Της Ευγενίας Σαχινιάν,
Ο Ιανός, Janus στη Ρωμαϊκή μυθολογία, ήταν θνητός βασιλιάς της περιοχής του Latium. Ποικίλες πηγές αναφέρουν ότι ο Ιανός είχε ένα γιο που ονομαζόταν Τίβερης, από τον οποίο πήρε το όνομά του ο γνωστός ποταμός. Οι μύθοι για την προέλευση του είναι αμέτρητοι. Ένας από τους πολλούς αναφέρει ότι ο Ιανός έφτασε στο Latium από τη Θεσσαλία, όπου τον υποδέχθηκε η Καμέση. Οι δυο τους έγιναν ζευγάρι, παντρεύτηκαν και έκαναν τον πρώτο τους γιο Τιβέριο, θεό των ποταμών. Ύστερα από τον θάνατο της συζύγου του, ο Ιανός έγινε ο μονος ηγεμόνας της περιοχής, χτίζοντας έναν ναό αφιερωμένο στην εκδίωξη του Κρόνου από τον Δία.
Ο Ιανός ήταν ο πρώτος που έφερε τον τίτλο του βασιλιά στο Latium καθόλη τη διάρκεια της ζωής του. Κατά την περίοδο της βασιλείας του εγκαθίδρυσε μια μακρά περίοδο ειρήνης και ευημερίας για τον λαό, η οποία έμεινε γνωστή ως Χρυσή Εποχή. Βασικά χαρακτηριστικά της Χρυσής Εποχής ήταν η καθιέρωση της νομοθεσίας και η εισαγωγή της καλλιέργειας της γης. Σύμφωνα με μια εκδοχή του βίου του, ξαναπαντρεύτηκε τη νύμφη Juturna, με την οποία απέκτησε και άλλα παιδία. Ένα από τα τέκνα τους ήταν ο Fontus, μετέπειτα θεός των πηγών. Όταν ο βασιλιάς Ιανός πέθανε, θεοποιήθηκε από τον λαό και αναγορεύτηκε προστάτης της πόλης του Latium.
Για τον Ιανό χτίστηκαν πολλοί ναοί και πύλες, αφού επρόκειτο για τον θεό των μεταβάσεων και των διαδρομών, με πιο γνωστό τον ναό στο Forum Romanum, ο οποίος είχε κάτι το μοναδικό. Οι πύλες του ήταν ανοιχτές αυστηρά σε περίοδο πολέμου, ενώ τις έκλειναν όταν επικρατούσε ειρήνη και για αυτό τον λόγο τις αποκαλούσαν πύλες του πολέμου. Ένας άλλος αξιοσημείωτος ναός ήταν ο Argiletum. Ο ναός διέθετε δύο πύλες, ενώ στο εσωτερικό του, και συγκεκριμένα στη μέση, στεκόταν ένα θεόρατο άγαλμα του Ιανού που απεικόνιζε τα δύο του πρόσωπα. Το άγαλμα έδειχνε να είναι κατασκευής αρχαιοτάτων χρόνων, με απώτερο σκοπό κατά τον Πλίνιο να καταδεικνύεται πως η τέχνη και η γλυπτική άκμαζαν από τα πρώιμα χρόνια στη Ρώμη.
Η μορφή του Ιανού απεικονιζόταν συνήθως σε πύλες, μεγάλες πόρτες και γέφυρες, ενώ ήταν πάντα το πρώτο πρόσωπο που θα τιμούσε ο λαός σε οποιαδήποτε λατρευτική τελετή. Προς τιμήν του είχαν καθιερωθεί η πρώτη μέρα του νέου έτους, αλλά και ο μήνας Ιανουάριος, θέλοντας να τονίσουν τη σημασία που είχε ο Ιανός για τη διαμόρφωση και τη λειτουργία του ημερολογίου στη ρωμαϊκή περίοδο. Ο Ιανός, κατά πολλές μαρτυρίες από μελετητές που έχουν ασχοληθεί με την έρευνα της θεϊκής του υπόστασης, ονομαζόταν και διπρόσωπος. Χάρη σε αυτήν του την ιδιότητα, να αλλάζει πρόσωπα κατά τη βούλησή του, καθιερώθηκε να ονομάζεται και Janus Bifrons. Στη μια του μορφή συνήθως εμφανιζόταν ξυρισμένος, ενώ στην άλλη με μακριά γένια. Η απεικόνιση του αυτή ώθησε τους ερευνητές να τον αναγάγουν σε ένα σύστημα αντιθέσεων, όπως ήταν για παράδειγμα ο ήλιος με τη σελήνη.
Εν κατακλείδι, ο Ιανός υπήρξε μια σημαντική μορφή για την αρχαία Ρώμη, και αυτό αποδεικνύεται περίτρανα από τα πολλά ιερά που χτίστηκαν προς τιμήν του. Η επίδρασή του στο ημερολογιακό σύστημα και η προτεραιότητα που του δινόταν στις λατρευτικές τελετές και τιμές τον καθιστά ένα αξιοσημείωτο πρόσωπο. Η επιστήμη της αρχαιολογίας συνεχίζει να μελετά τη ζωή του σε συνάρτηση με την εικόνα που είχε δώσει στο Latium και τα έργα που του αφιερώθηκαν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Νίκος Μουρατίδης, ΙΑΝΟΣ: Ο διπρόσωπος Θεός, polismagazino.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ιανός, ο διπρόσωπος θεός των Ρωμαίων, φύλακας των εισόδων και των εξόδων – Έδωσε το όνομά του στον πρώτο μήνα του χρόνου, iefimerida.gr, Διαθέσιμο εδώ
