Του Μανώλη Κουφόπουλου,
Τα φάρμακα έχουν βελτιώσει τη ζωή μας σε πάρα πολλά επίπεδα. Ασθένειες που μας καταδίκαζαν στον θάνατο πλέον θεραπεύονται και συμπτώματα που θα έκαναν δύσκολη την καθημερινότητά μας εξαφανίζονται με ένα χάπι. Παρόλο που τα περισσότερα φάρμακα είναι ασφαλή, είτε τα καταναλώνουμε καθημερινά είτε περιοδικά, έχουν ορισμένα μυστικά που επηρεάζουν την ικανότητα να αθληθούμε. Παρακάτω θα δούμε μερικά από αυτά και ορισμένες συστάσεις που ίσως βοηθήσουν στον περιορισμό των παρενεργειών.
Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)
Τα ΜΣΑΦ είναι μια κατηγορία φαρμάκων που έχουν χρησιμοποιηθεί από όλους, όταν αντιμετωπίζουμε κάποια φλεγμονή. Η λήψη τους προτείνεται από ειδικούς του χώρου, επειδή περιορίζουν την ένταση της φλεγμονής και την επέκτασή της σε υγιείς ιστούς. Η βραχυχρόνια χρήση τους είναι ευνοϊκή για την αποκατάσταση της βλάβης, ωστόσο μακροχρόνια μπορούν να επηρεάσουν τη μυϊκή ανάπτυξη. Έχει βρεθεί ότι μειώνουν την παραγωγή σηματοδοτικών μορίων (προσταγλανδίνη F2a) και την πρωτεϊνοσύνθεση, επηρεάζοντας τις φυσιολογικές λειτουργίες του μυϊκού κυττάρου. Ταυτόχρονα, επιδρούν στα δορυφόρα κύτταρα (πολύ σημαντικά για τη μυϊκή υπερτροφία και αποκατάσταση), μειώνοντας έτσι τον ρυθμό αύξησης των μυϊκών κυττάρων. Τέλος, πολλά ΜΣΑΦ προκαλούν βλάβες σε όργανα του σώματος (στομάχι, ήπαρ), ειδικά όταν γίνεται κατάχρησή τους. Βέβαια, υπό φυσιολογικές συνθήκες και όταν ακολουθούνται οι οδηγίες των ειδικών, οι παρενέργειες είναι ιδιαίτερα περιορισμένες.
Αποσυμφορητικά και σιρόπια για τον βήχα
Είναι ένα από τα σκευάσματα που μας λύνει τα χέρια τις δύσκολες μέρες που το χρειαζόμαστε. Παρόλο που θα το θέλαμε πάρα πολύ, θαυματουργά φάρμακα δεν υπάρχουν. Μπορεί να ξεβουλώνουν τη μύτη μας, αλλά έχουν έναν κρυμμένο άσσο στο μανίκι τους. Πολλά περιέχουν μία συμπαθητικομιμητική ουσία, την ψευδοεφεδρίνη. Αυτή δρα στο συμπαθητικό σύστημα του οργανισμού, με αποτέλεσμα, χωρίς να το καταλάβουμε, να επιδρά στις ψυχοκινητικές μας ικανότητες. Παράλληλα, άλλες ουσίες που περιέχονται (αγγειοσυσταλτικές) μπορούν να αυξήσουν τον καρδιακό παλμό και την πίεση. Έτσι, λοιπόν, σε συνδυασμό με τη λοίμωξη, μπορεί να πιέσουμε τον εαυτό μας και να προκαλέσουμε βλάβη. Επίσης, η ψευδοεφεδρίνη θεωρείται παράνομη ουσία από τις αθλητικές αρχές και ομοσπονδίες, οπότε η χρήση σκευάσματος που την περιέχει θα μπορούσε να μας αποκλείσει από έναν αθλητικό αγώνα. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να ελέγχουμε τα προϊόντα πριν τα καταναλώσουμε και, στην περίπτωση που κριθεί αναγκαία η χρήση του, να έχουμε υπόψη τις παρενέργειές του.
