Του Μάριου Κριτίδη,
Ο πόλεμος του Nagorno Karabakh, πέρα από την κυριαρχία του Αζερμπαϊτζάν σε αμφισβητούμενα εδάφη, είχε έμμεσο νικητή και τη Ρωσία, η οποία μπόρεσε να θεμελιώσει βαθύτερες ρίζες επιρροής στην Αρμενία και μια σημαντικότερη σχέση εξάρτησης. Ως αποτέλεσμα της συνθήκης ειρήνης του Νοεμβρίου του 2020, η Ρωσική παρουσία στις αμφισβητούμενες περιοχές αυξήθηκε σημαντικά με την εγκατάσταση επιπλέον 2.000 Ρώσων στρατιωτών στα σύνορα των επίμαχων περιοχών μεταξύ των δύο κρατών, αυξάνοντας τον συνολικό αριθμό Ρωσικών στρατευμάτων στην περιοχή στα 5.000. Την ίδια στιγμή, έγινε ξεκάθαρο ότι σε περίπτωση μελλοντικής σύγκρουσης για τις ίδιες περιοχές, η Ρωσία θα έχει ενεργό ρόλο υπέρ της Αρμενίας.
Η αρμενική κοινή γνώμη δεν ήταν καθόλου έτοιμη να αποδεχτεί την ήττα της και τη συνθηκολόγηση αυτή. Όμως, η εκτίμηση και η ελπίδα πολλών ήταν ότι, τουλάχιστον, η αυξημένη Ρωσική παρουσία στη χώρα θα αποτελούσε αποτρεπτικός παράγοντας μιας νέας καταστροφικής σύγκρουσης, ενώ, επίσης, θα ήταν δίοδος ανάπτυξης του αμυντικού τομέα της χώρας. Παρόλα αυτά, ο ρωσοουκρανικός πόλεμος και η στρατηγική αποτυχία του Προέδρου Putin, για μια γρήγορη και αποτελεσματική Ρωσική εισβολή, δημιούργησε ένα κενό το οποίο εκμεταλλεύτηκε το Αζερμπαϊτζάν, εξαπολύοντας εκ νέου επιθέσεις κατά της Αρμενίας τον Σεπτέμβριο του 2022. Οι επιθέσεις έλαβαν χώρα στα νότια σύνορα μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, καθώς και στα δυτικά σύνορα μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και της περίκλειστης Αρμενικής Δημοκρατίας του Arstakh. Η σιωπή της εγγυήτριας Ρωσίας σε αυτή τη σύντομη, αλλά πολύνεκρη, σύγκρουση για την Αρμενία ήταν εκκωφαντική. Οι επιθέσεις εν τέλει δε σταμάτησαν μέσω της Ρωσίας, αλλά μέσω διαβουλεύσεων της Washington με την Άγκυρα και το Μπακού να μην τονώσουν περαιτέρω τις εντάσεις με τη Ρωσία. Πράγματι, η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία άνοιξε ένα μεγάλο και δύσκολο μέτωπο για τον Putin, το οποίο τον κατέστησε ανήμπορο να εκπληρώσει τις αμυντικές δεσμεύσεις του για τη μικρή χώρα του Καυκάσου. Πολύ απλά δεν υπήρχε περιθώριο να ανοίξει κι άλλο ενεργό μέτωπο ο ρωσικός στρατός.
Βέβαια, η στρατηγική αυτή αδυναμία, φέρνει σε δύσκολη θέση την αρμενική Κυβέρνηση, η οποία όλο και περισσότερο φαίνεται μόνη της, περικυκλωμένη από ισχυρούς και επιθετικούς εχθρούς. Την ίδια στιγμή, όμως, αυξάνεται και η δυσαρέσκεια του Αρμενικού λαού απέναντι στη Ρωσία, πράγμα που αποτελεί ανατροπή των δεδομένων που ίσχυαν την τελευταία δεκαετία. Σε δημοσκόπηση του 2022 (Caucasus Barometer), το 35% των ερωτηθέντων στην ερώτηση «Ποιον θεωρείτε τον σημαντικότερο σύμμαχο της Αρμενίας;» απάντησε τη Ρωσία, κερδίζοντας τη δεύτερη θέση της κατάταξης, ακριβώς μία μονάδα πίσω από τη Γαλλία (36%). Αυτό το 35%, αν και σίγουρα σημαντικό ποσοστό, αποτελεί στην πραγματικότητα κατακόρυφη πτώση σε σχέση με το παρελθόν. Το 2019, πριν δηλαδή από τον Δεύτερο Πόλεμο του Nagorno Karabakh, στην ίδια ερώτηση η Ρωσία έλαβε το 48% των απαντήσεων, ενώ στη δημοσκόπηση του 2013 είχε μόλις το 80%(!). Σημειώθηκε, δηλαδή, μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία, πτώση 45 ποσοστιαίων μονάδων στην στάση των Αρμενίων απέναντι στη Ρωσία.
