Της Άννας–Μαρίας Αλεξανιάν,
Μια αέναη διαμάχη εκτυλίσσεται εδώ και χρόνια στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων και οι όποιες προσπάθειες για εξομάλυνση των σχέσεων μοιάζουν μάταιες με αυτές να εξακολουθούν να μην οδηγούν πουθενά. Ο λόγος γίνεται για τη Σερβία και το Κόσοβο, δύο κράτη των οποίων η ειρήνη «κρέμεται από μια κλωστή» από τότε που ο Slobodan Milosevic ξεκίνησε μια αιματηρή εκστρατεία εναντίων Αλβανών αυτονομιστών και το ΝΑΤΟ βομβάρδισε το Βελιγράδι, επιδιώκοντας τη λήξη του εμφυλίου πολέμου στην τότε Γιουγκοσλαβία το 1999.
Από την έναρξη των διαλόγων το 2011, με τη μεσολάβηση της Ε.Ε. υπογράφηκαν περισσότερες από 30 συμφωνίες, μεταξύ των οποίων η ένταξη των δικαστικών και αστυνομικών δομών σε σερβικούς δήμους στο βόρειο Κοσσυφοπέδιο και η συμμετοχή του Κοσσυφοπεδίου σε περιφερειακές πρωτοβουλίες. Ωστόσο, μόνο μερικές από αυτές έχουν ωφελήσει έστω και λίγο τις δύο χώρες στην αντιμετώπιση της τρέχουσας κρίσης.
Τα πρόσφατα τεκταινόμενα στην περιοχή υπενθυμίζουν στην Ευρώπη πως δεν πρέπει να επαναπαύεται. Εδώ και αρκετούς μήνες, το Κόσοβο απαιτούσε από τη μειονότητα των Σέρβων στη χώρα να αντικαταστήσουν τις σερβικές πινακίδες κυκλοφορίας με αυτές του Κοσόβου, απόφαση στην οποία αντιστέκονταν διηνεκώς όχι μόνοι οι ίδιοι οι πολίτες, αλλά και το κράτος της Σερβίας. Παρόλα αυτά, η ηγεσία του Κοσόβου σκόπευε να επιβάλει ένα πλάνο εφαρμογής της νέας νομοθεσίας, το οποίο θα περιλάμβανε προειδοποιήσεις, πρόστιμα και στην χειρότερη περίπτωση απαγόρευση κυκλοφορίας του οχήματος. Ως ένδειξη διαμαρτυρίας οι Σέρβοι του βόρειου Κοσόβου παραιτήθηκαν από τις δουλειές τους στο δημόσιο, ζητώντας την εφαρμογή του κράτους δικαίου.
Κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης στην πόλη Μιτρόβιτσα, Σέρβοι πολιτικοί ηγέτες δήλωσαν ότι οι αστυνομικοί, οι δικαστές και άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι δεν θα επιστρέψουν στις δουλειές τους, εκτός εάν η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου αποσύρει την πολιτική της για τις πινακίδες κυκλοφορίας. «Είμαστε στη γη μας και δεν θα τα παρατήσουμε», είπε χαρακτηριστικά ο Σέρβος πολιτικός Goran Rakic.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση κάλεσε την περασμένη εβδομάδα τον Πρόεδρο της Σερβίας και τον Πρωθυπουργό του Κοσσυφοπεδίου στις Βρυξέλλες για να συζητήσουν την εξεύρεση λύσης στην τρέχουσα κρίση. Ο εκπρόσωπος της Ε.Ε. Peter Stano, μάλιστα, δήλωσε ότι είναι η πιο δύσκολη κατάσταση που έχει προκύψει ποτέ από το 2013. Αρχικά, οι συζητήσεις αποφάνθηκαν μάταιες, καθώς οι δύο πλευρές δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία. Τις επόμενες ημέρες, ωστόσο, με χαρά ανακοινώθηκε εκ μέρους του Ύπατου Εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης Josep Borrell πως οι δύο χώρες κατόρθωσαν να καταλήξουν σε μια ευνοϊκή συμφωνία. Ωστόσο, παρέμεινε ασαφές εάν βάσει της συμφωνίας θα επιστρέψουν στις αρχικές θέσεις τους ή όχι.
Σύμφωνα με τη συμφωνία, «το Κοσσυφοπέδιο θα σταματήσει τις περαιτέρω ενέργειες που σχετίζονται με την επανεγγραφή οχημάτων», είπε ο Borrell. Ο επικεφαλής διπλωμάτης της Ε.Ε. Miroslav Lajčák είπε επίσης ότι θα καλέσει και τα δύο μέρη τις επόμενες ημέρες να συζητήσουν την πρόταση της Ε.Ε., την οποία υποστηρίζουν επίσης η Γαλλία και η Γερμανία. Σε μια συγκαλυμμένη απειλή και προς τις δύο πλευρές να τηρήσουν όλες τις προηγούμενες συμφωνίες διαλόγου Βελιγραδίου–Πρίστινας, ο Borrell τόνισε ότι η συμφωνία περιλαμβάνει επίσης τη διάταξη ότι «σε περίπτωση παρεμπόδισης από οποιοδήποτε μέρος, ο μεσολαβητής της Ε.Ε. μπορεί να τερματίσει τη διαδικασία».