Υπνωτικά χάπια… και κοιμόμαστε όρθιοι
Ο καλός ύπνος συνιστά ένα από τα κλειδιά για μία παραγωγική και γεμάτη ενέργεια μέρα. Δυστυχώς, η αϋπνία βασανίζει πολλούς συνανθρώπους μας και το μόνο που δίνει ελπίδα στη ζωή τους είναι τα υπνωτικά χάπια. Παρόλο που το πρόβλημα επιλύεται δίχως ιδιαίτερες παρενέργειες σε μερικούς, σε άλλους τα ανεπιθύμητα συμπτώματα είναι σοβαρά. Συγκεκριμένα, κλινική δοκιμή δείχνει ότι οι υπνωτικές ουσίες (zaleplon, zopiclone, temazepam) εξασθενούν την απόδοση των ατόμων σε τέσσερις βασικές ικανότητες: χρόνος απόκρισης, λογική κρίση, πολυδιεργασία και δοκιμασία διαδοχής (αφαίρεση από έναν αριθμό π.χ. 1.000 διαδοχικά κατά έναν άλλο π.χ. 7). Παράλληλα, άλλα συμπτώματα είναι η ζαλάδα και η διατάραξη της ισορροπίας. Δεδομένου ότι εκθέτουν το άτομο σε κίνδυνο ατυχήματος, είναι σημαντική η υιοθέτηση συνηθειών που προάγουν τον ύπνο (πρόγραμμα ύπνου, διατροφή, συμπληρώματα) και πρωτίστως, η επικοινωνία με ειδικό.
Αντιισταμινικά: Τέλος όχι μόνο στις αλλεργίες
Αν και πιθανότερα έχουμε συνδέσει την ισταμίνη με τις αλλεργίες, υπάρχει και μία κρυμμένη θαυματουργική πλευρά. Συγκεκριμένα, συνιστά ένα σηματοδοτικό μόριο που συμβάλλει στις αλλαγές των μυϊκών κυττάρων κατά την άθληση, την αποκατάσταση και την ενδυνάμωση. Φαίνεται ότι ενεργοποιεί μία πληθώρα γονιδίων (3.000) συσχετισμένων με την καρδιαγγειακή υγεία. Ως προς αυτό, η χρήση αντιισταμινικών δύναται να μειώσει τα γονίδια αυτά στο ένα τρίτο (1.000) και να επηρεάσει την αιμάτωση των μυών και διάφορες σηματοδοτικές οδούς της αποκατάστασης. Βέβαια, τα παραπάνω δεν είναι άμεσα αντιληπτά από τον χρήστη. Μάλιστα, η πιο γνωστή παρενέργειά είναι η μείωση των ψυχοκινητικών ικανοτήτων του ατόμου. Έτσι, λοιπόν, η γνώση των παρενεργειών και η χρήση αντιισταμινικών νέας γενιάς (λιγότερες παρενέργειες) μπορούν να φανούν χρήσιμες.
Μυοχαλαρωτικά: Πολύ χαλαρός για να αθληθείς
Τα μυοχαλαρωτικά συνιστούν μία ιδιαίτερη κατηγορία φαρμάκων που χορηγούνται για τη μείωση σπασμών και σπαστικότητας. Παρόλο που στις περισσότερες περιπτώσεις η γυμναστική δεν αντενδείκνυται, όταν εμφανίζονται παρενέργειες οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί. Σε αυτές συγκαταλέγονται: ζαλάδα, υπόταση, πονοκέφαλοι, νευρικότητα. Δεδομένου ότι η αποτελεσματικότητά τους, ειδικά στον πόνο, είναι αμφιλεγόμενη, είναι καλό να μην λαμβάνονται άκριτα.