Η επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου, Vladimir Putin, μαζί με τον Λευκορώσο ομόλογό του, Aleksandr Lukashenko, στο Ερεβάν στις 23 Νοεμβρίου, χαιρετίστηκε από τον Αρμενικό λαό με διαμαρτυρίες κατά τις Ρωσίας και υπέρ της Ουκρανίας. Πλέον, έχει δημιουργηθεί μέσα στον λαό μία αντιρωσική στάση, η οποία δεν φοβάται, πλέον, να εκδηλωθεί δυναμικά στους δρόμους της πρωτεύουσας σε μια άσχημη περίοδο για τη χώρα. Την ίδια στιγμή, τα ρωσικά κυβερνητικά μέσα ενημέρωσης ουκ ολίγες φορές έχουν τοποθετηθεί με σκεπτικισμό απέναντι στη στάση της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής σε σχέση με τα ζητήματα του Καυκάσου και της Αρμενίας γενικότερα. Ακόμα και στον Οργανισμό Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (C.S.T.O.), στον οποίο συμμετέχουν φιλορωσικά κράτη, όπως η Λευκορωσία, το Καζακστάν, μαζί και η Αρμενία, η χώρα του Καυκάσου παραμένει «ξεκρέμαστη», με τα υπόλοιπα μέλη–κράτη, όπως Καζακστάν, Κυργυστάν και Ουζμπεκιστάν, να διατηρούν ουδέτερη στάση απέναντι στη σύγκρουση της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν, λόγω φιλικών σχέσεων με τον διαχρονικό αντίπαλο της Αρμενίας.
Από την άλλη, η αντιρωσική στάση του λαού δεν αποτυπώνεται στο Αρμενικό Κοινοβούλιο. Εκεί, η συντριπτική πλειοψηφία των κομμάτων διατηρεί ξεκάθαρη και ανυποχώρητη θέση υπέρ της Ρωσίας. Ακόμα και όσα μικρά κόμματα έχουν αντιρωσική στάση, είναι πλήρως απορροφημένα από την Κυβέρνηση Pashinyan. Είναι αλήθεια, ότι οι σχέσεις Αρμενίας–Ρωσίας έχουν πιο βαθιές ρίζες εξάρτησης πέρα από ζητήματα άμυνας και ασφάλειας. Ειδικότερα, η Ρωσία αποτελεί τον μεγαλύτερο εμπορικό συνέταιρο του κράτους και είναι η κυρίαρχη χώρα εισαγωγών. Η δημιουργία γρήγορων διασυνδέσεων μέσω λιμένων της Γεωργίας ανέπτυξαν το εμπόριο αυτό σημαντικά την τελευταία τετραετία. Επίσης, τον ρόλο της έχει και η μαζική μετανάστευση των Αρμενίων στη Ρωσία, ενώ τα εμβάσματα της διασποράς αποτελούν το 11% του Α.Ε.Π. της χώρας. Επιπλέον, παρά τις λαϊκές αντιδράσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Αρμενία, εξαρτώμενη σημαντικά από το ρωσικό φυσικό αέριο, έχει ξεκινήσει να πληρώνει τη Ρωσία σε ρούβλια μετά την εγκατάλειψη των πληρωμών σε δολάρια.
Έχοντας όλα αυτά κατά νου, καταλαβαίνουμε ότι παρά τις λαϊκές αντιδράσεις και παρά την απουσία της ρωσικής βοήθειας στη σύγκρουση του Σεπτεμβρίου, δεν φαίνεται πιθανό να αλλάξει η αρμενική στάση στις σχέσεις με τη Ρωσία. Η εξάρτησή της από τη Ρωσία στους τομείς της οικονομίας και της ασφάλειας είναι πολύ σημαντική για να μπορέσει να αλλάξει πορεία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Caucaso: in Armenia Putin non è più il benvenuto, ispionline.it, διαθέσιμο εδώ
- New poll suggests uncertainty in Armenia about country’s place in world, civilnet.am, διαθέσιμο εδώ
- Putin visits Armenia as anti-Russia sentiment blooms, eurasianet.org, διαθέσιμο εδώ
-
Η εύθραυστη ειρήνη του Nagorno-Karabakh δύο χρόνια μετά τον πόλεμο, offlinepost.com, διαθέσιμο εδώ
