Του Λάμπρου Καρασμάνη,
Οι δύο όροι συνεκμετάλλευση και συνδιαχείριση έχουν μπει στην καθημερινή συζήτηση αρκετά επιτακτικά και συνήθως χρησιμοποιούνται ως ταυτόσημοι, πράγμα όμως που κρύβει μια εν δυνάμει παγίδα τόσο για τους δημοσιολογούντες όσο και για το ακροατήριό τους. Ουσιαστικά, πρόκειται για διαφορετικού τύπου μορφές συνεργασίας.
Για τη συνεκμετάλλευση προϋποτίθεται ένα bare minimum κοινής κυριότητας. Κοινώς, δύο οντότητες μοιράζονται έναν πόρο, ο οποίος βρίσκεται τόσο σε περιοχές κυριαρχίας ή κυριαρχικών δικαιωμάτων της πρώτης όσο και της δεύτερης. Οι οντότητες αποφασίζουν με στόχο την αμοιβαία ωφέλεια να προχωρήσουν στην –από κοινού– εκμετάλλευση του πόρου και καθορίζουν μεταξύ τους υποχρεώσεις, δικαιώματα και ποσοστά συμμετοχής επί των κερδών (συνήθως στη βάση ποσοστών κυριότητας επί του πόρου ή στη βάση συμμετοχής στην κοστοβόρα διαδικασία άντλησης/εξόρυξης/ανάδυσης/απόκτησης του πόρου). Αντίθετα, στη συνδιαχείριση έχουμε συμμετοχή των οντοτήτων στην εκμετάλλευση, ανεξάρτητα από το ποια από τις οντότητες φέρει τους ιδιοκτησιακούς τίτλους της περιοχής, στην οποία λαμβάνει χώρα αυτή.
Στη διαμάχη Νικαράγουας κατά Κολομβίας, το Δικαστήριο αναγνώρισε το προφανές δικαίωμα των νήσων σε πλήρη αιγιαλίτιδα ζώνη 12 ναυτικών μιλίων. Σε δεύτερη φάση, το δικαστήριο έλαβε υπόψιν του τις λεγόμενες «σχετικές περιστάσεις». Προχώρησε, έτσι, σε μία σύγκριση των ακτών της Νικαράγουα και των ακτών των νησιών αυτών, που ανήκουν στην Κολομβία, ενώ παράλληλα έλαβε υπόψη του τη μεγάλη απόσταση των τελευταίων από τις ηπειρωτικές ακτές της Κολομβίας, οι οποίες κατά τα άλλα δεν επηρέαζαν την οριοθέτηση και ειδικά σε σχέση με τις ηπειρωτικές ακτές της Νικαράγουα. Αποφάσισε, τέλος, ότι οι νήσοι αυτές δε δικαιούνται άλλες θαλάσσιες ζώνες, όπως Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και Υφαλοκρηπίδα, είτε προς τα ανατολικά είτε προς τις ακτές της Νικαράγουα. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι ο «εγκλωβισμός» των νήσων της Κολομβίας, εντός της υφαλοκρηπίδας της Νικαράγουα.
Αυτή, αλλά και άλλες πρόσφατες αποφάσεις διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων, δημιουργούν μια διεθνή δυναμική, όπου τα συμβατικά κείμενα απαξιώνονται σταδιακά, ενώ η «μέση γραμμή» αντικαθίσταται με την αρχή της ευθυδικίας όλο και συχνότερα.
Η χρήση του όρου της συνεκμετάλλευσης είναι άκρως επικίνδυνη, ειδικά όταν αντιμετωπίζουμε το Αιγαίο ως μια ενιαία και αδιαίρετη περιοχή (όπως και θα έπρεπε άλλωστε), καθώς υπάρχουν κοιτάσματα, τα οποία βρίσκονται σε αμιγώς ελληνικής κυριότητας θαλάσσιες περιοχές, όπως το κοίτασμα του Μπάμπουρα έξω από τη Θάσο.
Η Ελληνική Δημοκρατία, στη βάση της Σύμβασης Δικαίου Θαλάσσης (UNCLOS III, 1982) έχει ασφαλώς νησιωτική υφαλοκρηπίδα στη θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου, όπως κατ’ αναλογία, δικαίωμα σε υφαλοκρηπίδα φέρουν και οι ηπειρωτικές, αλλά και νησιωτικές περιοχές της Τουρκίας, με μέτωπο προς την κοινή θάλασσα. Στη βάση της ιδίας Σύμβασης, το δικαίωμα των παρακτίων κρατών σε υφαλοκρηπίδα είναι ipso facto και ab initio (πιστώνεται, δηλαδή, στο παράκτιο κράτος εξ υπαρχής και αυτοδικαίως). Πάλι στη βάση της UNCLOS III και, συγκεκριμένα, στο άρθρο 121 της Σύμβασης, βλέπουμε πως τα νησιά έχουν τα ίδια δικαιώματα με τα ηπειρωτικά εδάφη, τόσο σε Α.Ο.Ζ. όσο και σε υφαλοκρηπίδα.
Στην περίπτωση, λοιπόν, συνεκμετάλλευσης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, που βρίσκονται στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου, κατόπιν της οριοθέτησης των ζωνών, που ανήκουν στα εμπλεκόμενα κράτη, η Ελλάδα θα είχε στην κυριαρχία της το μεγαλύτερο κομμάτι αυτών. Ωστόσο, για να φτάσουμε στο συγκεκριμένο σημείο, προαπαιτείται τα κράτη, είτε να συμφωνήσουν μεταξύ τους για τα όρια της υφαλοκρηπίδας τους είτε να απευθυνθούν σε κάποιο δικαιοδοτικό όργανο, που θα τα καθορίσει. Παρατηρώντας, λοιπόν, την πρόσφατη νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, μπαίνουμε σε σκέψεις…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- United Nations Convention on the Law of the Sea, Διαθέσιμο εδώ
- Territorial and Maritime Dispute (Nicaragua v. Colombia), Διαθέσιμο εδώ
