Της Μαρίας Πολίτου,
Η μάχη του Βαφέως, αποτελεί την πρώτη μεγάλη πολεμική αναμέτρηση ανάμεσα στους Οθωμανούς Τούρκους και στους Βυζαντινούς. Οι πρώτοι βρίσκονταν υπό την διοίκηση του Οσμάν Α’ και οι Βυζαντινοί υπό την διοίκηση του Γεωργίου Μουζάλωνα. Η αναμέτρηση ξεκίνησε στις 27 Ιουλίου του 1302, ωστόσο παρατηρήθηκαν επιθέσεις κατά των Βυζαντινών ήδη από προηγούμενα χρόνια, με την Οθωμανική Αυτοκρατορία να αναλαμβάνει τα ηνία της διένεξης.
Ήδη από το 1299, ο Οσμάν Α’ ανέβηκε στον θρόνο και ανέλαβε την ηγεσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Εκεί μάλιστα, ανακηρύχθηκε και ανεξάρτητος ηγεμόνας. Η πρώτη επίθεση, η οποία πραγματοποιήθηκε με τον νέο αρχηγό, ήταν στην περιοχή της Βιθυνίας, με σκοπό την κατάληψη της Νίκαιας, η οποία αποτελούσε την πρώην αυτοκρατορική πρωτεύουσα. Ευθύς αμέσως, οι τουρκικές επιθέσεις άρχισαν να απειλούν το λιμάνι της Νικομήδειας (στο σημερινό Izmit στην βορειοδυτική Μικρά Ασία). Το συγκεκριμένο λιμάνι το απειλούσαν με πρόφαση την πείνα, καθώς θα απαγόρευαν τη συλλογή συγκομιδής και θα έπεφτε λιμός στην πόλη. Παράλληλα, την περίοδο εκείνη η Βυζαντινή Αυτοκρατορία βρισκόταν στην πιο ευάλωτη κατάστασή της, καθώς προσπαθούσε να ξανασταθεί στα πόδια της, λόγω της παρακμής στην οποία βρισκόταν μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, το 1261.
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση, την άνοιξη του 1302, ο γιος του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’, Μιχαήλ, κατέφθασε στην Μαγνησία του Μαιάνδρου (νότια της Σμύρνης, κοντά στην Έφεσο). Εκεί, οι Τούρκοι φοβούμενοι τον Βυζαντινό στρατό, απέφυγαν την μάχη. Ωστόσο, είχαν αρχίσει σιγά σιγά να παίρνουν θάρρος και να προχωρούν σε σταδιακές επιθέσεις, με σκοπό να απομονώσουν την πόλη από τους Βυζαντινούς, καταλαμβάνοντας τις γύρω περιοχές.
Όταν το αντιλήφθηκαν αυτό, οι γηγενείς στρατιώτες του Βυζαντινού τάγματος, δεν απάντησαν στις προκλήσεις των Τούρκων εγκαταλείποντας την μάχη, προκειμένου να υπερασπιστούν την περιουσία τους. Την ίδια τακτική ακολούθησαν και οι Αλανοί μισθοφόροι, οι οποίοι έφυγαν και επέστρεψαν στη Θράκη. Θεωρούσαν ότι οι Οθωμανοί είχαν την τύχη με το μέρος τους και ότι οι ίδιοι θα έχαναν τα προνόμιά τους πανεύκολα. Συνεπώς, ο στρατός του Μιχαήλ διαλύθηκε εντελώς. Ύστερα, ο αυτοκράτορας αποφάσισε να μισθώσει την Καταλανική Εταιρεία για να κατατροπώσει τους Τούρκους. Και αυτό αποδείχθηκε κάκιστη ιδέα, αφού ο ίδιος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την επιχείρηση και να εγκατασταθεί στη Θράκη, ακολουθώντας το κύμα προσφύγων που προέκυψε. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η τουρκική απειλή, ο πατέρας του Μιχαήλ και συναυτοκράτορας, Ανδρόνικος Β’ ο Παλαιολόγος, έστειλε δύναμη από 2.000 άνδρες, εκ των οποίων οι μισοί ήταν πρόσφατα στρατολογηθέντες μισθοφόροι, με σκοπό να διασχίσει τον Βόσπορο και να προστατέψει την πόλη. Στη συγκεκριμένη επιχείρηση, διοικητής ανέλαβε ο Γεώργιος Μουζάλων.
Κοντά στην Νικομήδεια, στο πεδίο του Βαφέως, στις 27 Ιουλίου του 1302, οι Βυζαντινοί κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν έναν τεράστιο οθωμανικό στρατό, ο οποίος αποτελούταν από 5.000 ιππείς και πολλούς άλλους στρατιώτες από διάφορες τουρκικές φυλές και επαρχίες, όπως ήταν η Παφλαγονία και η περιοχή του ποταμού Μαίανδρου. Αμέσως, το τουρκικό ιππικό καταπάτησε τις γραμμές των Βυζαντινών, αναγκάζοντας τον Μουζάλωνα να υποχωρήσει από την Νικομήδεια. Τότε, οι Βυζαντινοί ηττήθηκαν εντελώς στην πεδιάδα του Βαφέως και αυτό αποτέλεσε σημείο καμπής για την απώλεια της Μικράς Ασίας από τους ίδιους και παράλληλα την πρώτη μεγάλη νίκη των Οθωμανών Τούρκων.
Ως συνεπακόλουθο των προαναφερθέντων, συντελέστηκε η κατάρρευση της βυζαντινής Μικράς Ασίας, αφού η ενδοχώρα της είχε καταληφθεί από Τούρκους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μία συνέπεια όλων αυτών ήταν και η απομάκρυνση των ορθοδόξων χριστιανών από τη συγκεκριμένη περιοχή, με αποτέλεσμα να αλλάξει σε μεγάλο βαθμό η δημογραφική κατάσταση της περιοχής και οι Τούρκοι να μπορέσουν να φτάσουν στα παράλια του Αιγαίου. Ουσιαστικά ο Βαφεύς, σε συνδυασμό με την ήττα στην Μαγνησία, σήμανε την οριστική απώλεια της Μικράς Ασίας για τους Βυζαντινούς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Bartuisis, M., C., (1997), The late Byzantine Army: Arms and Society, USA: University of Pennsylvania press
- Λάιου, Α., (1972), Constantinople and the Latins: The foreign policy of Andronicus II, USA: Harvard University Press
- Donald MacGillivray, N., (1993), The last centuries of Byzantium, UK: Cambridge university press
