Της Καρολίνας Σόμπτσυκ,
Στη γενέτειρα χώρα του πολιτισμού και ειδικότερα στον κόσμο του δωδεκάθεου, ο θεός που μας έρχεται συνήθως κατά νου δεν είναι άλλος παρά ο Δίας. Ο θεός του ουρανού και του κεραυνού, κυρίαρχος των καιρικών φαινομένων, βασιλιάς των Ολύμπιων θεών της αρχαιότητας, μετά τη νικηφόρα Τιτανομαχία. Αρχηγός μεν των θεών, αλλά και προστάτης των ανθρώπων, γνώστης και ρυθμιστής του πεπρωμένου τους. Για το μικρότερο γιο του Τιτάνα Κρόνου και της Τιτανίδας Ρέας, πληροφορίες αντλούνται από έργα της αρχαιότητας, που αποκρυστάλλωσαν τους μύθους της εποχής, όπως η Θεογονία του Ησίοδου, το Περί Θεών του Απολλόδωρου του Αθηναίου και τα Ομηρικά Έπη.
Πολύ συχνά σε όλο το εύρος της ελληνικής (και έπειτα, ρωμαϊκής) μυθολογίας, γίνονται αναφορές στο πρόσωπο του Διός, είτε ως βοηθού είτε ως πρωταγωνιστή. Βέβαια, ο αναγνώστης παρατηρεί με ευκολία έναν άλλον ρόλο του Δία μέσα στους μύθους: πέρα από εκείνον του πανίσχυρου ηγεμόνα, του αποδίδεται και ο χαρακτηρισμός του εραστή και ως εκ τούτου, του κατά κυριολεξία «βιολογικού γονέα θεών και ανθρώπων». Μάλιστα, πρόκειται κυρίως για την ελίτ τάξη των θεοτήτων και των επιφανέστερων ηρώων και ημίθεων. Ο Δίας, ως «εραστής», δε δίσταζε να δείξει την αδυναμία του στο ωραίο φύλο, παίρνοντας τη μορφή ζώων ή ακόμη και στοιχείων της φύσης και προσφέροντας πλούσιο υλικό στην καλπάζουσα φαντασία των αρχαίων Ελλήνων.
Ως πρώτη σύζυγος του Δία, αναφέρεται στη Θεογονία του Ησιόδου η θεά Μήτις, εγγονή του Ουρανού και της Γαίας και κόρη του Ωκεανού –άρα γενεαλογικά πρώτη ξαδέρφη του Δία. Η Μήτις, δεν είναι άλλη από τη μητέρα της θεάς Αθηνάς. Ο Δίας φοβούμενος μήπως νικηθεί από το παιδί της Μήτιδος κατάπιε την ίδια, ενώ κυοφορούσε την Αθηνά. Όμως, η Αθηνά ξεπήδησε από το κεφάλι του θεού και αναδείχθηκε σε θεά της σωφροσύνης και της σοφίας, ακολουθώντας την παράδοση της μητέρας της.
Δεύτερη σύζυγος υπήρξε κατά τη Θεογονία η Θέμις (από το αρχαίο ρ. τίθημι), αδερφή του Κρόνου, η οποία ανήκε στους Τιτάνες και αντιπροσώπευε το θείο δίκαιο, τη φυσική και ηθική τάξη και τους θεσμούς. Ο γάμος μαζί της βοήθησε στη σταθεροποίηση της βασιλείας του Δία και, έχοντας την απόλυτη εμπιστοσύνη αυτού, συγκαλούσε τα συμβούλια των θεών και εξήγγειλε τις αποφάσεις του. Τα παιδιά που χάρισε στον Δία ήταν τα εξής: α) οι Ώρες, Ευνομία, Δίκη και Ειρήνη, που επόπτευαν τα ανθρώπινα έργα και θεωρούνται εκπρόσωποι του φυσικού δικαίου, β) οι Μοίρες, Κλωθώ, Λάχεσις και Άτροπος, που έγνεφαν το νήμα της ζωής τους και προσωποποιούσαν το πεπρωμένο κάθε ανθρώπου, γ) οι νεαρές ημίθεες Νύμφες, που κατοικούσαν στην άγρια φύση και συνόδευαν την Άρτεμη, δ) η παρθένα Αστραία, που μετά τη βοήθεια προς το Δία την περίοδο της Τιτανομαχίας απέκτησε το δικαίωμα να καθοδηγεί τον κεραυνό, επόπτευε τη Δικαιοσύνη και συχνά προσφωνούνταν ως «Θεία Δίκη».