Μετφορμίνη και άθληση: Μία σχέση ανταγωνισμού
Η μετφορμίνη είναι ένα ακόμα πολύ γνωστό φάρμακο, που χρησιμοποιείται για τον διαβήτη τύπου ΙΙ. Έχει μάλιστα προταθεί για την καθυστέρηση της γήρανσης. Η γυμναστική συνιστά την καλύτερη μέθοδο για την πρόληψη και την επικουρική θεραπεία της ασθένειας. Παράλληλα, η μετφορμίνη είναι μία από τις αποτελεσματικότερες ουσίες για τη μείωση της γλυκόζης στο αίμα, επάγοντας αλλαγές στα μυϊκά κύτταρα. Συγκεκριμένα, αναστέλλει την αλυσίδα μεταφοράς ηλεκτρονίων στα μιτοχόνδρια, οδηγεί σε ενεργητικό στρες στους μύες και ενεργοποιεί την πρόσληψη γλυκόζης. Έρευνες δείχνουν ότι η μετφορμίνη αναστέλλει τα οφέλη της άσκησης (όπως είναι η αύξηση της μιτοχονδριακής λειτουργίας), ειδικά σε ηλικιωμένα άτομα. Αυτό αδιαμφισβήτητα μας βάζει σε σκέψη για τη χορήγηση του φαρμάκου, ώστε να αποφευχθούν οι παρενέργειες. Τα άτομα, λοιπόν, που εμφανίζουν δυσκολία στην άσκηση μετά τη λήψη του φαρμάκου, είναι πρέπον να ενημερώσουν τον θεράποντα ιατρό τους για τροποποίηση της θεραπείας.
Στατίνες και για δώρο… μυαλγίες
Ένα από τα γνωστότερα φάρμακα για την υπερχοληστερολαιμία (κυρίως για την αυξημένη LDL) είναι οι στατίνες. Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, ότι στις περισσότερες οικογένειες υπάρχει ένα τουλάχιστον μέλος που να τις λαμβάνει. Παρόλο που χορηγούνται για δεκαετίες και έχουν αυξημένη αποτελεσματικότητα, ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν παρενέργειες. Συγκεκριμένα, το 20% παραπονείται για μυαλγίες και κράμπες (κυρίως στη γαστροκνημία και στους μηρούς). Μάλιστα, στις εργαστηριακές εξετάσεις βλέπουμε συχνά αυξημένη τη CPK, που μπορεί να υποδηλώνει μυϊκή βλάβη. Ένας πιθανός μηχανισμός είναι η μειωμένη κάθαρση των κατεστραμμένων πρωτεϊνών στους μύες, με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η αποκατάσταση.
Επίσης, ένα μικρό ποσοστό εμφανίζει ραβδομυόλυση, μία επείγουσα και σοβαρή κατάσταση. Στην περίπτωση αυτή θα χορηγηθεί διαφορετικό φάρμακο και ο ασθενής δεν πρέπει να λάβει στατίνες στο μέλλον. Μία ακόμα παρενέργεια είναι η αλληλεπίδραση με τα μιτοχόνδρια (αλυσίδα μεταφοράς ηλεκτρονίων), με αποτέλεσμα διαταραχές στην παραγωγή ενέργειας. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που ορισμένοι ασθενείς αναφέρουν κούραση και δυσκολία να γυμναστούν. Ορισμένοι ερευνητές προτείνουν τη λήψη συμπλέγματος Q10, αλλά δεν φαίνεται να μπορεί να αντισταθμίσει τις παρενέργειες. Για τους παραπάνω λόγους, η συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό για την αλλαγή του φαρμάκου ή του τρόπου λήψης του, ίσως βοηθήσουν τους ασθενείς αυτούς να έχουν ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Για να αποφευχθεί, όσο γίνεται, η μυϊκή βλάβη, προτείνεται ήπια και σταδιακή άσκηση, επαρκής ενυδάτωση, αποφυγή της ζέστης και ενημέρωση για τα συμπτώματα που εφιστούν την προσοχή.
