’ τη σπηλιά του Κύκλωπα, έτρεξαν έντρομοι στο πλοίο τους «[…]πίσω κοιτώντας διαρκώς[…]» (ι, 465), και απέπλευσαν αμέσως. Όταν ξεμάκρυναν αρκετά απ’ την ακτή, ο Οδυσσέας μέθυσε απ’ τη χαρά της λύτρωσης, και παρασυρόμενος από τον θυμό για τον Πολύφημο που κατασπάραξε έξι συντρόφους του, του φώναξε από μακριά: «Δειλός δεν ήταν, Κύκλωπα, ο άντρας που ζητούσες μ’ αγριοσύνη στη σπηλιά να του φας τους συντρόφους. Έπρεπε πια να πλήρωνες τα άδικά σου έργα, άσπλαχνε, που δεν ντράπηκες να φας στο σπίτι μέσα τους ξένους σου, σε πλήρωσαν οι θεοί κι ο Δίας!» (ι, 475-479).
Τα λόγια του εξόργισαν, όπως ήταν φυσικό, τον Κύκλωπα, ο οποίος έριξε στα τυφλά έναν πελώριο βράχο στη θάλασσα, ελπίζοντας να πετύχει το πλοίο. Μάταια όμως: ο βράχος έπεσε δίπλα στο πλοίο, αλλά δεν το χτύπησε. Τότε, έντρομοι οι σύντροφοι του Οδυσσέα, προσπάθησαν να τον συνετίσουν, για να σταματήσει να τον εξερεθίζει και να φύγουν το συντομότερο, ακίνδυνα: « έπεσε δίπλα στο πλοίο, αλλά δεν το χτύπησε. Τότε, έντρομοι οι σύντροφοι του Οδυσσέα, προσπάθησαν να τον συνετίσουν, για να σταματήσει να τον εξερεθίζει και να φύγουν το συντομότερο, ακίνδυνα: «Πολύπαθε, τον άγριο τι θες και ερεθίζεις; Πριν λίγο μας σφεντόνισε βράχο μπροστά στο πλοίο, προς τη στεριά μας έσπρωξε κι είπαμε θα χαθούμε. Αν άκουγε τα λόγια μας τώρα και τις φωνές μας, θα’ σπαζε τα κεφάλια μας, του πλοίου τα μαδέρια, ρίχνοντας αγκαθόβραχο· γιατί ως εδώ τον ρίχνει.» (ι, 494-499). Δεν κατάφεραν όμως, να τον σταματήσουν, κι έτσι φώναξε για ακόμη μια φορά ο Οδυσσέας: « να τον σταματήσουν, κι έτσι φώναξε για ακόμη μια φορά ο Οδυσσέας: «Απ’ τους ανθρώπους, Κύκλωπα, αν κάποιος σ’ ερωτήσει ποιος άσχημα σε χτύπησε, σου έβγαλε το μάτι, ο Οδυσσέας ήταν πες ο καστροπολεμίτης, του Λαέρτη ο γιος, σπίτι που έχει στην Ιθάκη!» (ι, 501-505).
Αυτό ήταν και το μοιραίο του λάθος, υπερηφανεύτηκε, δηλαδή, για το κατόρθωμά του. Διότι αμέσως ο Πολύφημος, ακούγοντας την πραγματική ταυτότητα του ανθρώπου που τον τύφλωσε, φώναξε στον πατέρα του, τον Ποσειδώνα: «Της γης αφέντη, άκου με, θεέ γαλαζοχαίτη, αν είμαι γιος σου κι είσαι συ πατέρας μου αλήθεια: Ο Οδυσσέας ο τρανός στη γη του μη γυρίσει, του Λαέρτη ο γιος, σπίτι που έχει στην Ιθάκη. Μα αν είναι της μοίρας του να δει τους συγγενείς του, το σπίτι το καλόχτιστο, τη γη την πατρική του, να χάσει τους συντρόφους του κι αργά, πολλά σαν πάθει, με ξένο πλοίο να φτάσει κι άλλα πολλά να πάθει τότε!» (ι, 528-535). Ποιά από αυτές τις κατάρες του Κύκλωπα δεν εκπληρώθηκε;! Αφού, πράγματι, ο Οδυσσέας έφτασε στη γη αργά, πέρασε αμέτρητες περιπέτειες, έχασε όλους του τους συντρόφους και φτάνοντας με ξένο πλοίο στην Ιθάκη, διέτρεξε άλλους κινδύνους εκεί.Αφού, πράγματι, ο Οδυσσέας έφτασε στη γη αργά, πέρασε αμέτρητες περιπέτειες, έχασε όλους του τους συντρόφους και φτάνοντας με ξένο πλοίο στην Ιθάκη, διέτρεξε άλλους κινδύνους εκεί.
Στην περίπτωση του Ηρακλή, αντιθέτως, ο ίδιος, προσπαθώντας να πάρει τρία χρυσά μήλα από τον Κήπο των Εσπερίδων, δεν έπεσε σε παρόμοια παγίδα. Γνωρίζοντας πως δε μπορεί να κλέψει τα μήλα ο ίδιος, ακολούθησε τη συμβουλή του Προμηθέα να ζητήσει από τον Άτλαντα να του τα φέρει αυτός. Ο Τιτάνας Άτλας κρατούσε «τον πλατύ ουρανό… στα πέρατα της γης, μπροστά απ’ τις καθαρόφωνες Εσπερίδες, στέκοντας, με το κεφάλι και με τ’ ακούραστα χέρια του· γιατί αυτό το μερδικό του ξεχώρισε ο νοητής Δίας.» (Θεογ. 516-520).
Ώσπου να τα φέρει, θα σήκωνε τον ουρανό ο ίδιος. Όταν επέστρεψε ο Άτλας, είπε στον Ηρακλή να συνεχίσει να κρατά τον ουρανό και πως θα δώσει τα μήλα στον Ευρυσθέα ο ίδιος. Ο Ηρακλής τότε κατάλαβε τον κόλπο του Τιτάνα και του απάντησε πως ευχαρίστως να τον κρατήσει, αρκεί να τον βοηθούσε ο Άτλας για λίγο να βάλει μια υφασμάτινη κουλούρα στον σβέρκο του, που πονούσε από το βάρος του ουρανού. Ο Άτλας τον πίστεψε, άφησε κάτω τα μήλα και σήκωσε πάλι τον ουράνιο θόλο. Έτσι, ο Ηρακλής με γρήγορες κινήσεις άρπαξε τα χρυσά μήλα και έγινε άφαντος. Αυτό έπρεπε να είχε πράξει και ο Οδυσσέας: να φύγει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα, χωρίς να ξαναμιλήσει στον εχθρό του, καθώς ο εχθρός είναι πάντα ικανός να προκαλέσει δεινά. Από το παράδειγμα αυτό γίνεται αντιληπτό πως ο Οδυσσέας, όντας αλαζονικός ύστερα από την πρώτη του «νίκη», θεώρησε ότι η λοιπή έκβαση των γεγονότων θα έβαινε καλώς, μη παίρνοντας τις απαραίτητες προφυλάξεις.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Απολλόδωρος, (1999), Βιβλιοηθήκη Α’, Β΄, Αθήνα: Κάκτος
- Ησίοδος, (1993), Θεογονία, Αθήνα: Κάκτος
- Όμηρος, (2010), Οδύσσεια, Θεσσαλονίκη: Ζήτρος