Η επίσημη, όμως, σύζυγός του είναι η αδερφή του, η μεγαλόπρεπης θεά Ήρα, βασίλισσα του Ολύμπου. Η Ήρα στην αρχαιότητα αντιπροσώπευε το πρότυπο της γυναίκας στη συζυγική ζωή, ωστόσο οι απιστίες του συζύγου της την οδηγούσαν στη ζηλοφθονία και την καταδίωξη των ερωμένων του. Με την Ήρα, ο Δίας, αφού την προσέγγισε με τη μορφή ενός κούκου και της επιβλήθηκε, αναφέρεται ότι είχε αποκτήσει τέσσερα παιδιά: τον Άρη, τον Ήφαιστο, την Ήβη και την Ειλείθυια. Εκτός από την Ήρα, ο Δίας ζευγάρωσε και με ακόμη μια αδερφή του και επίσης ολύμπια θεά, τη συντηρητική και απόμακρη Δήμητρα. Για τη συνεύρεση αυτήν, μεταμορφώθηκε σε ταύρο και από αυτήν προήλθε η μονάκριβη Περσεφόνη, που έμελλε να γίνει γυναίκα του Άδη (ή αλλιώς Πλούτωνα), γινόμενη θεά του Κάτω Κόσμου.
Οι δεσμοί του με πολλές θεότητες συμβολίζουν ιδιότητες του υπέρτατου θεού, όπως θέλησε ο Ησίοδος κατά τις αντιλήψεις του να τις αποδώσει στο πρόσωπο ενός και παντοδύναμου θεού. Μεγάλης, ωστόσο, σημασίας είναι και εκείνες με θνητές, οι οποίες απέφεραν απογόνους που τυγχάνουν αναφορών σε πολλά σημεία της μυθολογίας. Από τη βασίλισσα της Σπάρτης και σύζυγο του βασιλιά Τυνδάρεω, Λήδα, ο Δίας, ως κύκνος κατατρεγμένος από την Αφροδίτη με τη μορφή του αετού, έγινε πατέρας των Διόσκουρων, Κάστορος και Πολυδεύκη και της Ωραίας Ελένης.
Παραμένοντας στη χώρα των Λακεδαιμονίων και μεταμορφωμένος αυτήν τη φορά σε χρυσή βροχή, ο Δίας συνευρίσκεται με το νέο του έρωτα, την πριγκίπισσα Δανάη, μέσα στην υπόγεια φυλακή της. Καρπός της συνεύρεσης αυτής είναι ο ημίθεος Περσέας. Κατά έναν άλλον μύθο, αυτήν τη φορά στα νότια του ελλαδικού χώρου, στην Κρήτη, ο Δίας μεταμορφωμένος σε λευκό ταύρο βρίσκει μια νεαρή κόρη ενός βασιλιά, την Ευρώπη, η οποία τον ερωτεύτηκε. Αφού έκαναν τον γύρο της σημερινής ευρωπαϊκής ηπείρου, έχοντας την Ευρώπη στη ράχη του, έφτασαν στη Γόρτυνα της Κρήτης, όπου και παντρεύτηκαν. Ο Δίας άφησε πίσω του τρεις γιους και μελλοντικούς άρχοντες της Κρήτης.
Όλες αυτές, είναι μόνο μερικές από τις πάμπολλες ερωτικές περιπέτειες του Δία, του βασιλιά των θεών και των ανθρώπων. Ο «πατέρας της ιστορίας» Ηρόδοτος αναγνώρισε τη συμβολή των δυο επικών ποιητών, του Ησιόδου και του Ομήρου, στη διάπλαση της αρχαιοελληνικής θρησκείας, οι οποίοι δημιούργησαν τη θεογονία, έδωσαν ονόματα στους θεούς και καθόρισαν τις ιδιότητές τους. Παρόλο το έργο τους, δέχτηκαν κριτική από τον Ξενοφάνη τον Κολοφώνιο, καθώς μαζί με την ανάδειξή τους, όπως αναφέρει και ο ίδιος, «απέδωσαν σε αυτούς όλα όσα είναι επαίσχυντα και αξιοκατάκριτα στους ανθρώπους: την κλοπή, τη μοιχεία και την απάτη». Όπως γίνεται κατανοητό, οι θεοί, κατά τον ανθρωπομορφικό πολυθεϊσμό της αρχαιότητας, υιοθετούν ανθρώπινες συμπεριφορές, αντανακλώντας παράλληλα τις αξίες και τα ιδανικά της ύπαρξης του ανθρώπου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μήττα, Δήμητρα, Ευρώπη, Διαθέσιμο εδώ
- Μήττα, Δήμητρα, Η Μυθολογία των Θεών, Διαθέσιμο εδώ
- Μηχανή του Χρόνου, Γιατί η Θέμις, η θεά της Δικαιοσύνης, είναι τυφλή και κρατά ζυγαριά και σπαθί. Επινόησε τους χρησμούς και ήταν το “δεξί χέρι” του Δία. Γιατί της χρεώνεται ο Τρωικός πόλεμος. Διαθέσιμο εδώ
- mythologika.gr, Ζεύς(Δίας), Διαθέσιμο εδώ
- ckastamonitis.com, (2016), Η Λήδα και Ο Κύκνος, Διαθέσιμο εδώ
