Της Δήμητρας Αργυρού,
Με τη Συμφωνία Σένγκεν δημιουργήθηκε ο χώρος Σένγκεν, με σκοπό να καταργήσει όλους τους ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα των μελών του. Ως εκ τούτου, το πλαίσιο Σένγκεν ενισχύει την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων εντός της περιοχής, αλλά επίσης εγείρει ερωτήματα, σχετικά με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι έλεγχοι προσώπων έχουν –πράγματι– μεταφερθεί στα εξωτερικά σύνορα και έχουν εισαχθεί πολλά «αντισταθμιστικά μέτρα» για τη διασφάλιση της διακρατικής συνεργασίας και ασφάλειας, όπως το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS), που είναι η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή βάση δεδομένων.
Ο χώρος Σένγκεν περιλάμβανε –αρχικά– τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Λουξεμβούργο, το Βέλγιο και την Ολλανδία. Η πρώτη συμφωνία υπογράφηκε στις 14 Ιουνίου 1985 και ακολουθήθηκε από μια σύμβαση εφαρμογής το 1990. Τέθηκε σε ισχύ το 1995 και ενσωματώθηκαν στο δίκαιο της Ε.Ε. τον Μάιο του 1999, βάσει της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Στην Ελλάδα, η Συνθήκη του Σένγκεν, η Σύμβαση Εφαρμογής της Συνθήκης του Σένγκεν και τα Πρωτόκολλα και οι Συμφωνίες προσχώρησης των νέων κρατών (μεταξύ 1990 και 1996) κυρώθηκαν από τη Βουλή των Ελλήνων με το Νόμο 2514/1997.
Ως εκ τούτου, τα περισσότερα κράτη μέλη της Ε.Ε. δεσμεύονται από το κεκτημένο του Σένγκεν, με εξαίρεση την περίπτωση της Ιρλανδίας με τις λεγόμενες ρήτρες εξαίρεσης: η Ιρλανδία συμμετέχει μόνο στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS). Όσον αφορά τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, η εφαρμογή αναστέλλεται, έως ότου το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφασίσει ότι πληρούνται πλήρως οι προϋποθέσεις για την κατάργηση των εσωτερικών συνόρων. Η Ισλανδία και η Νορβηγία έχουν συνδεθεί με την ανάπτυξη των Συμφωνιών Σένγκεν από το 1996, επιτρέποντας σε αυτές τις χώρες να συμμετέχουν πλήρως στο κεκτημένο του Σένγκεν, αλλά χωρίς εξουσία λήψης αποφάσεων. Στις 18 Μαΐου 1999 υπογράφηκε συμφωνία μεταξύ της Νορβηγίας, της Ισλανδίας και της Ε.Ε. για την επέκταση αυτής της σύνδεσης. Η Ελβετία εντάχθηκε στο χώρο Σένγκεν το 2008, καθώς και το Λιχτενστάιν το 2011.
Η αρχική Συμφωνία του 1985 είναι σύντομη, περιλαμβάνει μόνο 33 άρθρα και αφορά –κυρίως– το ζήτημα των εσωτερικών συνόρων, ενώ η πιο μεγάλη σε έκταση σύμβαση του 1990 θέτει ένα ευρύ φάσμα κανόνων, με στόχο την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων. Πολλά άλλα μέσα έχουν εγκριθεί από το 1985, μέσω κανονισμών της Ε.Ε. Οι κύριες αλλαγές στη συμφωνία (τουλάχιστον από τότε που η Ισλανδία έγινε μέρος της) είναι η υιοθέτηση του Κώδικα Συνόρων Σένγκεν και του Κώδικα Θεωρήσεων. Από την υιοθέτηση της συμφωνίας του Σένγκεν το 1985, έχουν εγκριθεί σχεδόν 200 κανόνες και κανονισμοί Σένγκεν. Αυτό το σύνολο κανόνων αποτελεί το κεκτημένο του Σένγκεν.
Το αποτέλεσμα των παραπάνω συμφωνιών είναι η κατάργηση όλων των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, επιτρέποντας στους Ευρωπαίους να μετακινούνται από κράτος–μέλος σε κράτος–μέλος, χωρίς διέλευση από τελωνείο ή, χωρίς να επιδείξουν το διαβατήριό τους. Ο χώρος Σένγκεν πρέπει –πλέον– να γίνεται απολύτως σεβαστός και αυτό διαφαίνεται μάλιστα από το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, σχετικά με την ετήσια έκθεση για τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν, όπου το Κοινοβούλιο καταδίκασε «τη συνεχιζόμενη επαναφορά των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα», δεδομένου ότι είναι «επιζήμιοι για την ενότητα του χώρου Σένγκεν και βλάπτουν την ευημερία των Ευρωπαίων πολιτών και την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας».
Σήμερα, ο χώρος Σένγκεν αποτελείται από 26 ευρωπαϊκές χώρες, 22 από τις οποίες είναι κράτη μέλη της Ε.Ε. Η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Κροατία είναι πλέον έτοιμες να συμμετάσχουν πλήρως στο χώρο Σένγκεν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει ότι –για χρόνια– αυτά τα κράτη μέλη έχουν συμβάλει σημαντικά στην εύρυθμη λειτουργία του χώρου Σένγκεν, μεταξύ άλλων κατά την περίοδο της πανδημίας και πιο πρόσφατα, όταν αντιμετώπισαν τις άνευ προηγουμένου συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία. Η ένταξη των παραπάνω κρατών αναμένεται το 2023.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
-
Σένγκεν: Όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για τη ζώνη ελεύθερης κυκλοφορίας της ΕΕ, διαθέσιμο εδώ