Β- αποκλειστές: Μήπως αποκλείουν και τη γυμναστική;
Ξέρουμε ότι η άσκηση βελτιώνει τη ζωή των ασθενών με καρδιαγγειακά νοσήματα. Ωστόσο, παρατηρούμε ότι ορισμένα άτομα που λαμβάνουν θεραπεία (συνήθως β- αποκλειστές) δεν αθλούνται, κάτι που αδιαμφισβήτητα μας βάζει σε σκέψεις. Ορισμένοι πιστεύουν ότι είναι θέμα τεμπελιάς και παραίτησης, αλλά πιθανόν δεν γνωρίζουν ότι οι β- αποκλειστές μπορούν να επηρεάσουν τόσο πολύ τον οργανισμό, ώστε η άθληση να φαίνεται «βουνό».
Συγκεκριμένα, μειώνουν τον καρδιακό παλμό και την πίεση του αίματος και μεταβάλλουν τον μυϊκό και ηπατικό μεταβολισμό. Ως αποτέλεσμα, το σάκχαρο των ασθενών πέφτει πιο σύντομα από το φυσιολογικό και ο μεταβολισμός των λιπαρών οξέων διαταράσσεται αρκετά, ώστε οι μύες να στερεύουν από πηγές ενέργειας. Ταυτόχρονα, μειώνεται το VO2 max, οπότε και η φυσική αντοχή του ατόμου. Έτσι, συχνό παράπονο είναι η κούραση και η μειωμένη θέληση για άσκηση. Επίσης, οι β- αποκλειστές μπορούν να κρύψουν τα συμπτώματα υπογλυκαιμίας, οπότε συνιστάται η τακτική μέτρηση του σακχάρου. Ταυτόχρονα, ερευνάται η αποτελεσματικότητα της κατανάλωσης γλυκόζης κατά τη διάρκεια της γυμναστικής, η οποία φαίνεται πολλά υποσχόμενη.
Επίλογος
Είναι πολύ πιθανό τα παραπάνω να μας προκάλεσαν φόβο και αμφιβολίες σχετικά με τις ουσίες που λαμβάνουμε. Αυτό φυσικά δεν είναι κατακριτέο, αλλά φυσιολογικό. Ωστόσο, στόχος του άρθρου είναι να ευαισθητοποιήσει για τις διάφορες πτυχές των φαρμάκων και για τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουμε. Όσο συνεννοούμαστε με ειδικούς και ακολουθούμε τις συστάσεις τους, δεν έχουμε να ανησυχούμε για κάτι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Statin-induced myalgia and myositis: an update on pathogenesis and clinical recommendations, com. Διαθέσιμο εδώ
- The effects of statins on exercise and physical activity, lipidjournal.com. Διαθέσιμο εδώ
- Head A. Exercise metabolism and beta-blocker therapy. An update, springer.com. Διαθέσιμο εδώ
- Metformin inhibits mitochondrial adaptations to aerobic exercise training in older adults, onlinelibrary.wiley.com. Διαθέσιμο εδώ
- Muscle Relaxers and Working Out, livestrong.com. Διαθέσιμο εδώ
- The Case Against Muscle Relaxers, kineticptmd.com. Διαθέσιμο εδώ
- Evidence of a broad histamine footprint on the human exercise transcriptome, onlinelibrary.wiley.com. Διαθέσιμο εδώ
- Effects of antihistamine medications on exercise performance. Implications for sportspeople, link.springer.com. Διαθέσιμο εδώ
- A single dose of histamine-receptor antagonists before downhill running alters markers of muscle damage and delayed-onset muscle soreness, journals.physiology.org. Διαθέσιμο εδώ
- Paul MA, Gray G, Kenny G, Pigeau RA., Impact of melatonin, zaleplon, zopiclone, and temazepam on psychomotor performance, Aviat Space Environ Med. 2003 Dec;74(12):1263-70.
- Does an NSAID a day keep satellite cells at bay?, physiology.org. Διαθέσιμο εδώ
- Exercise and NSAIDs: effect on muscle protein synthesis in patients with knee osteoarthritis, lww.com. Διαθέσιμο εδώ
- Effect of pseudoephedrine in sport: a systematic review, bmj.com. Διαθέσιμο εδώ