Στόχος είναι «να παρουσιαστούν αποτελέσματα ενωπίω της επόμενης Ειδικής Ομάδας για την Ομαλοποίηση με το Κοσσυφοπέδιο, καθώς και στην επόμενη ενημέρωση για το Κεφάλαιο 35 για την ένταξη της Σερβίας στην Ένωση», είπε. Καθώς η Σερβία εξακολουθεί να είναι υποψήφια για ένταξη στην Ε.Ε., το Κεφάλαιο 35 των κριτηρίων προσχώρησης της Ε.Ε. αναφέρεται στην εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας ως προϋπόθεση για την ένταξη στο μπλοκ. Η θετική εικόνα, δυστυχώς, δεν κράτησε για πολύ και οι εντάσεις επιδεινώθηκαν και πάλι με την προκλητική και ασεβή, σύμφωνα με τους Κοσοβάρους, συμπεριφορά της Σερβίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2022 στο Κατάρ. Η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία του Κοσσυφοπεδίου και οι Υπουργοί ζήτησαν από τη FIFA να λάβει μέτρα για την εθνικιστική σημαία που τοποθετήθηκε στα αποδυτήρια της εθνικής ομάδας της Σερβίας στο Κατάρ.
Πώς εμπλέκεται η Ρωσία σε αυτή την κρίση;
Η Σερβία και η Ρωσία είναι παραδοσιακά σύμμαχοι και αδελφικοί λαοί. Η σερβική κυβέρνηση αρνείται κατηγορηματικά να αναγνωρίσει το κράτος του Κοσσυφοπεδίου, απόφαση για την οποία λαμβάνει την πλήρη υποστήριξη της Ρωσίας, αλλά και της Κίνας. Η Σερβία, παράλληλα, δεν έχει υιοθετήσει το καθεστώς κυρώσεων της Ε.Ε. εναντίον της Ρωσίας, αφού η τελευταία έχει και την αμέριστη συμπαράσταση της πρώτης στον πόλεμο με την Ουκρανία. Όλα τα παραπάνω δηλώνουν τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των δύο κρατών. Πολλές φορές, μάλιστα, γίνεται και από τις δύο μεριές παρομοίωση της κατάστασης στο Κόσοβο με αυτήν στην Κριμαία, ως αντίστοιχες περιπτώσεις.
Αξίζει να σημειωθεί πως η Σερβία δεν συμμετείχε στο λεγόμενο “Crimea Platform”, μια διεθνή διάσκεψη κορυφής που διοργανώνεται από την Ουκρανία και σκοπό έχει να βοηθήσει στην επιστροφή της κατεχόμενης χερσονήσου στον έλεγχο του Κιέβου, αφού ο πρεσβευτής της Ρωσίας προέτρεψε το Βελιγράδι να την αποφύγει.
Το Κόσοβο στηρίζεται κατά πολύ στη συμπεριφορά των δύο πολιτικών ηγετών, ώστε να ευαισθητοποιεί όσο μπορεί τη Δύση. Την ίδια στιγμή, ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Vladimir Putin, με τη στάση του προκαλεί τον Σέρβο Πρόεδρο, Aleksandar Vučić, με σκοπό να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη και το άγρυπνο βλέμμα της από τον πόλεμο με την Ουκρανία. Εντούτοις, η μεγάλης κλίμακας σύγκρουση με το Κόσοβο δεν φαίνεται να αποτελεί πρόθεση του Σέρβου ηγέτη καθώς, όπως και ανέφερε, θα ζητήσει από τους συμπατριώτες τους να παραμείνουν ψύχραιμοι και η πολιτική του θα αποσκοπεί στην διατήρηση της ειρήνης.
Και οι δύο ηγέτες ανεξαιρέτως φέρουν ευθύνες για τις αποτυχημένες προσπάθειες διαπραγματεύσεων και για ενδεχόμενη μελλοντική κλιμάκωση της σύγκρουσης μεταξύ των δύο κρατών. Προς το παρόν, ευτυχώς, η σύγκρουση αυτή δεν έχει μεταφερθεί στο πεδίο της μάχης (κάτι το οποίο δεν θα επέτρεπε και η Ευρώπη), ωστόσο για να μην γίνει ο φόβος πραγματικότητα απαιτείται απεριόριστη διαλλακτικότητα και έστω μια στοιχειώδης τυπική συνεργασία, με σκοπό την κατάληξη σε μια κοινή και αποδεκτή και από τις δύο πλευρές συμφωνία και την εύρεση μιας οριστικής λύσης για όλων των ειδών τα θέματα που πλήττουν για χρόνια την ομαλή συνύπαρξη των δύο εθνοτήτων.
Εάν η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί πραγματικά «αντικείμενο του πόθου τους», τότε δεν έχουν παρά να μετριάσουν τις εντάσεις και να συμβιβαστούν με αμοιβαίες υποχωρήσεις. Σε μια περίοδο που οι πόλεμοι έχουν κατακλύσει την παγκόσμια πολιτική σκηνή το τελευταίο πράγμα που θα άντεχε να βιώσει η ανθρωπότητα είναι η αρχή μιας νέας εμπόλεμης σύγκρουσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Serbia and Kosovo fail to reach deal on licence plates dispute, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- Kosovo and Serbia reach deal on licence plate dispute – Borrelll, Euronews, διαθέσιμο εδώ
- FIFA World Cup: Serbia charged for hanging political banner in locker room, Global News, διαθέσιμο εδώ
- Serbs in northern Kosovo quit state jobs in protest over licence plate row, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
- Serbs Stage Mass Resignation from Kosovo State Institutions, Balkan Insight, διαθέσιμο εδώ
